Physics - භෞතික විද්‍යාව කෙටි සටහන් - 1 - උසස්පෙළ භෞතික විද්‍යාව

Physics - භෞතික විද්‍යාව කෙටි සටහන් - 1

පළමු ඒකකය - මිනුම් ( MEASUREMENTS )

 

භෞතික රාශී (Physical Quantities)

  • සෘජුව හෝ වක්‍ර ආකාරයට රාශියකට ප්‍රමාණය නිශ්චිතව ප්‍රකාශ කළ හැකි නම් එය භෞතික රාශියක් ලෙස හඳුන්වයි.
  • මූලික භෞතික රාශි 7කි. එනම් දිග, ස්කන්ධය, කාලය, තාපගතික උෂ්ණත්වය, විද්‍යුත් ධාරාව, පදාර්ථ ප්‍රමාණය හා දීප්ත තීව්‍රතාවයි.
  • භෞතික විද්‍යාවෙහි ඇති භෞතික රාශීන් මූලික යැයි පිළිගත් භෞතික රාශි මඟින් ප්‍රකාශ කළ හැකි නම් ඒවා ව්‍යුත්පන්න භෞතික රාශි ලෙස හඳුන්වයි.

 

ඒකක (Units)

  • භෞතික රාශියක ප්‍රමාණය ප්‍රකාශ කිරීමට තෝරාගනු ලබන පොදු පිළිගැනීමක් ඇති සම්මතය එම භෞතික රාශියේ ඒකකයක් ලෙස හදුන්වයි.
  • සමඡාතීය භෞතික රාශි එකතු කිරීමේ දී හෝ අඩු කිරීමේ දී නව භෞතික රාශියක් ඇති නොවන අතර පිළිතුරද එම භෞතික රාශියෙන්ම ලැබේ. විෂමජාතීය භෞතික රාශි එකතු හෝ අඩු කළ නොහැක.
  • අදිශ රාශියක් මිනුම් කිරීම සඳහා භාවිතා කරන ඒකකයක් මගින් දෛශික රාශියක ඒකක ප්‍රකාශ කළ නොහැක.

 

SI ඒකක

දිග                      - මීටර් (m)

ස්කන්ධය               - කිලෝග්‍රෑම් (kg)

කාලය                  - තත්ත්පර (s)

තාපගතික උෂ්ණත්වය - කෙල්වින් (K)

විද්‍යුත් ධාරාව           - ඇම්පියර් (A)

පදාර්ථ ප්‍රමාණය        - මවුල (mol)

දීප්ත තීව්‍රතාවය         - කැන්ඩලා (cd)

 

  • මූලික SI ඒකක 7 සඳහා ලබා දී ඇති සියලුම ඒකක සංකේත ඉංග්‍රීසි අක්ෂර විය යුතුයි.
  • ඒකකය ලෙස පුද්ගලයෙකුගේ නමක් තෝරාගෙන ඇත්නම් සංකේත වල පළමු අක්ෂරය Capital විය යුතු අතර අනෙක් සියලුම අක්ෂර Simple විය යුතුයි.
  • සංකේත තුළ අක්ෂර කිහිපයක් පවතී නම් ඒ අතර පරතර නොතබා වචනයක අක්ෂර මෙන් අඛණ්ඩව ලිවිය යුතුයි.
  • ව්‍යුත්පන්න භෞතික රාශිවල ඒකක මූලික භෞතික රාශිවල ඒකක මගින් ප්‍රකාශ කළ හැකි නම් ඒවා ව්‍යුත්පන්න SI ඒකක ලෙස හඳුන්වනු ලබයි.

 

පරිපූරක SI ඒකක

  • තල කෝණ මැනීම - රේඩියන (rad)
  • ඝන කෝණ මැනීම - ස්ටෙරේඩියන (Srad)

සංඛ්‍යාත්මක අගයන් සැලකීමේදී , π= g

මාන (Dimensions)

  • දිග -   L
  • ස්කන්ධය -   M
  • කාලය -   T

 

