1924 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ
මැනින් ඩෙවෝන්ෂර් ප්‍රතිසංස්කරණය - 1924
මැනින් ඩෙවෝන්ෂර් ප්‍රතිසංස්කරණය ලබාදීම විෂයෙහි ප්‍රධානම හේතුව වන්නේ එවකට තිබූ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව ආණ්ඩුකරුගේම ආණ්ඩුවක් බවට චෝදනා කිරීමයි. එසේම ජාතික ව්‍යාපාරය කළ ඉල්ලීම් ප්‍රබල තත්ත්වයක පැවතිනි. එමනිසා ජාතික ව්‍යාපාරය නුදුරේම බලාපොරොත්තු වූ ප්‍රතිසංස්කරණය ලබාදීමට සිදුුවිය. එපමණක් නොව වාර්ගික ඡන්දයද දැඩි සේ දෝෂදර්ශණයට ලක්විය. එමනිසා සාමාජිකයින් 49 දෙනකුගෙන් සමන්විත මැනින් ඩෙවෝන්ෂර් ප්‍රතිසංස්කරණය පහත ආකාරයෙන් ලබාදුනි.
නිල ලත් සාමාජිකයින් - 12
- මහලේකම්
- මහා භාණ්ඩාගාරික
- දේශීය ආදායම් පාලක
- නීතිපති
- සෞඛ්‍ය ප්‍රදානියා
- තවත් නිළධාරින් 07 දෙනකු
නිල නොලත් සාමාජිකයින් - 37
සීමිත ඡන්දයෙන් - 29
- වාර්ගික - 6
- ප්‍රාදේශික - 23
නාමකරණයෙන් - 08
මෙම ආණ්ඩුක්‍රමය තුළ ව්‍යවස්ථාදායක සභික සංඛ්‍යාව වැඩිකිරීම අගය කළ යුත්තකි. ඒ අතර නිල නොලත් සභික සංඛ්‍යාව සත්‍ය වශයෙන්ම වැඩිවූ අවස්ථාවකි. 1910දී ඡන්දයෙන් තෝරාපත් කරගනු සාමාජිකයින් 4කි. එය මැනින් ප්‍රතිසංස්කරණය හරහා 23 දක්වා වැඩිකොට ප්‍රාෙද්ශීය මැතිවරන ක්‍රමයෙන් 16 දෙනකු පත්කරගෙන තිබුනි. මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ තුළින් සීමිත ඡන්දයෙන් 29ක් තෝරාගත් අතර ඉන් 23ක්ම තෝරාගැනුනේ ප්‍රාදේශීය වශයෙනි. එය සර්වජන ඡන්ද බලය දක්වා යන විශේෂ සංධිස්ථානයක් වේ. නමුත් මෙහි දේශීය නියෝජිතයන්ට වැඩි බලයක් හිමි වුවත් ව්‍යවස්ථාදායකයේ වගකීම රැදී තිබුනේ බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුව අතය. එසේම බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුව අත වගකීම තිබුනත් ඔවුන්ට වඩා වැඩි බලයක් තිබුනේ දේශීය නියෝජිතයන්ටය. මෙය ව්‍යවස්ථාදායක කටයුතුවලට බාදාකාරී විය.
ආණ්ඩුකාරවරයාගේ අවධාරිත බලය.
1924 ප්‍රතිසංස්කරණ තුළ වැඩි බලයක් හිමිවූයේ දේශීය නියෝජිතයින්ටය. මේ බව ආණ්ඩුවට සහ මැනින් ආණ්ඩුකාරවරයාට පෙනී ගියේය. එමනිසා මෙම අත්තනෝමතික පාලනය මර්ධනය කිරීමටනම් යම් බලයක් ආණ්ඩුකාරවරයා සතුව තිබිය යුතුබව තර්කය විය. ඒ අනුව ආණඩුකාරවරයාට පහත බලතල ලබාදෙන ලදී. ඒවා ආණ්ඩුකාරවරයාගේ අවධාරිත බලය ලෙස දැක්වේ.
- මුදල් පනත් ගෙන ඒමේ බලය තිබුනේ ආණ්ඩුකාරවරයාටය. මුදල් පනත් හැර සෙසු පනත් ගෙනඒමේ බලය ව්‍යවස්ථාදායකය සතුවුවද ඒවා ආණ්ඩුකාරවරයාගෙන් අනුමත වියයුතුය. ආණ්ඩුකරුට එහිදී නිශේධ බලය පාවිච්චි කිරීමට හැකියාව තිබුනි.
- ආණ්ඩුකාරවරයා ව්‍යවස්ථාදායකයේ සභාපතිවරයා වේ. උප සභාපති කෙනකු නිල නොලත් සාමාජිනයින් අතුරින් තෝරා ගත්තද නිතරම මූලාසනයේ ආණ්ඩුකාරවරයා කටයුතු කරනලදී. යම් අවස්ථාවක ව්‍යවස්ථාදායකය අර්බුදයකට පත්වුවහොත් උප සභාපතිට මූලාසනය ලබාදී ආණ්ඩුකාරවරයා ඉවත් වේ.
