නිෂ්පන්න, තත්සම හා තද්භව - 12-වසර සිංහල

නිෂ්පන්න, තත්සම හා තද්භව

 අනුරූප පද සංයෝගය

ලේඛන ව්‍යවහාරයේදී වචන දෙකක් හෝ කීපයක් එකට ගළපා ඒකාබද්ධ වූ අදහසක් හෝ අර්ථයක් ප්‍රකාශ කිරීමේදී, එම වචනවල කිසියම් අනුරූපතාවක් හෝ සමරූපතාවක් තිබිය යුතුය. එලෙස වචනවල පවත්නා සමරූපීබව රැක ගැනීම මගින් ලේඛනයට හා ප්‍රකාශනයට සුන්දරත්වයක් ලැබෙයි. මෙහිදී පාලි තත්සම පද සමග තද්භව පද සංයෝග නොකොට, විශේෂණ විශේෂ්‍ය පද යුගලය ම තත්සමයෙන් හෝ තද්භවයෙන් ම යොදාගැනීම ඉතා යෝග්‍ය වේ.

සාවද්‍ය භාවිතය නිරවද්‍ය භාවිතය
ඇමති මණ්ඩලය ඇමති මඬුල්ල / අමාත්‍ය මණ්ඩලය
දහම් දේශනය දහම් දෙසුම / ධර්ම දේශනය
මුහුඳු ඛාදනය මුහුඳු කෑම / සමුද්‍ර ඛාදනය
විදෙස් ප්‍රවෘත්ති විදෙස් පුවත් / විදේශීය ප්‍රවෘත්ති
වෙසක් උත්සවය වෙසක් උළෙල / වෛශාඛ උත්සවය
කල්‍යාණ මිතුරා කල්‍යාණ මිත්‍රයා / කලණ මිතුරා
ආනන්ද විදුහල ආනන්ද විද්‍යාලය / අනඳ විදුහල
මවු භූමිය මවුබිම / මාතෘ භූමිය
සුබ ප්‍රාර්ථනා සුබ පැතුම් / ශුභ ප්‍රාර්ථනා

නිෂ්පන්න

නිෂ්පන්න යන්නෙන් නිපදුණු, ඉපදුණු, දේශයේ පහළ වුණ, නිපන් යන අරුත් ගෙන දෙයි. එනම් වෙනත් භාෂාවක බලපෑමකින් තොරව, සිංහල ව්‍යවහාරයෙන් ම බිහි වූ ශබ්ධ හෝ නාම නිෂ්පන්න නමින් හඳුන්වනු ලබයි.

කොළඹ අවුරුදු අමුතු කලව කකුල උගුල
කුඹුරු කෝරළ ළය ළැම දෙල් නෙළුම්
කුරුලු විල් උදලු බිසව සුළං කන්නය
හරක් කොටි ලාටු ඉරටු යහළු නැවුම්
ලිත රවුම් හබල හූව බුලත් බොටුව
ඕවිට ගාය බිස්ස පුලුටු මුගුරු මල

තත්සම

සිදත් සඟරාවට අනුව තත්සම යන්න අර්ථ දක්වා ඇත්තේ මේ ආකාරයට ය.
"මගද සකු ඈ බණ සම වූ බස තසම නම්"

එනම්, සංස්කෘත / පාලි භාෂාවන්හි යෙදී ඇති නාම හෝ ශබ්ද, වෙනසකින් තොරව සිංහලයේ දී යොදාගත් විට ඒවා තත්සම නමින් හඳුන්වයි.

සංස්කෘත පාලි සිංහල
නගර නගර නගර
උරග උරග උරග
උපාසක උපාසක උපාසක
අතීත අතීත අතීත
ආහාර ආහාර ආහාර
ජය ජය ජය

 තද්භව

තද්භව යනු මූල භාෂාවලින් (මාතෘ භාෂාවලින්) බිඳී ආ වචන යි. එනම් පාලි, සංස්කෘත භාෂාවලින් ගත් ශබ්ධ හෝ නාම සිංහල ක්‍රමයට සකසා ගැනීම හෙවත් බිඳ ගැනීම යි.

සංස්කෘත පාලි සිංහල
යෞවන යොබ්බන යොවුන්
සුකුමාර සුඛුමාල සියුමැලි
පුණ්‍ය පුඤ්ඤ පින
පුස්තක පොත්ථක පොත්
ප්‍රථම පඨම පළමු
මාතෘ මාතා මව
පීතෘ පිතා පියා
මාර්ග මග්ග මග