එදිනෙදා ජීවිතයේ දී අප භාවිතයට ගන්නා දර, භූමිතෙල් සහ ද්‍රව පෙට්‍රෝලියම් වායුව (L.P Gas) වැනි පදාර්ථ සිහිපත් කරන්න.
මෙම පදාර්ථ ඒවා පවතින භෞතික අවස්ථාව අනුව පහත දැක්වෙන පරිදි වර්ග කළ හැකි ය.

• දර යනු ඝන අවස්ථාවේ පවතින පදාර්ථයකි.
• භූමිතෙල් යනු ද්‍රව අවස්ථාවේ පවතින පදාර්ථයකි.
  
• එල්.පී. වායුව යනු වායු අවස්ථාවේ පවතින පදාර්ථයකි.

අප අවට පවතින ද්‍රව්‍ය හෝ ඔබ එදිනෙදා භාවිත කරන විවිධ ද්‍රව්‍ය හෝ මතකයට නගන්න. එම ද්‍රව්‍ය ඝන, ද්‍රව හෝ වායු යන අවස්ථා තුනෙන් කුමන අවස්ථාවේ පවතී දැ යි සිතා බලන්න.

පැවරුම 2.3
පහත සඳහන් ද්‍රව්‍ය පවත්නා භෞතික අවස්ථාව අනුව ඝන, ද්‍රව හෝ වායු ලෙස වර්ග කරන්න.
හකුරු, ජලය, සීනි, ගඩොල් කැටය, පෑන, පොල්තෙල්, වාතය, මේසය, ජල වාෂ්ප, පු`ඵන්, සහල්, එළකිරි, ඔක්සිජන් වායුව, තැඹිලි වතුර, අඟුරු, දියමන්ති, මැණික්, රත්රන්, වැල

පදාර්ථ ඝන, ද්‍රව හා වායු යන අවස්ථා තුනෙන් එකකට අයත් වන බව පැහැදිලි වේ. පදාර්ථ ඒවා පවතින භෞතික අවස්ථාව අනුව ඝන (solids) ද්‍රව (liquids) හා වායු (gases) ලෙස වර්ග කළ හැකි ය.

• ඝන පදාර්ථවල ලක්ෂණ

විවිධ ඝන ද්‍රව්‍ය කිහිපයක් නිරීක්ෂණය කරන්න. ඒවායේ හැඩය හා පරිමාව පිළිබඳ ව ඔබට කුමක් කිව හැකි ද? ඒවාට ලෙහෙසියෙන් වෙනස් නොවන සුලූ හැඩයක් ඇත. එනම් නිශ්චිත හැඩයක් ඇත. එමෙන් ම ඒවාට නිශ්චිත පරිමාවක් ද ඇත.

ඝන පදාර්ථවලට, 

• නිශ්චිත හැඩයක් (shape) ඇත.
• නිශ්චිත පරිමාවක් (volume) ඇත.

• ද්‍රව පදාර්ථවල ලක්ෂණ
  

ද්‍රවයක ලක්ෂණ සොයා බැලීමට පහත දැක්වෙන ක්‍රියාකාරකමෙහි නියැලෙමු.

ක්‍රියාකාරකම 2.3

ද්‍රවයක ලක්ෂණ සොයා බැලීම
අවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය :- මිනුම් සරාවක්, සායම් යොදා වර්ණ ගන්වන ලද ජලය,
                 විවිධ හැඩැති විනිවිද පෙනෙන බඳුන් තුනක් පමණ

• මිනුම් සරාවෙන් ජලය 25ml පක මැන ගන්න.
• මිනුම් සරාව තුළ ඇති ජලයේ හැඩය කෙබඳු ද?
• මිනුම් සරාවෙන් ජලය 25ml බැගින් මැන 2.5 රූපයේ දැක්වෙන පරිදි විවිධ හැඩති බඳුන් තුනකට වෙන වෙන ම දමන්න.  

මිනුම් සරාව භාවිතයෙන් ද්‍රව පරිමාවක් මැනීම
විද්‍යාගාරයේ දී ද්‍රව පරිමා මැනගැනීමට මිනුම් සරාව භාවිත කරයි.
මිනුම් සරාවට වත් කළ ජල පරිමාවක් නිවැරදි ව මැන ගන්නේ මෙසේ ය. රූපයේ පරිදි ද්‍රව පෘෂ්ඨයේ (මාවකයේ) කවාකාර ස්වභාවය නිරීක්ෂණය කරන්න. එම කවාකාර ද්‍රව පෘෂ්ඨයේ පහත් ම ස්ථානය තෝරා ගෙන එය එල්ලේ ඇස තබා පාඨාංකය කියවා ගන්න.