  • එකම භෞතික රාශියක් අනුපාතයෙන් ගොඩනැගෙන ව්‍යුත්පන්න භෞතික රාශි සදහා මාන නොපවතී.
  • මාන සංයෝජනයක් තුළ මූලික මාන සංකේතයක් නොමැති නම් ඉන් අදහස් වන්නේ එම මූලික මාන දර්ශකයේ ශුන්‍ය දර්ශකය පවතින බවයි.
  • නිවැරදි සමීකරණයක පද 2ක වීජීය ඓක්‍යයක් ගෙන ඇත්නම් එම පද දෙකේ මාන සමාන වේ. ඒවායේ වීජීය ඓක්‍යයෙන් ලැබෙන තනි පදයට එම මාන පවතී.
  • කිසිදු ඉලක්කමකට මාන නොමැත. නමුත් ඇතැම් නියත සඳහා මාන පවතින අතර ඇතැම් නියත සඳහා මාන නැත.
  • පදයක් දර්ශකයක් ලෙස පවතීනම් එම දර්ශකය ලෙස පවතින සමස්ථ පදයට මාන නොපවතී.
  • යම් පදයක් ත්‍රිකෝණමිතික සම්බන්ධයක් තුළ පවතී නම් එම සමස්ථ පදයට මාන නොමැත.
  • යම් පදයක් ලඝුගණකයක් තුළ පවතී නම් ලඝුගණකය තුළ ඇති සමස්ථ පදයට මාන නොපවතී.

 

මීටර් රූල (Metre Ruler)

         ප්‍රතිශත දෝෂය යන සංකල්පය සැලකිල්ලට ගත් විට මීටර් රූලක් මඟින් ලබාගත් මිනුමක් සාර්ථක මිනුමක් හෙවත් 1% ට වඩා අඩු ප්‍රතිශත දෝෂයක් සහිත මිනුමක් වන්නේ මිනුමේ අගය 100mm කට වඩා වැඩි වූ විට පමණි. එනම් මීටර් රූලක් සුදුසු වන්නේ 100mm ට වඩා වැඩි දිගක් මිනුම් කිරීම සඳහා වේ.

 

වර්නියර් කැලිපරය (Vernier Calliper)

         100mm ට වඩා අඩු දිගක් 1% කට වඩා අඩු ප්‍රතිශත දෝෂයක් සහිතව මිණුම් කිරීම සඳහා වර්නියර් මූලධර්මය යොදාගනිමින් පියරේ කැලිපර් නැමති සාමිවරයා විසින් ගොඩනගන ලද උපකරණය වර්නියර් කැලිපරය ලෙස හඳුන්වයි.

 

වර්නියර් මූලධර්මය...

වර්නියර් මූලධර්මය භාවිතා කරමින් තනා ඇති සාමාන්‍ය වර්නියර පරිමාණයක කුඩාම මිනුම (L) ප්‍රධාන පරිමාණයේ කොටසක අගය (M) සහ වර්නියර් පරිමාණයේ කොටසක අගය (V) අතර අන්තරයට සමාන වේ.

L = M-V

R - පාඨාංකය

X - ප්‍රධාන පරිමාණ පාඨාංකය (පාඨාංක ලබා ගන්නා අවස්ථාවේදී වර්නියරයේ ශුන්‍ය සලකුණු පසුකර ඇති අවසාන ප්‍රධාන පරිමාණ සලකුණට අයත් අගය)

α - උපකරණයේ කුඩාම මිනුම

n - සමපාත වර්නියර කොටස් ගණන (පාඨාංක ලබාගන්නා අවස්ථාවේදී ප්‍රධාන පරිමාණ සලකුණක් හා සමපාත වී ඇති වර්නියර සලකුණට, වර්නියර් ශුන්‍යයේ සිට ඇති කොටස් ගණන)

 

එකතු කල යුතු දෝෂය = (N-n) α

අඩු කල යුතු දෝෂය  = αn

 

N - වර්නියර් මුළු කොටස් ගණන

n - සමපාත වර්නියර් කොටස් ගණන

α - උපකරණයේ කුඩාම මිනුම

  • දෝෂය ලෙස ගනු ලබන්නේ පරාසයේ උපරිම වන කුඩාම මිනුමයි.

