32 පාඩම, අනුරපුරයේ අපේ උරුමය (ඉගැන්වීම් උපකාරක කෙටි සටහන්)

අනුරාධපුරය ලංකාවේ අගනුවර ලෙස පැවති අවුරුදු 1500 ක් පමණ වූ කාලසීමාව අනුරාධපුර යුගය ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ.

ඈත අතීතයේදී ඉදිකරණ ලද ගොඩනැගිලි, චිත්‍ර, භාවිතා කළ උපකරණ ආදියෙන් තවමත් ඉතිරි වී ඇති දේ පුරාවස්තු ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ.

මහින්දාගමනයට පෙර කරන ලද නිර්මාණ සඳහා කල් නොපවතින ද්‍රව්‍ය භාවිතා කළ නිසා එම ගොඩනැගිලි ආදියෙහි පුරාවස්තු දුර්ලභය.

මහින්දාගමනයෙන් පසු ගල්, ගඩොල් වැනි කල් පවත්නා ද්‍රව්‍ය භාවිතා කළ නිසා එම ගොඩනැගිලි හා කලාකෘති වල නටබුන් අදටත් පවතී.

ලක්දිව බුදු දහම ව්‍යාප්ත වීමත් සමග දෙආකාරයක ඉදිකිරීම් සිදු විය.

1. භික්ෂූන් වහන්සේගේ අවශ්‍යතා සඳහා ඉදි කරන ලද ගොඩනැගිලි.
උදා:- දානශාලා, උපෝසථාගාර

2. ගිහි පැවිදි දෙපිරිසේම වන්දනා හා පුද පූජා ආදිය සඳහා අවශ්‍ය නිර්මාණ.
උදා:- චෛත්‍ය, බෝධිඝර

මුල් කාලයේදී භික්ෂූන් වහන්සේලා කටාරම් කොටන ලද ගල් ගුහා වල වැඩ විසූහ.
උදා:- මිහින්තලයේ, වෙස්සගිරියේ, සිතුල්පවුවේ ඇති ගල් ගුහා.

(මිහිඳු ගුහාව)

(වෙස්සගිරියේ ගල් ලෙනක්)

පසුකාලීනව භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා විවිධ වූ ගොඩනැගිලි ඉදි විය.

i. අරාම - වැඩ වාසය කිරීම සඳහා.

ii. උපෝසථාගාර (පොහොය ගෙවල්) - විනය කර්ම කිරීම සඳහා.

iii. රැස්වීම් ශාලා (සන්නිපාත ශාලා)

iv. දාන ශාලා

v. පධානඝර - භාවනා කිරීම සඳහා.

vi. අරෝග්‍ය ශාලා

මහින්දාගමනයෙන් පසු ලක්දිව ඉදි වූ පළමු චෛත්‍ය බුදුරදුන්ගේ දකුණු අකු ධාතුව තැන්පත් කොට ඉදිකරන ලද ථූපාරාමය යි.

අනුරාධපුර යුගයට අයත් චෛත්‍යයන් අතරට,

1. මිහින්තලයේ අම්බස්තලය හා මහ සෑය

2. මාගම තිස්ස මහා චෛත්‍යය

3. කැලණි ස්ථූපය

4. දීඝවාපිය

යන මේවා අයත් වේ.

(අම්බස්තල චෛත්‍යය)
 

(මිහින්තලයේ මහා සෑය)

(තිස්සමහාරාම චෛත්‍යය)

(කැළණි චෛත්‍යය)

(දීඝවාපි මහා සෑය)

මීට අමතරව චෛත්‍ය හා සම්බන්ධ වෙනත් ඉදිකිරීම රාශියක් හා එම නටබුන් තවමත් දැකගත හැකි ස්ථාන සමහරක් පහත දක්වා ඇත.

i. වාහල්කඩ - මිහින්තලයේ කණ්ඨක චෛත්‍ය.

ii. බෝධිඝර - නිල්ලක්ගම බෝධිඝරය.

iii. චේතියඝර - ථූපාරාමය හා මැදිරිගිරිය චෛත්‍ය.

iv. ආසනඝර

v. පිළිම ගෙය (බුදු මැදුර)

vi. සඳකඩපහණ

vii. මුරගල

viii. කොරවක්ගල

(කණ්ඨක චෛත්‍යයේ වාහල්කඩ)

(නිල්ලක්ගම බෝධිඝරය)

(චේතියඝරය)

(කටුවන්නාව ආසනඝරය)

(ලංකාතිලක පිළිමගෙය)

(සඳකඩපහණ)

(මුරගල)

(කොරවක්ගල)

අනුරාධපුර යුගයට අයත් බුදු පිළිම අතුරින් අගනා කලාකෘති කිහිපයක් පහත දක්වා ඇත.

