10 - වාක්‍ය නිර්මාණය
මීට ඉහත පාඩම්වල දී නාම පද හා ක්‍රියා පද ගැනත් ඒවායේ වර්ග කිරීම් ගැනත් හැදෑරුවෙමු. දැන් නාම පද හා ක්‍රියා පද භාවිත කොට වාක්‍ය නිර්මාණය කරමු.
ළමයා පැළයක් සිටුවයි.
- මෙහි ‘සිටුවයි’ යන ආඛ්‍යාතයෙන් සිටුවන්නේ කවුරු ද යන ප්‍රශ්නය මතු වෙයි. පිළිතුර වන්නේ ‘ළමයා’ යන්න යි.
එය වාක්‍යයේ ‘උක්තය’යි.
- සිටුවන්නේ මොනවා ද යන්න ඊ ළඟට මතු වන ප්‍රශ්නය යි. එයට පිළිතුර වන්නේ ‘පැළෑටියක්’ යන්න යි.
එය වාක්‍යයේ කර්මය යි.
ළමයා කරන්නේ කුමක් ද යන ප්‍රශ්නය මතු කරන්න. එයට පිළිතුර වන්නේ ‘සිටුවයි’ යන්න යි. එය ළමයා කරන ක්‍රියාව යි. වාක්‍යය සම්පූර්ණ වන්නේ මේ ක්‍රියාව යෙදීමෙනි. ක්‍රියාව සහිත කොටස ‘ආඛ්‍යාතය’යි.
- මේ අනුව සරල වාක්‍යයක;
1. උක්තය 2. කර්මය 3. ක්‍රියාව
යනුවෙන් ප්‍රධාන කොටස් තුනකි.
- කර්මයක් නොමැතිව ද අර්ථ පූර්ණ වාක්‍ය පවතී.
උදාහරණ:- සඳ පායයි
මල් පිපෙයි.
වාක්‍ය නිර්මාණයේ දී සම්මත රටා පවතී. එවැනි රටා කීපයක් හඳුනා ගනිමු.
- උක්තය ප්‍රාණවාචී ඒක වචන නම් ආඛ්‍යාතය ද ඒක වචන වෙයි.
ගොවියා කුඹුර කොටයි. - උක්තය ප්‍රාණවාචී බහු වචන නම් ආඛ්‍යාතය ද බහු වචන වෙයි.
ගොවියෝ කුඹුර කොටති. - උක්තය අප්‍රාණවාචී ඒක වචන වුවත් බහු වචන වුවත් ආඛ්‍යාතය ඒක වචන වෙයි.
ගස සුළඟට සෙලවෙයි.
ගස් සුළඟට සෙලවෙයි. - උක්තයේ පුරුෂය අනුව ආඛ්‍යාතය ද එම පුරුෂයෙන් ම යෙදෙයි. පහත සටහනෙන් ඒක වචන, බහු වචන භේදය අනුව පුරුෂ තුනෙහි වාක්‍ය නිර්මාණය වන ආකාරය හඳුනා ගත හැකි ය.
අතීත හා අනතීත යන කාල අනුව ද වාක්‍ය නිර්මාණය සකස් විය හැකි ය.
ශිෂ්‍යයා පොත පාඩම් කරයි./කරන්නේ ය. (අනතීත කාල)
ශිෂ්‍යයා පොත පාඩම් කළේ ය. (අතීත කාල)