 

මයික්‍රොමීටර් ඉස්කුරුප්පු ආමානය (Micro meter screw gauge)

     සම්මත වර්නියර් කැලිපරයක් මඟින් ලබාගත් මිණුමක් සාර්ථක මිණුමක් ලෙස සලකනු ලබන්නේ මිණුමේ අගය 10mm කට වඩා වැඩි විට පමණි. 10mm ට වඩා අඩු දිගක් 1% කට වඩා අඩු ප්‍රතිශත දෝෂයක් සහිතව මිනුම් කිරීම සඳහා ඉස්කුරුප්පු මූලධර්ම යොදා ගනිමින් ගොඩනගා ඇති මිනුම් උපකරණය මයික්‍රොමීටර් ඉස්කුරුප්පු ආමානය වේ.

 

ඉස්කුරුප්පු මූලධර්මය...

ඉස්කුරුප්පු මූලධර්මය භාවිතා කරන උපකරණයක කුඩාම මිනුම, වට පරිමාණය එක් බෙදුමකින් භ්‍රමණය කරන විට ඉස්කුරුප්පු ගමන් කල දුරට සමාන වේ.

N - වට පරිමාණයේ මුළු කොටස් ගණන

n - සමපාත වට පරිමාණ කොටස් ගණන

α - උපකරණයේ කුඩාම මිනුම

 

ගෝලමානය (Spherometer)

        වක්‍ර පෘෂ්ඨයක වක්‍රතා අරය ගණනය කිරීම සඳහා අවශ්‍ය මිනුම් ලබා ගැනීම සඳහා ගොඩනගා ඇති මිණුම් උපකාරයක් ලෙස ගෝලමානය ගොඩනැගීම සඳහා මයික්‍රෝමිටර් ඉස්කුරුප්පු ආමානයේ යාන්ත්‍රණය උපයෝගී කරගනු ලබයි.

a - ඉස්කුරුප්පු තුඩවල් දෙකක් අතර දුර

h - ආධාරක තුඩවල් පවතින තලයට ලම්බකව ප්‍රධාන ඉස්කුරුප්පු තුඩට ඇති දුර

  • a සමඟ සංසන්දනය කිරීමේදී h නොගැනිය හැකි තරම් කුඩා නම් h/2 පදය නොසලකා හැරිය හැකිය.

දෛශික (Vectors)

  • විශාලත්වයක් හා දිශාවක් සහිත ඒ හා සම්බන්ධ නියමයන් තෘප්ත කරන්නා වූ භෞතික රාශී දෛශික රාශි ලෙස හඳුන්වයි.
  • දෛශිකයක දිශාව, ලකුණ සහ වර්ගය නොසලකා හරිමින් එහි විශාලත්වය පමණක් සැලකූ විට එය එම දෛශිකයේ මාපාංකය ලෙස හඳුන්වයි.
  • දෛශික 2ක් සමාන වීමට අවශ්‍ය කරුණු,
  1. විශාලත්ව සමාන විය යුතුය.
  2. සමාන්තර සහ අභිදිශාවෙන් සමාන විය යුතුය.
  3. සමජාතීය විය යුතුය.

බල ත්‍රිකෝණ ප්‍රමේයය...

දෛශික 2ක් විශාලත්වයෙන් හා දිශාවෙන් ත්‍රිකෝණයක බද්ධ පාද යුගලක් මගින් නිරූපණය කළ හැකි නම් ආරම්භක සහ අවසාන ලක්ෂ්‍යය යා කරන ඉතිරි පාදය මගින් දෛශික දෙකෙහි සම්ප්‍රයුක්තය විශාලත්වයෙන් හා දිශාවෙන් නිරූපණය කරයි.

බල සමාන්තරාස්‍ර ප්‍රමේයය...

 

බහුඅස්‍ර ප්‍රමේයය...

දෛශික පද්ධතියක් විශාලත්වයෙන් හා දිශාවෙන් බහුඅස්‍රයක පිළිවෙළින් ගත් පාද මගින් නිරූපණය කළ හැකි නම් ආරම්භක සහ අවසාන ලක්ෂ්‍යය යා කරන ඉතිරි පාදය මගින් දෛශික පද්ධතියේ සම්ප්‍රයුක්තය විශාලත්වයෙන් හා දිශාවෙන් දක්වයි. 

⇒ දෙවන ඒකකයේ පළමු කොටසට පිවිසීමට ක්ලික් කරන්න. ⇐

.. Sithija Ranasingha ..

https://horizonsl.blogspot.com

sithija1996design@gmail.com