දේශපාලන මතවාද
දේශපාලන විද්‍යාව විෂය කේෂ්ත්‍රය තුළ දක්නට ලැබෙන ඉතා වැදගත් අංගයක් ලෙස දේශපාලන මතවාද පෙන්වා දිය හැකිය. දේශපාලන මතවාදයක් යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ සමාජයේ දේශපාලනයට බලපෑම් කරන ,දේශපාලන ක්‍රියාකාරීත්වයට හා ගමනට මඟ පෙන්වන සමාජයේ විශාල ජන කොට්ඨාසයක් ආකර්ශනය කර ගැනීමට සමත් වන දේශපාලන මතිමතාන්තර වලට හා විශ්වාස ආදියෙන් සමන්විත නිශ්චිත අදහස් සමූහයකි. මේ පිළිබඳව සරල අදහසක් දක්වන්නේ නම් දේශපාලන මතවාදය යනු." මිනිසාගේ දේශපාලන චර්යාව නිර්මාණය වීම සඳහා බලපෑම් කරන අදහස්ය." එවැනි අදහස් වලටත් දේශපාලන මතවාදයන් පිළිබඳව හඳුනාගත හැකි ලක්ෂණ කිහිපයකි.
* එකිනෙකට සංගත අදහස් මාලාවකි දේශපාලන විද්‍යාව සමන්විත වේ. එනම් එක් එක් දේශපාලන මතවාද සඳහා ආවේණික ලක්ෂණ සහ කරුණු අනුව ඒවා ගොඩ නැගී ඇත.
* දේශපාලන මතවාද සමාජය යම් යම් කොටස් වල දේශපාලන විඥානය විශ්වාසය සහ ඉදිරි දැක්ම හැඩ ගැස්වීමට සමත් වේ.
* සමාජ කොටස් දේශපාලන ක්‍රියාකාරීත්වයේ යොමුකිරීමේ හැකියාව දේශපාලන මතවාද වලට පවතී එනම් විප්ලව අරගල ආදිය නිම වීමට අවශ්‍ය පසුබිම මෙමගින් ලැබේ.
දේශපාලන මතවාද ගණනාවක් දැකිය හැකිය ඒ අතරින් ඉතා වැදගත් මත වාද කිහිපයක් පෙන්වා දිය හැකිය .
* ලිබරල්වාදය
* සමාජ වාදය
* ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය
* සමාජ ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය
* පැසිස්වාදය
* රාජ්‍ය සුබසාධනවාදය
* නව ලිබරල්වාදය
* ජාතික වාදය
මේ අතරින් වැදගත් වේ.
1.ලිබරල් වාදය
ලිබරල්වාදය ආරම්භ වන්නේ සමකාලීන දේශපාලන පරිසර පරිසරයේ බලපෑම සමගින්ය. විශේෂයෙන්ම අතීතයේ පැවති වැඩවසම් ආණ්ඩුක්‍රමය. තුළ මිනිසුන්ට කිසිම නිදහසක් නොතිබුණේය. එහෙයින් එම වැඩවසම් සමාජ ක්‍රමය පෙරලා දමා ජාතික රාජ්‍ය ක්‍රමය නිර්මාණය කිරීම සිදුවිය. ඒ අනුව ජාතික රාජ්‍ය ක්‍රමයේ ප්‍රධානතම සංකල්පය බවට නිදහස යන සංකල්පය පත් විය .ඒ අනුව නිදහස් වෙළඳපොළ ක්‍රමයක් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී සමාජ ක්‍රමයක් නිදහස් දේශපාලන පරිසරයක් ලිබරල්වාදයෙන් මෙම අරමුණු ඉටු කරගැනීම සඳහා කටයුතු කළ අතර මෙමඟින් ගොඩනැගුණු දේශපාලන ආයතන මූලධර්ම සහ භාවිත රැසක් වේ .