1. හිඳි පිළිම :-

i. අනුරාධපුර මහමෙව්නාවේ සමාධි ප්‍රථිමාව.
ii. තොලුවිල සමාධි ප්‍රථිමාව.

2. හිටි පිළිම :-

i. කලා වැව් ඉවුරේ පිහිටි අවුකන පිළිමය.
ii. රුවන්වැලි සෑ මලුවේ ඇති බුදු පිළිම.

(මහමෙව්නාවේ සමාධි ප්‍රථිමාව)

(තොලුවිල සමාධි ප්‍රථිමාව)

(අවුකන පිළිමය)

සීගිරි බිතුසිතුවම් සහ හිඳගල විහාරයේ සිතුවම් අනුරාධපුර යුගයේ චිත්‍ර කළාවේ විශිෂ්ථත්වය විදහා දක්වයි.

(සීගිරි බිතුසිතුවම්)

(හිඳගල විහාරයේ බිතුසිතුවම්)

වාරි කර්මාන්තය

ලක්දිව වාරි කර්මානතය අංශ දෙකක් ඔස්සේ සිදුවිය.

i. ගංගා වල ජලය ඇළ මාර්ග හරහා කුඹුරු කරා ගෙනයෑම.
ii. වැව් ඉදිකොට කුඹුරු කරා ජලය සැපයීම.

විවිධ රජවරුන් විසින් කරන ලද විහාර ආරාම හා වාරිකර්මානත පිළිබඳව සාරාංශයක් පහත දැක්වේ.

1. දේවානම්පිය තිස්ස රජතුමා

විහාර ආරාම :-
i. මහා විහාරය
ii. ථූපාරාමය

වාරි කර්මාන්තය :-
i. තිසා වැව

(ථූපාරාම චෛත්‍යය)

(තිසා වැව)

2. දුටුගැමුණු රජතුමා

විහාර ආරාම :-
i. ලෝවාමහාපාය
ii. මිරිසවැටිය
iii. රුවන්වැලි සෑය හෙවත් මහාථූපය

(ලෝවාමහාපාය)

(මිරිසවැටිය)
 

(රුවන්වැලි සෑය)

3. වළගම්බා රජතුමා

විහාර ආරාම :-
i. අභයගිරිය

(අභයගිරිය)

4. මහසෙන් රජතුමා

විහාර ආරාම :-
i. ජේතවනාරාම චෛත්‍යය (ලක්දිව විශාලතම චෛත්‍යය)

වාරි කර්මාන්ත :-
i. මින්නේරිය වැව
ii. කවුඩුලු වැව
iii. හුරුලු වැව
iv. මහ කනඳරාව වැව
v. මහ ගල්කඩවල වැව
යන මෙවා ඇතුලුව මහ වැව් 16 ක් සහ මහා ඇළක්.
 

(ජේතවනාරාම චෛත්‍යය)

(මින්නේරිය වැව)

5. වසභ රජතුමා

වාරි කර්මාන්ත :-
i. මහා වැව් 6 ක්
ii. ඇළහැර යෝධ ඇළ ඇතුලු ඇළවල් 12 ක්.

(ඇළහැර යෝධ ඇළ)

6. ධාතුසේන රජතුමා

වාරි කර්මාන්ත :-
i. කලා වැව

(කලා වැව)

7. මුගලන් රජතුමා

වාරි කර්මාන්ත :-
i. නාච්චදූව වැව
ii. පදවිය වැව

( නාච්චදූව වැව)

අභ්‍යාස:-

1. පෙළ පොතේ ක්‍රියාකාරකම් අංක 2, 3 කරවන්න.