පරිවහනය (1 කොටස)
බහු සෛලික සංකීර්ණ ජීවීන්ට තම දේහය තුළ ද්‍රව්‍ය පරිවහනය කිරීමේ අවශ්‍යතාවයක් ඇති වේ.
- ශාක තම ශෛලම පටකය ඔස්සේ මුලේ සිට පත්‍ර වලට ජලය, ඛණිජ, ඇතැම් වර්ධක ද්‍රව්‍ය යනාදිය පරිවහනය කරයි.
- ප්ලෝයම පටකය ඔස්සේ දෙදිශාවටම (පත්‍ර වල සිට මුල් දෙසටද, මුලේ සිට පත්‍ර දෙසටද) කාබනික ආහාර, ශාක වර්ධක ද්‍රව්‍ය, ඇතැම් ඛණිජ, විටමින් යනාදිය පරිවහනය කරයි.
- සත්වයින් තම පරිවහන පද්ධති භාවිතා කර පෝෂ්‍ය පදාර්ථ, විටමින්, ඛණිජ, හෝර්මෝන, CO2, O2 සහ බහිස්ස්‍රාවී අපද්‍රව්‍ය යනාදිය දෙහය තුළ පරිවහනය කරයි.
- ශාක තුළ ද්‍රව්‍ය පරිවහනය
ශාක තුළ අක්‍රිය ජල පරිවහනය
ශාකයක් තුළ අක්‍රිය ජල පරිවහනයක් සිදුවන ක්‍රම කිපයක් ඇත.
- විසරණය
- ආස්‍රැතිය
- නිපානය
- ස්කන්ධ ප්‍රවාහය
විසරණය -
වැඩි ජල විභවයක් ඇති ස්ථානයක සිට අඩු ජල විභවයක්* ඇති ස්ථානයක් දක්වා වෙනත් ද්‍රව්‍යකින් නිර්මාණය වූ මාධ්‍යක් තුළින් ජල අණු ගමන් කිරීම විසරණයයි. අවසානයේදී මෙය සමාකාර තත්වයකට පත් වේ.
උදාහරණ -
- ශාකවල සෛල අතර ඇති අවකාශ හෙවත් ඇපොප්ලස්ට පථය* ඔස්සේ ජලය පරිවහනය වීම.
- උත්ස්වේදනය - මෙය ශාකයකින් වාෂ්ප ආකාරයෙන් ජලය පිටවීමයි. අධංපූටික අවකාශයේ සිට පුටිකා විවරය හරහා බාහිර පරිසරයට ජලය පිට වන්නේ විසරණය මගිනි.
(*ඇපොප්ලාස්ට පථය සහ ජල විභවය - ඉදිරියේදී සාකච්ඡා කෙරේ)
ආස්‍රැතිය -
ආන්තර පාරගම්‍ය පටලයක් හරහා ජල විභවය වැඩි පැත්තේ සිට ජල විභවය අඩු පැත්ත දක්වා ජල අණු ගමන් කිරීම ආස්‍රැතියයි.
(මෙම ආන්තර පාරගම්‍ය පටලය හරහා ජල විභවය වැඩි පැත්තේ සිට අඩු පැත්තට මෙන්ම ජල විභවය අඩු පැත්තේ සිට වැඩි පැත්තටද ජල අණු ගමක් කරයි. නමුත් ඒකක කාලයකදී වැඩි ජල අණු ප්‍රමාණයක් ගමන් කරන්නේ ජල විභවය වැඩි පැත්තේ සිට ජල විභවය අඩු පැතත්තටයි)
උදාහරණ -
- පාංශු ජලය මූලකේශ සෛලයේ පුලාස්ම පටලය හරහා ගමන් කරමින් මූලකේශ තුළට ඇතුල් වීම.
- ශාක වල රික්තකයෙන් රික්තකයට ජලය පරිවහනය වන රික්තක පථයේදී.
නිපානය -
ජලකාමී අණු මගින් ජල අණු ආකර්ශණය කිරීම නිසා ජල විභවය වැඩි පැත්තේ සිට ජල විභවය අඩු පැත්ත දක්වා ජලය ගමන් කිරීම නිපානය ලෙස හදුන්වයි.
- ප්‍රෝටීන්, ඒගාර්, සෙලියුලෝස් වැනි අණු මෙවැනි ජලකාමී අණු වර්ග වලට උදාහරණ වේ.
උදාහරණ - බීජ ප්‍රරෝහණයේ දී බීජාවරණය හරහා බීජය තුළට ජලය ඇතුළු වීම.
ස්කන්ධ ප්‍රවාහය -
පීඩනයක් යෙදීම මගින් හෝ ගුරුත්වය නිසා හෝ ජල විභවය වැඩි පැත්තේ සිට ජල විභවය අඩු පැත්ත දක්වා ජලය සහ එහි ද්‍රාව්‍ය අණු එක් දිහාවකට පරිවහනය වීම ස්කන්ධ ප්‍රවාහයයි.
උදාහරණ -
- සෛල බිත්ති අතර අවකාශ ඔස්සේ ඇපොප්ලාස්ට පථය මගින් ජල පරිවහනය
- ශෛලම වාහිනී සහ වාහකාභ ඔස්සේ සිදුවන රසෝද්ගමනය
- ප්ලොයම පටකය ඔස්සේ සිදුවන ප්ලෝයමිය පරිසංක්‍රමණය
- ජල විභව සංකල්පය -
ජල විභවය යනු ජල අණු වල චාලක ශක්තිය හා සම්බන්ධව ජලයට කලහැකි කාර්ය ප්‍රමාණය පිළිබද මිනුමකි.
- හෝ -
කිසියම් ද්‍රාවණයක ඒකක පරිමාවක වු ජල අණු වල චාලක ශක්තිය ජල විභවය ලෙස හැදින්වේ.
වායුගෝලීය පීඩනයක් යටතේ උපරිම ජල විභවයක් ඇත්තේ සංශුද්ධ ජලයේය. සම්මතයක් ලෙස (සම්මත උෂ්ණත්වයේදී හා සම්මත පීඩනයේදී) සංශුද්ධ ජලයේ ජල විභවය 0 ලෙස සළකයි.
ඒ අනුව ඕනෑම ද්‍රාවණයක ජල විභවය 0 ට වඩා අඩු වේ. එනම් සෘණ අගයක් ගනී.
ජල විභවය පීඩනය මනින ඒකක වන වායුගෝලිය පීඩන, KPa හෝ MPa වලින් මනිනු ලබයි.
මෙම කොටස අවසානයි.
කියවන ඔබට ස්තූතියි.
ප්‍රශ්න ඇත්නම් විමසන්න.
මීළග කොටසින් හමුවෙමු..........................
