ජීව අණු 02 කොටස -

මොනොසැකරයිඩ සීනිවල සරලතම අාකාරය වන අතර බොහෝවීට අවර්ණ, ජලයේ දියවන , විනිවිද පෙනෙන ,ස්ඵටිකරූපී ලක්ෂණ දරයි. ග්ලූකෝස් , ෆෘක්ටෝස්, ගැලැක්ටෝස් වැනි මොනසැකරයිඩ පැණි රසයෙන් යුක්ත ය.

මොනොසැකරයිඩ , ඩයිසැකරයිඩවල හා පොලිසැකරයිඩවල තැනුම් එ්කකය යි.

අාකෘතිය සහ නාමකරණය

මොනොසැකරයිඩයක අඩංගු කාබන් පරමාණු සංඛ්‍යාව අනුව එ්වා පහත පරිදි වර්ග කළ හැකිය.

• ඩයෝස්
• ට්‍රයෝස්
• ටෙට්රෝස්
• පෙන්ටෝස්
• හෙක්සෝස්
• හෙප්ටෝස්

• ඩයෝස් නම් මොනොසැකරයිඩය  කාබන් පරමාණු දෙකකින් , හයිඩ්‍රජන් පරමාණු හතරකින් සහ ඔක්සිජන් පරමාණූ දෙකකින් සමන්විත වේ.
•  
• ට්‍රයෝස් නම් මොනොසැකරයිඩය  කාබන් පරමාණු තුනකින් , හයිඩ්‍රජන් පරමාණු හයකින් සහ ඔක්සිජන් පරමාණූ තුනකින් සමන්විත වේ.
•  
• ටෙට්රෝස් නම් මොනොසැකරයිඩය  කාබන් පරමාණු හතරකින් , හයිඩ්‍රජන් පරමාණු අටකින් සහ ඔක්සිජන් පරමාණූ හතරකින් සමන්විත වේ.
•  
• පෙන්ටෝස් නම් මොනොසැකරයිඩය  කාබන් පරමාණු පහකින් , හයිඩ්‍රජන් පරමාණු දහයකින් සහ ඔක්සිජන් පරමාණූ පහකින් සමන්විත වේ.
•  
• හෙක්ටෝස් නම් මොනොසැකරයිඩය  කාබන් පරමාණු සයකින් , හයිඩ්‍රජන් පරමාණු දොළහකින් සහ ඔක්සිජන් පරමාණූ සයකින් සමන්විත වේ.
•  
• හෙප්ටෝස් නම් මොනොසැකරයිඩය  කාබන් පරමාණු හතකින් , හයිඩ්‍රජන් පරමාණු දාහතරකින් සහ ඔක්සිජන් පරමාණූ හතකින් සමන්විත වේ.
•  
• කාබන් පරමාණු අටක් හෝ ඊට වඩා පවතින මොනොසැකරයිඩ ස්වාභාවික පරිසරය තුළ දුර්ලභ වන අතර එ්වා අස්ථායී වේ.

රේඛීය බන්ධන සහිත මොනොසැකරයිඩ

සරල මොනොසැකරයිඩ සතුව රේඛීය සහ නොබැඳුනු කාබන් සැකිල්ලක් සමඟ සෑම ඉතිරි කාබන් පරමාණුවකට ම  හයිඩ්‍රොක්සිල් කාණ්ඩයක් බැගින් අැත. එබැවින් සරල මොනොසැකරයිඩයක අණූක අාකෘතිය H(CHOH)n(C=O)(CHOH)mH

ලෙස දැක්විය හැකි ය.

n + 1 + m = x බැවින්  ඉලෙක්ට්‍රෝන සූත්‍රය CxH2xOx. වේ.

සම්මුතියක ට අනුව කාබන් පරමාණු 1 සිට X දක්වා අංකනය කර තිබේ.එය C=O කාණ්ඩය අසලින් අාරම්භ වේ.

මීට අමතරව විවෘත දාම සහිත ලෙස ද මොනොසැකරයිඩ වර්ගයක් පවතී.