- පනත් සම්පාදනය කිරීමට ව්‍යවස්ථාදායකයේ බලය තිබුනද, ආකාර 7ක පනත් සකස් කිරීමට බලය නොතිබුනි.
- සමහර පනත් නිලලත් සාමාජිකයින්ගෙන් පමණක් අනුමත කිරීමට ආණ්ඩුකාරවරයාට බලය තිබුනි.
1924 - මුදල් කාරක සභාව.
1864 වනතෙක් මුදල් පිළිබද පූර්ණ බලතල තිබුනේ ආණෟඩුකාරවරයාටය. 1864දි ප්‍රථම වතාවට මුදල් පිළිබද බලය ව්‍යවස්ථාදායකයට ලබාදෙනලදී. එසේ ලබාදීමට හේතුව වන්නේ දේශීය නියෝජිතයන්ගේ විරෝධතාවයයි. නමුත් ව්‍යවස්ථාදායකය රැස් නොවන අවස්ථාවල අතුරු අයවැය ගෙනඒමේ බලය තිබුනේ ආණ්ඩුකාරවරයාටය. දේශීය නියෝජිතයන් ඊට විරුද්ධ වීම නිසා 1907 සර් හෙන්රි මැකලම් ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් අතුරු අයවැය ශීර්ෂය සකස් කිරීමේ බලය මුදල් කාරක සභාව වෙත කේන්ද්‍ර කරනලදී.
මුදල් කාරකාරක සභාව යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකය රැස් නොවන අවස්ථාවල මුදල් කටයුතු සම්බන්ධයෙන් ක්‍රියාත්මක වන ආයතනයයි. මෙය 1907 සිට 1924 දක්වා කාලය තුළ ක්‍රියාත්මක වූයේ නැත. 1913දී හෙන්රි මැකලම් ආණ්ඩුකාරවරයා විශ්‍රාම යනවිට සුභ පැතුම්පත් නිකුත් කරන්නේද මුදල් කාරක සශාව තුළය. නමුත් මෙය සූක්ෂම ලෙස භාවිතයට ගන්නේ 1924 මැනින් ආණ්ඩුකාරවරයා විසිනි. 1924 ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ දේශීය නියෝජිතයින් අතට ගිලිහීගිය ශක්තිය උරගා බැලීමේ ප්‍රයෝගයක් ලෙස මුදල් කාරක සභාව යොදා ගන්නා ලදී.
ඒ අනුව මුදල් කාරක සභාවේ සභිකයින් ලෙස දැක්වූයේ මහ ලේකම්, මහා භාණ්ඩාගාරික, දේශීය ආදායම් පාලක සහ නිල නොලත් සාමාජිකයින්ගෙනි. මෙය මැනින් ආණ්ඩුකාරවරයා ක්‍රියාත්මක කලේ පහත ආකාරයෙනි.
- බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුවට හිතකර යෝජනාවක් ව්‍යවස්ථාදායකය තුළින් සම්මත කරගැනීමට අවශ්‍ය නම් ව්‍යවස්ථාදායකය රැස් කිරීමට ප්‍රථමව මුදල් කාරක සභාව රැස්කර අදාල යෝජනාව ඉදිරිපත් කරයි. එහිදී විරුද්ධවන දේශීය නියෝජිතයින් කල්තබා හදුනාගෙන ඔවුන්ට තෑගිබෝග ලබා දෙමින් තමන්ගේ මතයට හරවා ගැනී. ඉන්පසු ව්‍යවස්ථාදායකය තුළින් එය සම්මත කරගනී.
- මුදල් පනතක් සම්මත කර ගැනීමට අවශ්‍ය නම් ව්‍යවස්ථාදායකය පමාවනතෙක් රැස්කර තබාගනිමින් ව්‍යවස්ථාදායකය රැස්වූ පසු මුදක් කාරක සභාව රැස් කරයි. එහිදී දුර බැහැර මන්ත්‍රීවරුන් මුදල් කාරක සභාවේ නොසිටින අතර ආණ්ඩුකරුට හිතකර අය පමණක් ඉතිරි වේ. එහිදී අදාල පනත සම්මත කර ගැනීමට හැකි වේ.
මේ ආකාරයට මැනින් ආණඩුකාරවරයා ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ ගිලිහී ගිය ශක්තිය මුදල් කාරක සභාව තුළින් ලබාගත් අතර මැනින් ආණ්ඩුකාරවරයාගෙන් පසුව ආ හියුක්ලිපට් එතරම් දක්ෂ වූයේ නැත. ඔහු දක්වා සිටියේ ආණ්ඩුව ක්‍රියාත්මක කිරීමට වගකීමක් තිබුනත් බලයක් නොමැති බවයි.
