බෝසත් සිදුහත් කුමරුගේ හා යසෝදරා දේවියගේ එක ම පුතු වූයේ රාහුල කුමරු ය. පුත් කුමරු උපන් දින ම පියාණන් වූ සිද්ධාර්ථ බෝසතාණන්ගේ ගිහිගෙය හැර යාම හෙවත් මහබිනික්මන සිදු විය. සිදුහත් බෝසතාණන් වහන්සේ බුද්ධත්වයට පත් වූ පසු එළඹි වෙසක් පුර පසළොස්වක පොහෝ දිනයේ කිඹුල්වතට වැඩි සේක. ඒ පියරජුගේ ඉල්ලීම පරිදි ය. භික්ෂූන් වහන්සේ පිරිවරා ගෙන බුදුරජාණන් වහන්සේ වඩිනු දුටු යසෝදරා දේවියට ඇති වූයේ මහත් සතුටකි. රාහුල පුතු ඔසවා ගත් ඇය උඩු මහලට දිව ගියා ය. සිය පුතුට බුදුපියාණන් වහන්සේ හඳුන්වා දුන්නේ මෙසේ ය.

"මා ආදර රාහුල පුතණුවනි, රන් නෙළුම් මලක හැඩය ඇති රන්වන් පාදතලයක් ඇති ව මහ පොළොවට නොදැනෙන සේ මහපොළොව මුළු පාදතලයෙන් ම සිපගන්නා ආකාරයට වඩින්නේ ඔබගේ පියාණන් වහන්සේ ය. ඒ ඔබගේ පියාණන් වහන්සේ කොතරම් ලස්සන ද?" ආදි වශයෙන් ඇය ගාථා නවයකින් බුදු සිරුර වර්ණනා කළා ය. නරසීහ ගාථා යනු ඒවා ය. අනතුරුව රාහුල මාතාව සිය පුතු අමතා,

"පුත රාහුල, මෙහි එන්න. ඒ ඔබේ පියාණන් ඉදිරියට යන්න. පියාණන්ගෙන් ඔබට ලැබිය යුතු දායාදය ඉල්ලා ගන්න." යි කියා සිටියා ය.

මවගේ වදන් ඇසූ කුඩා රාහුල පුතණුවන් බුදුරජාණන් වහන්සේ ඉදිරියේ පෙනී සිටියේ මෙසේ කියමිනි.

"මහා ශ්‍රමණයන් වහන්ස, ඔබ වහන්සේගේ සෙවණැල්ලත් මට සැප ය. පිය කෙනෙකුගෙන් උරුම විය යුතු දේ ලබා දෙනු මැනැවි."

මෙසේ කියමින් රාහුල කුමාරයා බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අතෙහි එල්ලී උන් වහන්සේ සමග ම ගමන් ගත්තේ ය. බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩම කළේ කිඹුල්වත් නුවර නිග්‍රෝධාරාමය වෙත ය. එහිදී රාහුල කුමරු ඇමතූ උන් වහන්සේ,

"රාහුලය, මම ඔබට මගෙන් ලැබිය යුතු උරුමය දෙමි"යි පවසා කුමරු සැරියුත් මහරහතන් වහන්සේ වෙත යොමු කොට පැවිදි කරවන ලෙස දැනුම් දුන්හ. කුමරුවාණෝ පැවිදි වීමෙන් පසු රාහුල හාමුදුරුවෝ ලෙස ප්‍රසිද්ධියට පත් වූහ.

කුඩා රාහුල කුමරු මවු සහ තම සීයා වූ සුද්ධෝදන රජු ඇතුළු රජගෙදර අයගේ හොඳ හිත හා ආදරය දිනා සිටියේ ය. එසේ ම පැවිදි වීමෙන් පසු ද බුදු පියාණන් ඇතුළු සඟරුවනෙහි සිත් දිනා ගත්තේ ය. රාහුල පොඩි හාමුදුරුවෝ මැනැවින් බණ දහම් ඉගෙන ගත්හ. වැඩි කල් යන්නට මත්තෙන් උන් වහන්සේ ඉතා සංවර ගති ඇති කීකරු හිමි නමක් වූහ. හැම විට ම ගුරුවරුන්ගේ අවවාද ලබා සිහියෙන් යුතු ව ක්‍රියා කළහ. අවවාද අනුශාසනා ලබා ගැනීමට උන් වහන්සේ කොතරම් ඇල්මක් දැක්වී ද කිවහොත් දිනපතා පාන්දරින් නැඟිට වැලි දෝතක් ගෙන එය අහසට දමා මෙසේ ප්‍රාර්ථනා කළහ.