ඩයිසැකරයිඩ

ඩයිසැකරයිඩ ද්විත්ව සීනි සහ බියෝස් ලෙස ද නම් කරයි. මේවා මොනොසැකරයිඩ දෙකක එකතුවකි.මේවා ද මොනොසැකරයිඩ මෙන් ම ජලය තුළ ද්‍රාව්‍ය වේ.

සුක්‍රෝස්, ලැක්ටෝස් ,මෝල්ටෝස් අාදිය මේ සඳහා උදාහරණ ලෙස ගත හැකිය.

සාමාන්‍යයෙන් බොහෝ ඩයිසැකරයිඩ සතු ව කාබන් පරමාණු 12ක් අන්තර්ගත වේ.එ්වායේ සූත්‍රය  C12H22O11    ලෙස ලියනු ලබයි.

ඩයිසැකරයිඩ අණුවේ පරමාණුවල සැකසීම අනුව එ්වා එකිනෙක ට වෙනස් වේ.

සරල සීනි හෙවත් මොනොසැකරයිඩ දෙකක් එකිනෙක ට සම්බන්ධ වීම සංඝනන ප්‍රතික්‍රියාවක් මගින් සිදු වේ. මෙම සංඝනන ප්‍රතික්‍රියාව ක්‍රියාකාරී කාණ්ඩයෙන් ජල අණුවක් ඉවත් වී සිදු වේ.

ඩයිසැකරයිඩේස් නම් එන්සයිමයේ උපකාරයෙන් මෙම ද්විත්ව සීනි හෙවත් ඩයිසැකරයිඩ එහි මුල් මොනොසැකරයිඩ බව ට ජල විච්ඡේදනය කළ හැකිය.

ඩයිසැකරයිඩ සෑදීමේ දී ජල අණුවක් ඉවත් වනවා මෙන් ම එ්වා බිඳ වැටීමේ දී ජල අණුවක් ලබා ගනී.

මෙම ප්‍රතික්‍රියා පරිවෘත්තීය සඳහා ඉතා වැදගත් වේ.

මෙලෙස ඩයිසැකරයිඩ බිඳ දැමීම සඳහා ඩයිසැකරයිඩ වර්ගය ට අනුව වෙනස් ඩයිසැකරයිඩේස් යෙදේ. උදාහරණ ලෙස සුක්‍රෝස් නම් ඩයි සැකරයිඩය බිඳ හෙළීම ට සුක්‍රේස් නම් එන්සයිමය යෙදේ.

වර්ගීකරණය

ඩයිසැකරයිඩ ප්‍රධාන වර්ග දෙකකි.

• ඔක්සිහාරක ඩයිසැකරයිඩ
• ඔක්සිකාරක නොවන ඩයිසැකරයිඩ

ඔක්සිහාරක ඩයිසැකරයිඩයන්හි මොනොසැකරයිඩ සතුව නිදහස් හෙමිඅැක්ටල් එ්කකයක් අැත. මෝල්ටෝස් සහ සෙලෝබයෝස් මේ සඳහා උදාහරණ වේ.

ඔක්සිහාරක නොවන ඩයිසැකරයිඩ  සතුව නිදහස් හෙමිඅැක්ටල් එ්කකයක් නැත. සුක්‍රෝස් මේ සඳහා උදාහරණ වේ.

අාකෘතිය

ඩයිසැකරයිඩ මොනොසැකරයිඩ දෙකක් ජල අණුවක් ඉවත් වෙමින් සිදු වන විජලන ප්‍රතික්‍රියාවෙන් සෑදේ.උදාහරණ ලෙස කිරි සීනි හෙවත් ලැක්ටෝස් ග්ලූකෝස් හා ගැලැක්ටෝස් යන මොනොසැකරයිඩ  දෙක එක ට එක් වී ජල අණුවක් ඉවත් වී සෑදී අැත. මෙසේ ජල අණූ ඉවත් ව සෑදෙන බන්ධන ග්ලයිකොසයිඩ් බන්ධන ලෙස නම් කරයි.

මූලාශ්‍ර -https://en.wikipedia.org/wiki/Monosaccharide , https://en.wikipedia.org/wiki/Disaccharide