2.3 ක්‍රියාකාරකමේ දී සෑම බඳුනකට ම යෙදූ ජල පරිමා සමානය. නමුත්, යෙදූ ජල පරිමාවෙහි හැඩය එම ජලය අඩංගු වන බඳුනේ හැඩය ගන්නා බව ඔබට පෙනෙනු ඇත. මේ අනුව ද්‍රවයකට නිශ්චිත පරිමාවක් ඇති නමුත් නිශ්චිත හැඩයක් නොමැති බව තහවුරු වේ.
ඒ අනුව, ද්‍රව පදාර්ථවලට,

•  නිශ්චිත පරිමාවක් ඇත.
• නිශ්චිත හැඩයක් නැත.

ද්‍රව අවස්ථාවේ පවතින පදාර්ථ සඳහා නිදසුන් කිහිපයක්, ද්‍රව ජලය, පෙට්‍රල්, දියර කිරි, පොල්තෙල්, රසදිය

• වායු පදාර්ථවල ලක්ෂණ

2.8 රූපයේ දැක්වෙන හිස් බෝතලය දෙස බලන්න. මෙය තුළ පදාර්ථයක් අඩංගු නොවේ යැයි ඔබ සිතනවා ද ? එය සොයා බැලීමට 2.4 ක්‍රියාකාරකමෙහි යෙදෙමු.

ක්‍රියාකාරකම 2.4

වාතය ඉඩක් ගන්නේදැ යි සොයා බැලීම
අවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය :- බෝතලයක්, ජල බඳුනක්
ක්‍රමය :-

• 2.9 (a) රූපයේ දැක්වෙන පරිදි බෝතලයේ කට පහළට සිටිනසේ බෝතලය ජල බඳුන තුළට ගිල්වන්න. දැන් 2.9 (b) රූපයේ දැක්වෙන පරිදි බෝතලය ඇල කරන්න.
• සිදුවන දේ හොඳින් නිරීක්ෂණය කරන්න.
  

2.9 a රූපයේ ආකාරයට බෝතලය ඇතුළු කරන විට ජලය බෝතලය ඇතුළට නොපැමිණේ. 2.9 b ආකාරයට බෝතලය ඇල කළවිට වායු බුබුළු පිටවන අතර බෝතලයට ජලය ඇතුළු වේ. බෝතලය තුළට පළමු ව ජලය ඇතුළු නොවුණේ බෝතලය තුළ යමක් තිබුණු නිසා ය. බෝතලය ඇල කළ විට බුබුළු පිටවී ගිය අතර ජලය ඇතුළු විය. බුබුළු වශයෙන් පිටවී ගියේ බෝතලය තුළ තිබූ වාතයයි. මෙයින් බෝතලය තුළ වාතය තිබී ඇති බව තහවුරු වේ. මේ අනුව වාතය ඉඩක් ගන්නා බව නිගමනය කළ හැකි ය.

ක්‍රියාකාරකම 2.5

වායුවකට නිශ්චිත පරිමාවක් තිබේදැයි බැලීම
අවශ්‍ය ද්‍රව්‍ය :- වායු සරා දෙකක්, හඳුන්කූරක්,
කාඩ්බෝඩ් කැබැල්ලක්
ක්‍රමය :-

• හඳුන්කූරක් දල්වා, යටිකුරු කරන ලද වායු සරාවකට එහි දුම ඇතුළු කරන්න.
• දැන් තවත් වායු සරාවක් ගෙන පහත 2.10 රූප සටහනේ ආකාරයට තබන්න.
• එය හොඳින් නිරීක්ෂණය කරන්න.
• එළඹිය හැකි නිගමන මොනවා ද ?

පළමු වායු සරාවේ ඇති හඳුන්කුරු දුම, අනෙක් වායු සරාව තුළට ද පැතිරී යන අයුරු නිරීක්ෂණය කළ හැකි ය. මේ අනුව වායුවලට නිශ්චිත පරිමාවක් නොමැති බවත් අඩංගු බඳුන පුරා පැතිරෙන බවත් නිගමනය කළ හැකි ය.

ඒ අනුව වායු පදාර්ථවලට,

• නිශ්චිත හැඩයක් නැත.
• නිශ්චිත පරිමාවක් නැත.

වායු අවස්ථාවේ පවතින පදාර්ථ සඳහා නිදසුන් කිහිපයක් ලෙස, අප අවට ඇති වාතය, ඔක්සිජන් වායුව, කාබන්ඩයොක්සයිඩ් වායුව සහ ජල වාෂ්ප දැක්විය හැකි ය.

ඝන, ද්‍රව හා වායු අවස්ථාවේ පවතින පදාර්ථවල ලක්ෂණ මෙසේ 2.2 වගුවේ ආකාරයට ම සාරාංශ කළ හැකි ය.