"මේ වැලි දෝතේ වැලිකැට ප්‍රමාණයට මට ගුරුවරුන්ගේ අවවාද ලැබේවා!" රාහුල පොඩි හාමුදුරුවන්ගේ විනීත භාවය දුටු සමහර හාමුදුරුවරු උන් වහන්සේගේ එම ශික්ෂාකාමිත්වය පිරික්සීමට උන් වහන්සේ මළුපෙත් ඇමදීමෙන් පසු කුණු ගෙනවුත් එහි තැන තැන දමති; කොසු ඉදල් තැන තැන දමති; එසේ කොට රාහුල හිමියන්ට ඇසෙන සේ මෙසේ කියති;

"පෙනේ ද රාහුල මිදුල ඇමද තිබෙන ආකාරය?"
"පෙනේ ද රාහුල කොසු ඉදල් දමා තිබෙන හැටි?"

මේවා ඇසූ කුඩා රාහුල හාමුදුරුවන් වහන්සේ කිසි විටෙක තමාගේ නිදොස්කම පිළිබඳ ව ප්‍රකාශ කිරීමට නොගියහ. නොපමා ව පැමිණ කොසු ඉදල් ආදිය නියම තැන තබා මලූව පිරිසිදු කළහ. භික්ෂූන් වහන්සේ වෙත වැඩම කර වැඳ සමා කර ගත්හ.

දිනක් සැරියුත් තෙරුන් වහන්සේ උන් වහන්සේගේ මවුතුමියගේ නිවසට රාහුල පොඩි හාමුදුරුවන් සමඟ පිඬු සිඟා වැඩියහ. බෞද්ධ කාන්තාවක නොවූ මෙම මව උන් වහන්සේලා දෙනමට ම දොස් කියමින් පිණ්ඩපාත ආහාර පිළිගැන්වූවා ය. සැරියුත් හාමුදුරුවන් හෝ රාහුල හාමුදුරුවන් හෝ එයට කෝප වූයේ නැත. බුදුරජාණන් වහන්සේ මේ පිළිවෙත ප්‍රශංසාවට ලක් කළහ.

එක් සමයෙක රාහුල පොඩි හාමුදුරුවෝ අම්බලට්ඨිකා ආවාසයෙහි වැඩ වෙසෙන කල්හි බුදුරජාණන් වහන්සේ රජගහ නුවර වේළුවනයෙහි වැඩ වාසය කළහ. දිනක් බුදුරජාණන් වහන්සේ අම්බලට්ඨිකාවට වඩිනු දුටු රාහුල පොඩි හාමුදුරුවන් විසින් වහා ම උන් වහන්සේට වැඩ සිටීමට අසුනක් පනවා සිරිපා ධෝවනය කිරීම සඳහා පැන් භාජනයක් ද තබන ලදි.

බුදුරජාණන් වහන්සේ අසුනෙහි වැඩ හිඳ සිරිපා ධෝවනය කර ගත් පසු ව රාහුල පොඩි හාමුදුරුවෝ උන් වහන්සේට වන්දනා කළහ. අනතුරුව පා ධෝවනයට ජලය තැබූ භාජනය උපමා කර ගනිමින් බුදුරජාණන් වහන්සේ දෙසූ දහමෙහි පහත සඳහන් කරුණු ද ඇතුළත් විය.

