නාගදීපය අපේ රටේ තිබෙන පැරණි ම පූජනීය ස්ථානයකි. බුද්ධත්වයට පත් වීමෙන් අවුරුදු පහකට පසු ව එළඹෙන බක් මාසයේ දී බුදුරජාණන් වහන්සේ නාගදීපයට වැඩම කර ඇත. ඒ උන්වහන්සේ දෙවන වර ලංකාවට වැඩම කළ අවස්ථාවයි. එසේ වැඩම කළේ අරගලයක් නැවැත්වීමට ය.

නාගදීපයේ රජකම් කළ මහෝදර නා රජුත් වඩුන්නාගල ප්‍රදේශයේ රජකම් කළ චූලෝදර නා රජුත් නෑකමින් මාමා සහ බෑනා ය. මැණික් පුටුවක අයිතිය පිළිබඳව ඔවුන් අතර ගැටුමක් ඇති විය.

මෙහි දී කැලණිය ප්‍රදේශයේ රජකම් කළ මණිඅක්ඛික නා රජු ද මහෝදර නා රජුට උදවු වීම සඳහා නාගදීපයට ගොස් ඇත. විශාල යුද්ධයක් සිදු වීමට ඉඩ තිබූ මෙම අවස්ථාවේ බුදුරජාණන් වහන්සේ නාගදීපයට වැඩම කර නා රජවරුන් ඇතුළු පිරිසට ධර්මය දේශනා කළ සේක. ඔවුහු බුදු දහම අසා ගැටුම් අත හැර දැමූහ.

මහෝදර නා රජු සහ චූලෝදර නා රජු ඇතුළු පිරිස බුලත් කොළය බැගින් බුදුරජාණන් වහන්සේට පිළිගන්වා සමගි වූ බව ජනප්‍රවාදයේ සඳහන් වේ.

නා රජවරුන් අතර ගැටුමට මුල් වූ මැණික් පුටුව ඔවුහු බුදුරජාණන් වහන්සේට පූජා කළහ. එහි වැඩ සිට එය පූජා වස්තුවක් බවට පත් කළ බුදුරජාණන් වහන්සේ එය ඔවුන්ට ම පැවරූහ.

බුදුරජාණන් වහන්සේ පරිහරණය කළ නිසා පූජනීය වස්තුවක්වූ එම මැණික් පුටුව නිදන් කොට නාගදීප චෛත්‍යය සාදවා ඇත. කිරිපලූ රුකක් ද එම ස්ථානයේ තිබූ නිසා මෙම සෑය රාජායතන චෛත්‍යය නමින් ද ප්‍රසිද්ධ විය. මෙය ලංකාවේ ප්‍රධාන සිද්ධස්ථාන දහසයෙන් එකකි.

දේවානම් පියතිස්ස රජ වැනි රජවරුන් නාගදීප චෛත්‍යය වැඳ පුදා ගත් බව ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ. පෙර රජදරුවන් කළාක් මෙන් මෙම පූජනීය ස්ථානය ආරක්ෂා කිරීම අපගේ ද යුතුකමකි.

බුදු පා පහසින් පූජනීය වූ නාගදීප චෛත්‍යය වන්දනාමාන කර අපිත් පින් රැස් කර ගනිමු.