සන්නිවේදන ආකෘති
සන්නිවේදනයේ ස්වරූපය වඩා ක්‍රමානුකූලව හඳුනාගැනීමට සන්නිවේදන ආකෘති ඉවහල් වේ.මෙකී ආකෘති මගින් යම් කරුණක් පරීක්ෂා කර බලා ඒ පිළිබඳව සමාජයට පිළිගත හැකි අදහස්,කරුණු,මත ආදිය ඉදිරිපත් කිරීමට මෙන්ම ඒ පිළිබඳ යම් යම් උපකල්පන හෝ අනුමාන ඉදිරිපත් කිරීමටද හැකියාව ලැබේ.
සන්නිවේදන ආකෘති තුළ මූලික කාර්‍යයන් කිහිපයක් පවතින බව ප්‍රක්කාශ වේ.එනම්,
- සංවිධානාත්මක බව : සන්නිවේදන ආකෘති මගින් සන්නිවේදනය වඩා ධනාත්මක බවකින් ඉදිරිපත් කර ඇත.සන්නිවේදනය විවිධ පැති ඔස්සේ අධ්‍යයනය කිරීමට ඉන් ලැබෙනුයේ මහත් පිටිවහලකි.
- ස්වයං දැනුම හා ගවේෂණයට ඇති හැකියාව : ආකෘති මගින් වඩා ගැඹුරින් සන්නිවේදනය අධ්‍යයනයට මං සලසා දී ඇත.එය වඩා පැහැදිලිව මතුපිට තලයේ නොසිට එකිනෙක සම්බන්ධ කොට ගවේෂණයට හැකියාව ලැබී ඇත.
- අනාවැකි පළ කිරීමේ හැකියාව : ආකෘති තුළින් කළ හැකි තවත් එක් අපූරු කාර්‍යයක් වන්නේ අනාවැකි පළ කිරීමේ හැකියාවයි.එය ඉතිහාසය,වර්තමානය හා අනාගතය සම්බන්ධ කිරීමේ ක්‍රියාවළියකි.ආකෘති මගින් ඉතිහාසය තුළ යමක ක්‍රියාකාරීත්වය තුළින් වතන් තත්වය පිළිබඳ සංසන්දනාත්මක අවබෝධයක් ලබාගත හැකි අතර මෙම මාර්ග ද්විත්වයම උපයෝගී කොටගෙන අනාගතයේදී මෙය මෙසේ සිදු විය හැකිය යන මතය ඉදිරිපත් කිරීමේ හැකියාව ලැබී ඇත.
- මැන බැලීමට ඇති හැකියාව : ආකෘති තුළින් යම් තොරතුරක ඇති ගුණාත්මක බව මෙන්ම ප්‍රමාණාත්මක බව මැන බැලීමට හැකියාව ලැබෙනු ඇත.එය යම්කිසි ආකාරයක ප්‍රතිචාර මැන බැලීමකි.ප්‍රතිචාරය සාර්ථක සන්නිවේදනයකට අතිශයෙන් බලපාන කරුණක් වන අතර ඒ ඔස්සේ සන්නිවේදකයාට තම පණිවිඩ සැලසුම් කරගැනීමට අවස්ථාව ලැබෙනු ඇත.
මීට අමතරව සන්නිවේදන ආකෘති මගින්,
- සනිවේදන ක්‍රියාවලියේ විද්‍යාමාන වන දේ සාරාංශ කර දැක්වීම.
- තොරතුරු ගලා යාම පෙන්වීම.
සන්නිවේදකයාගේ හා ග්‍රාහකයාගේ ස්වරූපය,දක්ෂතා හා ප්‍රබලත්වය පෙන්වීම.
- මාධ්‍ය ක්‍රියාවලිය සිදුවන ආකාරය.
- සන්නිවේදනයේ ස්වභාවය,අවශ්‍යතාව,අවස්ථාව ආදිය හඳුනාගැනීම.
යන කරුනු කිහිපයක් සිදු වේ.
සන්නිවේදනය හා සම්බන්ධ මූලික අංග ලක්ෂණ කිහිපයක් සන්නිවේදන ආකෘති මගින් ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ."සන්නිවේදනයෙහි සැබෑ ස්වරූපය වටහාගැනීමට උපකාරී වන මුඛ්‍ය ලක්ෂණ කිහිපයක් තෝරා,ඒවා අතර පවත්නා සම්බන්ධය මතු කොට දැක්වීම සනිවේදන ආකෘතිඅක් මගින් ඉටු වන ප්‍රධාන කර්තව්‍යයකි" යනුවෙන් මහාචාර්‍ය විමල් දිසානායක මහතා සිය 'මාන' සන්නිවේදනය' කෘතියේ සන්නිවේදන ආකෘති යන්න විග්‍රහ කොට තිබේ.
සංකීර්ණ සන්නිවේදන ක්‍රියාවළිය සරලව පැහැදිලි කිරීම සඳහා විවිධ විෂය ක්ෂේත්‍රවල විද්වතුන් විසින් විවිධ දෘෂ්ටිකෝණයන්ගෙන් සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය විග්‍රහ කරමින් ආකෘති ගණනාවක් ඉදිරිපත් කර ඇත.සන්නිවේදකයා,ග්‍රාහකයා,බලපෑම,සන්නිවේදනයේ තාක්ෂණික ක්‍රියාවලිය ආදිය කේන්ද්‍ර කරගනිමින් විවිධ ආකෘති වර්ග ඉදිරිපත් කර ඇත.මෙහිදී සන්නිවේදනය පිළිබඳ රේඛීය හා රේඛීය නොවන ආකෘති පිළිබඳව සාකච්ඡා කෙරේ.
රේඛීය ආකෘති
එක් පාර්ශවයක සිට අනික් පාර්ශවයට පමණක් තොරතුරු ගලා යෑම පෙන්වයි.
රේඛීය නොවන ආකෘති
මෙහිදී සන්නිවේදන ක්‍රියාවලිය දිවිපාර්ශවිකව,වක්‍රාකාරව මෙන්ම විවිධාකාර ස්වරූපයන්ට විහිදී ගලා යයි.ග්‍රාහක ප්‍රතිචාර,සන්නිවේදකයා මෙන්ම ග්‍රාහකයාගේ ක්‍රියාකාරීත්වය මත සංදේශයේ ස්වභාවය වෙනස් විය හැකිය.
සන්නිවේදනය පිළිබඳව ආකෘති රැසක් ඉදිරිපත්ව තිබුණද උසස්පෙළදී අප අවධානය යොමු කරනුයේ ප්‍රධාන සන්නිවේධන ආකෘති 4ක් පිළිබඳව පමණි.එනම්,
- ඇරිස්ටෝටල්ගේ සන්නිවේදන ආකෘතිය
- හැරල්ඩ් ඩී.ලැස්වෙල්ගේ සනිවේදන ආකෘතිය
- ක්ලෝඩ් ෂැනොන් හා වොරන් වීවර්ගේ සන්නිවේදන ආකෘතිය
- ශ්‍රාම් - ඔස්ගුඩ් සනිවේදන ආකෘතිය
ආදී ආකෘතීන් ය.
මෙම එක් එක් ආකෘතීන් ඔස්සේ පෙනුම් කරන සුවිශේෂී ලක්ෂණ අධ්‍යයනය කිරීමේදී එම එක් එක් ආකෘති මගින් අප ඉහත සාකච්ඡා කළ කාර්‍යයන් මනාව ඉටු වන බව පසක් වේ.
