මහියංගණයේ මහවැලි ගඟ අසබඩ යක්ෂ ගෝත්‍රික දෙපිරිසක් වාසය කළහ. මහානාග නම් වන උයනේ දී මේ යක්ෂ ගෝත්‍රික දෙපිරිස අතර ගැටුමක් ඇති විය. එදා දුරුතු පෝය දිනයකි.

බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ දෙපිරිස අතර සටන දිවැසින් දුටු සේක. මේ ගැටුම වළක්වාලනු පිණිස බුදුරජාණන් වහන්සේ මහානාග වන උයනේ අහසේ වැඩ සිටියහ. යක්ෂයින් දමනය කිරීම සඳහා උන්වහන්සේ යමාමහ පෙළහර පෑ සේක. ඉන්පසු බුදුරජාණන් වහන්සේ ඔවුන්ට ධර්මය දේශනා කළහ. ඒ උන්වහන්සේගේ බුද්ධත්වයෙන් නව වන මාසයේ දුරුතු පොහෝ දිනයයි. මෙය බුදුරජාණන් වහන්සේගේ පළමු ලංකාගමනයයි.

බුදුරජාණන් වහන්සේ මහියංගණයට වැඩම කළ පුවත දැනගත් සමනල අඩවියේ විසූ සුමන සමන් දෙවියෝ මහ පිරිසක් සමග එම ස්ථානයට පැමිණියහ. එම අවස්ථාවේ බුදුරජාණන් වහන්සේ ඔවුනට ධර්මය දේශනා කළ සේක. ඒ බණ අසා සුමන සමන් දෙවියෝ සෝවන් වූහ. ඉන් අනතුරුව සුමන සමන් දෙවියෝ බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් උන්වහන්සේ වෙනුවෙන් වැඳුම් පිදුම් කිරීමට යමක් ඉල්ලා සිටියහ. එවිට බුදුරජාණන් වහන්සේ කේශධාතු මිටක් ලබා දුන් සේක. සුමන සමන් දෙවියෝ බුදුරජාණන් වහන්සේ යමාමහ පෙළහර පෑ ස්ථානයේ කේශධාතු නිදන් කර චෛත්‍යයක් තැනවූහ. එය මහියංගණ චෛත්‍යය නම් විය. ආරම්භයේ දී එම චෛත්‍යය රියන් හතක් බව පොත පතේ සඳහන් වේ. එමෙන් ම විවිධ අවස්ථාවල දී රජවරුන් විසින් මෙම චෛත්‍යය ප්‍රතිසංස්කරණය කරමින් විශාල කරන ලද බව මහාවංශයේ සඳහන් වේ.

බෞද්ධයන් සොළොස්මස්ථාන වන්දනා කිරීමේ දී ප්‍රථමයෙන් වන්දනා කරන්නේ මහියංගණ චෛත්‍යයටයි. අපිත් බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ප්‍රථම ලංකාගමනය සිදු වූ මෙම අතිපූජනීය පින්බිම ගෞරව සිතින් වන්දනා කරමු.