• දැන දැන ම බොරු කීමට ලජ්ජා නැති තැනැත්තාගේ මහණකම භාජනයක පතුලේ ඉතිරි ව තිබෙන ජලය ස්වල්පයක් මෙන් හීන වූවකි.
• දැන දැන ම බොරු කීමට ලජ්ජා නැති තැනැත්තාගේ පැවිද්ද භාජනයෙන් ඉවත දැමූ ස්වල්ප ජලය මෙන් ඉවත දැමූවකි.
• දැන දැන ම බොරු කීමට ලජ්ජා නැති තැනැත්තාගේ මහණකම යටිකුරු කරන ලද භාජනයක් මෙන් කිසි ගුණ දහමක් නොපිහිටන්නකි.
• දැන දැන ම බොරු කීමට ලජ්ජා නැති තැනැත්තාගේ මහණකම උඩුකුරු කරන ලද ජලය නැති භාජනය මෙන් හිස් වූවකි.

මේ නිසා විහිළුවටවත් බොරු කියන පුරුද්දක් ඇති නොකර ගත යුතු බවට බුදුරජාණන් වහන්සේ අනුශාසනා කළහ. රාහුල පොඩි හාමුදුරුවෝ එම අනුශාසනාව ගෞරවයෙන් පිළිගත්හ. බුදුරජාණන් වහන්සේ එහි දී රාහුල පොඩි හාමුදුරුවන්ගෙන් මෙසේ ද විමසූහ.

"රාහුලයනි, කැඩපතින් ඇති ප්‍රයෝජනය කුමක් ද ?"

"ස්වාමීනි, එය අවශ්‍ය වන්නේ තමාට තමා විමසා බැලීම පිණිසයි."

"රාහුලය, ඔබ නිවැරැදි ය, එසේ ම ඔබ කිසි යම් කටයුත්තක් කරන්නේ ද එය වඩා පරීක්ෂාවෙන් නැවත නැවත සොයා බලා කළ යුතු ය."

"එසේ ම ඔබ වචනයෙන් යමක් කියන්නේ නම් හොඳින් විමසා බලා කිව යුතු ය. සිතින් යම් සිතුවිල්ලක් සිතන්නේ ද ඒ පිළිබඳ ව නැවත විමසිය යුතු ය." බුදුරදුන්ගේ අවවාද නිමාවෙත් ම හිරු එළිය දුටු විට නෙළුම් මලක් පිබිදෙන්නාක් මෙන් රාහුල පොඩි හාමුදුරුවන්ගේ මුහුණ බබළන්නට විය.

"රාහුල ඔබ අතින් යම් වැරැද්දක් සිදු වූවා නම් එය ශාස්තෘෘන් වහන්සේට හෝ එකට වැඩ වෙසෙන භික්ෂූන් වහන්සේ නමකට හෝ පවසන්න. එසේ පවසා එම වැරැද්ද නැවත නොකරන බවට අදිටන් කරගෙන සංවර වන්න." රාහුල හාමුදුරුවෝ මෙම බුද්ධාවවාදය ඉතා සතුටින් පිළිගත්හ.

ගුණ නුවණින් හා දැන උගත්කමින් දිනෙන් දින වැඩුණු රාහුල හාමුදුරුවෝ බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද චුල්ලරාහුලෝවාද සූත්‍රය අසා සියලූ කෙලෙසුන් නසා රහත් බවට පත් වූහ. පසු ව බුදුරජාණන් වහන්සේ රාහුල හාමුදුරුවන්ට ශික්ෂාකාමී භික්ෂූන් අතර අග තනතුර පිරිනැමූ සේක. එතැන් පටන් උන් වහන්සේ රාහුල මහරහතන් වහන්සේ නමින් ප්‍රසිද්ධියට ද පත් වූ සේක.

කීකරුකම, අවවාද පිළිගැනීම, ඇත්ත කථා කිරීම, හරි වැරැදි හඳුනා ක්‍රියා කිරීමට හැකි වීම, අනතිමානී බව රාහුල හාමුදුරුවන්ගේ චරිතයෙන් අපට ලබා ගත හැකි ආදර්ශ කිහිපයකි. මේ ගුණ දහම් අපගේ ජීවිතවලට ඇතුළත් කර ගෙන ජීවිත ආලෝකවත් කර ගනිමු.