ආයතන = පාර්ලිමේන්තුව/ නිදහස් අධිකරණය /ජන මාධ්‍ය සීමිත බලතල සහිත ආණ්ඩුව
මූලධර්ම = පුද්ගල නිදහස / බලතල වෙන් කිරීම /සංගණන හා කුලක ක්‍රම /නීතියේ ආධිපත්‍ය / මූලිකඅයිතිවාසිකම් /පෞද්ගලික දේපළ අයිතිය
භාවිත = නිදහස් මැතිවරණ /පුරවැසි අයිතිවාසිකම්/ පුද්ගල නිදහස සහතික කිරීම./ රාජ්‍ය ආර්ථික හා සමාජ ක්ෂේත්‍රයේ අවම මැදිහත්වීම./ නිරාගමිකවාදය/ දේශපාලන බලතල සීමා පැමිණ වීම .
මෙම ඉලක්ක සපුරා ගැනීම සඳහා මිනිසුන්ට මග පෙන්වන ලද්දේ ලිබරල්වාදයයි. එම නිසා එය දේශපාලන මතවාදයක් වේ.
2.සමාජවාදය
දේශපාලන මතවාදයක් ලෙස සමාජවාදය ආරම්භ වන්නේ දහනවවන සියවසේ මුල් භාගයේදී ය. ප්‍රංශය, ජර්මනිය, බ්‍රිතාන්‍ය යන ප්‍රධාන රටවල් වර්ධනය වූ කාර්මික විප්ලවයත් සමඟ ප්‍රබලව සූරාකෑමේ ප්‍රතිපත්තියක් නිර්මාණය වී තිබුණි. කර්මාන්තශාලා ආශ්‍රිත නිර්ධන ප්‍රාන්තිකයින් විශාල වශයෙන් සූරා කෑමට ලක් වූ අතර එමගින් සමාජ සමානාත්මතාව සහ පොදු දේපළ අයිතිය බිඳ වැටී තිබුණි.
සමාජවාදය බිහි වන්නේ මෙම තත්ත්වයට විකල්පයක් ලෙස ය. එනම් නිෂ්පාදන බලතල හිමි ධනපති පන්තිය විසින් සිදුකරන සූරාකෑම හේතුවෙන් පීඩාවට පත්වූ නිර්ධන ප්‍රාන්තිකයින් අරගලයක් ලෙස මෙහෙම වූ අදහස් මාලාවක් වුයේ සමාජවායය. ඒ අනුව සමාජවාදය මගින් ධනවාදී ක්‍රමය පෙරළා දමා කම්කරු පන්තියේ පාලක පන්තිය බවට පත් කළ හැකි යැයි සමාජවාදීන් පෙන්වා දෙයි. එමගින් ධනවාදය හා බැඳුණු සූරාකෑම් ,සමාජ පීඩනය ,සමාජ අවමානතා පිටු දැකීමට හැකි වෙතැයි සමාජවාදීන් පෙන්වා දෙයි.
ජාතිකවාදය
ජාතිකවාදය යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ එක් දේශයක් තුල උපත ලබන සියලු දෙනා එක් ජාතියක් ලෙස පොදු අනන්‍යතාවයන්ගෙන් යුක්ත විය යුතු යන්නයි .ඒ අනුව එක දේශයක උපත ලබන සියලු දෙනාම එක හා සමානව සැලකිය සැලකිය. ජාතිකවාදය මගින් එයට හුරු කරයි. ජාතිවාදය දහවැනි සියවසේ ආරම්භ වී ලෝකය පුරා පැතිරුණු ප්‍රබල තම මතවාදයකි. විශේෂයෙන්ම ජාතිකවාදය පළමුව යුරෝපයෙන් ආරම්භ වී පසුව ආසියාව ,අප්‍රිකාව හා ලතින් ඇමරිකාව තුල ක්‍රියාත්මක විය. ජාතිකවාදය මගින් පොදු අනන්‍යතාවයක් සහිත දේශපාලන ප්‍රජාවක් ලෙස සිතීමට පුරුදු කරයි. එමගින් භෞමික ඒකාග්‍රතාවය ,සංස්කෘතික ඒකීයත්වය , රාජ්‍ය සහ ජාතිය සමාන වීම වැනි වැදගත් අදහස් රැසක් ඇති විය .
Sadupa Rashmika