11.0: තොරතුරු පද්ධති (Information Systems) - අනුමාන ප්‍රශ්න සහ පිළිතුරු 1

01. පද්ධතියක් (System) යනු කුමක්ද?

පද්ධතියක් යනු ඒකායන අරමුණක් සාක්ෂාත් කර ගැනීම සදහා අන්තර් ක්‍රියාකරීත්වයෙන් යුක්තව  සාමුහිකව ක්‍රියා කරන්නාවූ සම්පත් සමුහයකි.

02. පද්ධතියක් (System) සඳහා නම් කරන ලද රූපසටහනක් අඳින්න.

03. පද්ධතියක අනිවාර්යයෙන්ම තිබිය යුතු ලක්ෂණ වන්නේ මොනවද?

• ඒකායන අරමුණක්
• සම්පත් සමූහයක්
• සම්පත් අතර අන්‍යෝන්‍ය ක්‍රියාරීත්වය

04. බයිසිකලය (පා පැදිය ) පද්ධතියක් සේ සලකා පහත දී ඇති සංරචක හිස්තැන් පුරවන්න.

පද්ධතිය -  බයිසිකලය
අරමුණු -  ආරක්ෂාකාරීව සහ පහසුවෙන් නිවැරදිව එක් ස්ථානයක සිට තවත් ස්ථානයකට ගමන් කිරීම.
සම්පත් -  හැඬලය, සීනුව, රෝද, ආසනය, පැඩලය , තිරිංග
අනෙයෝන්‍ය ක්‍රියාකාරකම - බයිසිකලය පදවන්නා ආසනය මත හිඳගෙන පැඩලය පාගමින් හැඳලය දිශා ගන්වමින් රෝද කරකවාගෙන අවශ්‍ය ස්ථානය කරා ගමන් කරයි. බයිසිකලය පදවන්නා සමග හැඬලය සහ පැඩලය ද හැඬලය සහ රෝද අතර අනෙයෝන්‍ය වශයෙන් සම්බන්ධතා පවතියි.

05. පද්ධතියක් (System) සඳහා අරමුණක් තිබීම අනිවාර්ය වේ. පද්ධති සීමාව තීරණය වන්නේ පද්ධතියේ අරමුණ සමඟ ය. බයිසිකලයක් භාවිත කරන අවස්ථා 3 ක් නම් කර ඒවායේ සීමාවන් (boundaries) ලියා දක්වන්න.

• පාසල් දරුවෙක් - ඉක්මන් ධාවනය (Easy running)
• මාළු වෙළදාම් කරන්නෙකු - ලැගේජය සහිත බයිසිකලය(Luggage )
• ව්‍යායාම් කරන්නෙක් - අපහසු ධාවනය (Hard running)

06. අවට වටපිටාවේ දැකිය හැකි පද්ධති (Systems) 4 ක් නම් කර එහි වැදගත්කම පැහැදිලි කරන්න.

• මානව ස්නායු පද්ධතිය
• විදුලි සංදේශ පද්ධතිය
• පරිගණක පද්ධතිය
• පරිසර පද්ධතිය
• සෞරග්‍රහ මණ්ඩල පද්ධතිය

07. සියළුම පද්ධති නිර්මාණය වී ඇත්තේ එකිනෙකට සම්බන්ධ වී සාමූහිකව ක්‍රියා කරන කොටස් කීපයක් මගිනි. මෙහි එක් අංගයක නිමාව සම්පූර්ණ පද්ධතියෙහිම ක්‍රියාකාරීත්වය ගැටළුකාරී තත්වයකට පත්වේ. මෙම වාක්‍ය උදාහරණයක් ඇසුරින් පැහැදිලි කරන්න.

සියළුම පද්ධති නිර්මානය වී ඇත්තේ එකිනෙක සම්බන්ධ වූ සාමූහිකව ක්‍රියා කරන්නා වූ කොටස් කිහිපයක් මගිනි . ජීව පද්ධතිය ලෙස පරිසර පද්ධතිය ගතහොත් පරිසරය යනු ගස් වැල්, ජලය, වාතය සූර්යයා , ජීවීන් යන සියල්ල ගේම එකතුවකි. මෙයින් එක් අංගයක නිමාව සම්පුර්ණ පද්ධතියම ගැටළු සහගත තත්වයකට පත්විය හැකිවේ.

08. කිසියම් පද්ධතියක් (system) අනු කොටස් වලට බෙදිය හැකිය. එම අනු කොටස් පද්ධතියක් ලෙස ක්‍රියා කළ හැකිවන්නේද?

පද්ධතියක් අනු කොටස් වලට බෙදා දැක්විය හැකි අතර ඒවා පද්ධති ලෙස ක්‍රියා කිරීමේ හැකියාව පවතියි. උදාහරණයක් ලෙස පරිසර පද්ධතිය සැලකූ විට එහි අනු පද්ධති ලෙස ගස් වැල් , ජලය, ජීවීන්, සූර්යයා සහ වාතය යන කොටස් දැකිය හැකිවේ. ජීවීන් ගතහොත් එය ද නැවත අනු පද්ධති ලෙස කොටස් වලට වර්ගීකරණය කළ හැකිවේ. වළහා කොටියා ලෙස.

09. පද්ධතියක සියළු අවශ්‍යතාවයන් (requirements) කොටස් දෙකකට බෙදා වෙන් කළ හැක. ඒවා නම් කරන්න.

• කාර්යය බද්ධ අවශ්‍යතා (Functional Requirements)
• කාර්යය බද්ධ නොවන අවශ්‍යතා (Nonfunctional Requirements)

10. කාර්යබද්ධ අවශ්‍යතා (functional requirements) යනු මොනවාද?

කාර්යයබද්ධ අවශ්‍යතා යනු පද්ධතිය මගින් පරිශීලකයාට ලබා දෙන සේවාවන් වේ. එනම් පද්ධතිය භාවිතයෙන් පරිශීලකයාට ලබා ගත හැකි කාර්යයන් වේ.

උදාහරණයක් ලෙස බයිසිකලය ගත් විට බයිසිකලය මගින් පහසුවෙන් සහ ආරක්ෂාකාරීව එක් ස්ථානයක සිට තවත් ස්ථානයකට ගමන් කිරීමේ හැකියාව ඇති අතරම භණ්ඩ පහසුවෙන් ප්‍රවාහණය කිරීමේ හැකියාවද ඇත.

තවත් කොටසක් බලාපොරොත්තු වන්න…