සිදුවන ක්රියාවට අනුව එන්තැල්පි විපර්යාස වර්ග කිරීම
01.සම්මත උත්පාදන එන්තැල්පිය
සම්මත අවස්ථාවේ ඇති සංයෝග මවුල එකක් සම්මත අවස්ථාවේ ඇති එහි සංඝටක මූලද්රව්ය වලින් උත්පාදනය කිරීමේදී සිදුවන සිදු වන එන්තැල්පි විපර්යාස වේ .
උදාහරණ: co2 (gas) වල සම්මත උත්පාදන එන්තැල්පිය : -394 Kjmol-1
සම්මත උත්පාදන එන්තැල්පිය සම්බන්ධ වැදගත් කරුණු .
1.කිසියම් ද්‍රව්‍යයක සම්මත එන්තැල්පි යනු එහි සම්මත උත්පාදන එන්තැල්පිය ම වේ .
2.ඇතැම් මූල ද්‍රව්‍ය වල සම්මත දහන එන්තැල්පි ඇතැම් සංයෝග වල සම්මත උත්පාදන එන්තැල්පි වලට සමාන වේ .
3.සම්බන්ධ උත්පාදන එන්තැල්පිය සෘන බව වැඩිවන විට සංයෝගවල ස්ථායිතාවය වැඩිවේ .
උදාහරණ :හයිඩ්‍රජන් හේලයිඩ වල ස්ථායිතාව කාණ්ඩය ඉහලට වැඩි වේ.
02.සම්මත දහන එන්තැල්පිය
සම්මත අවස්ථාවේ ඇති මුලද්‍රව්‍යයක හෝ සංයෝගයක හෝ මවුලයක් වැඩිමනත් ඔක්සිජන් තුළ පූර්ණ දහනය කිරීමේදී සිදුවන සිදු වන එන්තැල්පි විපර්යාසයයි.
උදා: ඉතින් වල සම්මත දහන එන්තැල්පිය: -1540 kjmol-1
හේස් නියමය
ප්‍රතික්‍රියක සහ ප්‍රතිඵල වලට අදාල තත්ත්ව යටතේ රසායනික ප්‍රතික්‍රියාවකදී සිදුවන එන්තැල්පි විපර්යාස ප්‍රතික්‍රියාව කුමන මාර්ගය ඔස්සේ සිදුකළ ද නියත අගයක් ගනී.
03.සම්මත බන්දන විගටන එන්තැල්පිය
සම්මත අවස්ථාවේ ඇති වායුමය ප්‍රභේදයක බන්ධන මවුලයක් බිද වායුමය තත්ත්වයේ සංඝටක බවට පත් කිරීමේදී සිදු වන එන්තැල්පි විපර්යාසයයි.
මෙහි ආපසු ප්‍රතික්‍රියාවේ එන්තැල්පි විපර්යාසය සම්මත බන්ධන එන්තැල්පිය ලෙස හැඳින්වෙන අතර එය ඉහත අගයට සමාන තාප දායක වන ක්රියාවලියකි .
C-H වැනි බන්ධනයක් එකම අනුව තුළ වැඩි සංඛ්‍යාවක් පවතින අනූ විශාල ගණනක ද පවතින බන්ධනයක් නිසා සෑම බන්ධනයකට ම එක ම අගයක් නොමැති බැවින් භාවිතය ඉතා අපහසු වේ මේ නිසාම මධ්‍යන බන්දන විගටන එන්තැල්පි හඳුන්වා දෙනු ලැබේ .
අනුවක් සඳහා මධ්‍යම බන්දන විගටන එන්තැල්පි ය
අණුවක එකම වර්ගයේ බන්ධන පමණක් වැඩි සංඛ්‍යාවක් පවතින විට අනුව මුළු බන්දන විගටන එන්තැල්පි ය බන්ධන සංඛ්‍යාවෙන් බෙදූ විට ලැබෙන අගය වේ .
පොදු මධ්යන්ය බන්දන විගටන එන්තැල්පිය
සියලුම අණු තුළ පවතින c-H බන්ධන සමාන යැයි උපකල්පනය කොට ඒ සියල්ලටම එකම මධ්යන්ය අගයක් යොදාගැනීම මෙමඟින් සිදු කෙරේ .
බන්ධනයේ මධ්යන්ය එන්තැල්පි පමණක් භාවිතයෙන් ගැටළු විසඳිම .
