පළමු උපාසකවරු

බුදුරජාණන් වහන්සේ සත් සතිය අවසන් වන විට වැඩ සිටියේ කිරිපලූ රුක අසල ය. එදින කිරිපලූ රුක අසලින් ගමන් කළ තපස්සු හා භල්ලූක යන වෙළෙඳුන් දෙදෙනා බුදුරජාණන් වහන්සේ දැක පැහැදුණහ. ඔවුහු බුදුරජාණන් වහන්සේට විලඳ හා මී පැණි මිශ්‍ර දානය පිළිගැන්වූහ. බුද්ධත්වයෙන් පසුව උන්වහන්සේ ලැබූ පළමු දානය එයයි.

බුදුරජාණන් වහන්සේ තපස්සු, භල්ලූක වෙළෙඳුන් දෙදෙනාට ධර්මය දේශනා කළ සේක. බුදුන් සරණ හා දහම් සරණ ගිය පළමු උපාසකවරු වූවෝ එම වෙළෙඳුන් දෙදෙනා ය.

ධර්මය දේශනා කිරීමට ආරාධනා කිරීම

බුදුරජාණන් වහන්සේ නැවතත් අජපල් නුග රුක මුලට වැඩි සේක. එහි දී උන්වහන්සේ තමන් අවබෝධ කර ගත් ධර්මයෙහි ගැඹුරු බව පිළිබඳ ව යළිත් මෙනෙහි කළ සේක. තමන් වහන්සේ අවබෝධ කරගත් ධර්මය මිනිසුන්ට වටහා ගත හැකි වේ දැයි උන්වහන්සේ සිතමින් සිටියහ. එතැනට පැමිණි සහම්පති මහා බ්‍රහ්මයා උන්වහන්සේගේ ශ්‍රී සද්ධර්මය ලෝකයට දේශනා කරන මෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් ඉල්ලීමක් කළේ ය. බුදුරජාණන් වහන්සේ එම ඉල්ලීම පිළිගත් සේක.

දහම් ඇසීමට සුදුසු අය සෙවීම

තමා අවබෝධ කර ගත් ධර්මය පළමුවෙන් ම දේශනා කළ යුත්තේ කවරකුට දැයි බුදුරජාණන් වහන්සේ නුවණින් විමසා බැලු සේක. එහි දී උන්වහන්සේට සිහිපත් වූයේ තමන් වහන්සේ සත්‍යය සොයා යන කාලයේ දී හමු වූ ගුරුවරුන් ගැන ය. ඒ වන විට භග්ගව, අලාරකාලාම හා උද්දක රාමපුත්ත යන ගුරුවරුන් මිය ගොස් ඇති බව උන්වහන්සේ සිය නුවණින් දැන ගත්හ. ඉන් පසුව උන්වහන්සේ තමන් දුෂ්කර ක්‍රියා කළ සමයේ දී තමන්ට උවටැන් කළ පස්වග තවුසන් පිළිබඳ ව විමසා බැලුහ. ඔවුන් මේ වන විට බරණැස ඉසිපතනයේ සිටින බව බුදුරජාණන් වහන්සේ දැන ගත් සේක.

ඉසිපතනය බලා වැඩම කිරීම

පස්වග තවුසන්ට ධර්මය දේශනා කිරීම සඳහා බුදුරජාණන් වහන්සේ ඉසිපතන මිගදාය බලා වැඩම කළ සේක. එසේ වඩින උන්වහන්සේට අතරමග දී උපක නම් ආජීවක හමු විය. 

බුදුරජාණන් වහන්සේ දැක පැහැදුණු උපක, උන්වහන්සේගෙන් තොරතුරු විමසුවේ ය. තමා සියල්ල ජයගත් කෙනකු බව බුදුරජාණන් වහන්සේ උපකට පැවසූ සේක. ඒ ඇසූ උපක, බුදුරජාණන් වහන්සේ අනන්ත ජින නම් වේ යැයි පැවසී ය.