සම්මත එන්තැල්පි විපර්යාසය = බිඳෙන බන්ධන වල විඝටන එන්තැල්පි - සෑදෙන බන්ධන වල විඝටන එන්තැල්පි
සම්බන්ධ පරමාණුකරණ එන්තැල්පිය /සම්මත තූකරන එන්තැල්පිය
සම්මත අවස්ථාවේ ඇති මුළ ද්‍රව්‍යකින් වායුමය පරමාණු මවුලයක් ලබා ගැනීමේදී සිදුවන සිදු වන එන්තැල්පි විපර්යාසයයි.
සම්මත අවස්ථාවේ මුලද්‍රව්‍යයක ස්වභාවය පවතින ආකාර රාශියක් ඇති නිසා පරමාණුකරණ එන්තැල්පිය විවිධ වේ .
1.වායුමය පරමාණුක මූල ද්‍රව්‍ය
මෙලෙස පවතින්නේ උච්ච වායු පමණක් වන අතර උච්ච වායු ක සම්මත පරමාණුකරණ එන්තැල්පිය ශුන්‍ය වේ .
2.ද්‍රව පරමාණුක මූල ද්‍රව්‍ය
මෙලෙස පවතින්නේ රසදිය පමණක් වන අතර රසදිය වල සම්මත පරමාණුකරණ එන්තැල්පිය එහි වාෂ්පීකරණය එන්තැල්පිය ට සමාන වේ .
3.ඝන පරමාණුක මූලද්රව්ය
මෙවැනි ුලද්‍රව්‍යවල පරමාණුකරණ එන්තැල්පිය සම්මත ඌර්දවපාතන එන්තැල්පිය ට ම සමාන වේ .
4.වායුමය අනුක මුලද්‍රව්‍ය
මෙවැනි මූලද්‍රව්‍යවල පරමාණු කරන පරමාණුකරණ එන්තැල්පිය සම්බන්ධ බන්දන විගටන එන්තැල්පි බාගෙකට සමාන වේ .
5.ද්‍රව අණුක මුලද්‍රව්‍යය .
මෙලෙස පවතින එකම මූල ුලද්‍රව්‍ය බ්‍රෝමීන් පමණක් වන අතර එහි පරමාණුකරණ එන්තැල්පිය වාෂ්පීකරණ එන්තැල්පිය සහ බන්දන විගටන එන්තැල්පි හි අයික්‍යයේ භාග්‍යයකට සමාන වෙයි .
6.ඝන අණුක මුලද්‍රව්‍ය .
මෙවැනි මුලද්‍රව්‍ය මූලද්‍රව්‍යවල පරමාණුකරණ එන්තැල්පියේත් ඌර්ධවපාතනය එන්තැල්ප‍යේත් බන්දන විගටන එන්තැල්පි යෙහි අයික්‍යයේ භාග්‍යයකට සමාන වෙයි .
සම්මත ඌර්දවපාතනය එන්තැල්පිය
සම්මත අවස්ථාවේ පවතින ඝන මූල ද්‍රව්‍ය මවුලයක් හෝ ඝන සංයෝග මවුලයක් හෝ සම්පූර්ණයෙන්ම වායුමය අවස්ථාවට පත් කිරීමේදී සිදු වන එන්තැල්පි විපර්යාසය.
සම්මත වාෂ්පීකරණය එන්තැල්පිය
සම්මත අවස්ථාවේ පවතින ඝන මූල ද්‍රව්‍ය හෝ සංයෝග මවුලයක් වායුමය මූලද්රව්ය හෝ සංයෝග මවුල බවට පත් කිරීමේදී සිදු වන එන්තැල්පි විපර්යාසයයි.
සම්මත වාෂ්පීකරණ එන්තැල්පිය
සම්මත අවස්ථාවේ පවතින ද්‍රව මුලද්‍රව්‍ය හෝ සංයෝග ුලද්‍රව්‍ය හෝ සංයෝග මවුලයක් වායුමය මුලද්‍රවය හෝ සංයෝග මවුලයක් බවට පත් කිරීමේ දී සිදු වන එන්තැල්පි විපර්යාසයයි.
සම්මත විලයන එන්තැල්පිය
සම්මත අවස්ථාවේ පවතින ඝන මූල ද්‍රව්‍ය හෝ සංයෝග මවුලයක් ද්‍රව මූලද්රව්ය හෝ සංයෝග මවුලයක් බවට පත් කිරීමේදී සිදු වන එන්තැල්පි විපර්යාසයයි .
අයනික සංයෝග සම්බන්ධයෙන් එන්තැල්පි විපර්යාස
1.පළමුවන අයනීකරණ සම්මත එන්තැල්පි ය
සම්මත අවස්ථාවේ පවතින වායුමය මූලද්රව්ය පරමාණු මවුලය කින් න්‍යෂ්ටියට ලිහි ව ම බැඳී ඇති ඉලෙක්ට්‍රෝනය බැගින් ඉවත් කර වායුමය ඒක ධන අයන මවුලයක් සෑදීමේදී සිදු වන එන්තැල්පි විපර්යාසයයි.
2.දෙවන අයනීකරණ සම්මත එන්තැල්පි ය
.සම්මත අවස්ථාවේ පවතින වායුමය ඒක සංයුජ කැටායන මවුලයකින් න්‍යෂ්ටියට ලිහිල්ව ම බැඳී ඇති ඉලෙක්ට්‍රෝන බැගින් ඉවත් කර වායුමය ද්වී ධන අයන මවුලයක් සෑදීමේදී සිදු වන එන්තැල්පි විපර්යාස.
3.ඉලෙක්ට්‍රෝන ලබා ගැනීමේ සම්මත එන්තැල්පිය .
සම්මත අවස්ථාවේ වායුමය අවස්ථාවේ පවතින පරමාණු මවුලයකට ඉලෙක්ට්‍රෝනය බැගින් ලබාදී වායුමය අවස්ථාවේ පවතින ඒක සෘණ අයන මවුලයක් සෑදීමේදී සිදු වන එන්තැල්පි විපර්යාසයයි
වැදගත් :
1.විශාලතම සෘණ අගය අපේක්ෂා කරන්නේ F වලට වුවද විශාලතම සෘණ අගය Cl වල පවතී .
2.සියලු මූල ද්‍රව්‍ය දෙවන ඉලෙක්ට්‍රොන ලබාගැනීමේ එන්තැල්පිය ධන අගයක් වේ .
3.සම්මත දැලිස් එන්තැල්පිය .
සම්මත අවස්ථාවේ වායුමය ධන හා සෘණ අයන වලින් ඝන අවස්ථාවේ ඇති අයනික සංයෝගයක මවුලයක් සෑදීමේදී සිදුවන එන්තැල්පි විපර්යාසයයි.
දැලිස් එන්තැල්පිය හි ප්‍රමාණාත්මක අගය ට බලපාන සාධක
1.අයන වල ආරෝපණය වැඩිවන විට දැලිස් එන්තැල්පිය වැඩි වේ .
2.අයන වල අරය අඩුවන විට දැලිස් එන්තැල්පිය වැඩිවේ .
4.සම්මත ජලීකරන එන්තැල්පිය
සම්මත අවස්ථාවේ ඇති වායුමය අයන මවුලයක් වැඩිමනත් ජලය ප්‍රමාණයක් සමග ද්‍රාවණ තත්ත්වයට පත්වීමේ දී සිදුවන සිදු වන එන්තැල්පි විපර්යාසයයි .
සම්මත ජලීකරන එන්තැල්පියට බලපාන සාධක
1.ආරෝපණය වැඩිවන විට ජලි කරන එන්තැල්පිය වැඩි වේ
2.අරය අඩු වෙන විට ජල කරන එන්තැල්පිය වැඩිවේ .
5.සම්මත ද්‍රාවන එන්තැල්පිය
සම්මත අවස්ථාවේ ඇති යම් ද්‍රව්‍ය මවුලයක් වැඩිමනත් ද්‍රව්‍ය කර දිය කර ද්‍රාවණයක් සෑදීමේ දී සිදුවන එන්තැල්පි විපර්යාසය.
අයනික සංයෝග ජලයේ දිය වීම පහදාදීම .
යම් අයනික සංයෝගයක අයන සජලනයේදී පිටවන තාපය දැලිස් බ්ඳිමට ප්‍රමාණවත් වේ නම් එම අයනික සංයෝග ජලයේ දිය වේ. එනම් අයන සජලන එන්තැල්පි වල සෘණ බව දැලිස් විගටන එන්තැල්පි එහි ධන බවට වැඩි නම් එම අයනික සංයෝග ජලයේ දිය වේ .
බෝන් හේබර් චක්‍රය
අනික සංයෝගයක දැලිස් එන්තැල්පිය සෙවීම සඳහා ගොඩනගන තාප රසායනික චක්‍රය මෙලෙස ලෙස හඳුන්වයි.
රූපය.