පස්වග තවුසන් හමුවීම

පස්වග තවුසන්ට ඈත සිට වඩින බුදුරජාණන් වහන්සේ දැක ගැනීමට ලැබුණි. ඔවුහු පස් දෙනා මෙසේ කතිකා කර ගත්හ.

"සිදුහත් තාපසතුමා අපගේ කීම නොඅසා දු්ර ක්‍රියාව නතර කළා. තනිව ම බුදු වීමට උත්සාහ කළා. ඒත් බුදු වීමට නොහැකි ව නැවතත් අපේ උදවු බලාපොරොත්තුවෙන් පැමිණෙනවා. අපි කිසි ම සංග්‍රහයක්, සත්කාරයක් නොකර සිටිමු. රජ පෙළපතක කෙනකු නිසා හිඳ ගැනීමට ආසනයක් පමණක් දෙමු.”

බුදුරජාණන් වහන්සේ ආරාමයට ළංවත් ම තම කතිකාව අනුව සිටීමට පස්වග තවුසන්ට නොහැකි විය. එක් අයෙක් පෙර මගට ගොස් බුදුරජාණන් වහන්සේ පිළිගත්හ. තවත් කෙනෙක් පැන් රැගෙනවිත් පා ධෝවනය කළහ. තවත් කෙනෙක් බුදුරජාණන් වහන්සේට හිඳ ගැනීමට ආසනයක් පිළියෙල කර දුන්හ. නමුත් ඔවුහු බුදුරජාණන් වහන්සේට, යහළුවකුට මෙන් කතා කළහ. එසේ කතා නොකරන ලෙසත්, තමන් වහන්සේ බුද්ධත්වයට පත් වූ බවත් බුදුරජාණන් වහන්සේ පස්වග තවුසන්ට පෙන්වා දුන් සේක.

මංගල ධර්ම දේශනය

බුදුරජාණන් වහන්සේ සමග සාකච්ඡා කිරීමෙන් අනතුරුව උන්වහන්සේ බුද්ධත්වයට පත් වී ඇති බව පස්වග තවුසෝ ස්ථීර වශයෙන් ම දැනගත්හ. ඉන් පසු ව ඔවුහු බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් ධර්මය ඇසීමට සූදානම් වූහ. 

එදින ඇසළ මස පුර පසළොස්වක පොහොය දා විය. බුදුරජාණන් වහන්සේ තම මංගල ධර්ම දේශනාව වන ධම්මචක්කප්පවත්තන සූත්‍රය පස්වග තවුසන්ට දේශනා කළහ. 

ධම්මචක්කප්පවත්තන සූත්‍රය ඇසූ පස්වග තවුසෝ ද, දෙවිවරු ද, බ්‍රහ්මයෝ ද සාදුකාර දුන්හ. ධර්ම දේශනය අවසානයේ දී කොණ්ඩඤ්ඤ තවුසා සෝවන් මාර්ග ඵලයට පත් විය. බුදු සසුනෙහි පළමුවෙන් ම සෝවන් මාර්ග ඵලයට පත් වූයේ කොණ්ඩඤ්ඤ තාපස තුමා ය. එම නිසා අඤ්ඤා කොණ්ඩඤ්ඤ නමින් උන්වහන්සේ හඳුන්වන ලදි. ඉන් පසු පිළිවෙළින් ඉදිරි දිනයන්හි වප්ප, භද්දිය, මහානාම, අස්සජි යන තාපසවරු ද ධර්මය අසා සෝවන් මාර්ග ඵලයට පත් වූහ. බුදුරජාණන් වහන්සේ පස්වග තවුසන්ට ඒහි භික්ඛු භාවයෙන් පැවිද්ද හා උපසම්පදාව ලබා දුන් සේක.

මංගල ධර්ම දේශනයෙන් සතියකට පසු පස්වග භික්ෂූන් වහන්සේලා බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළ අනත්ත ලක්ඛණ සූත්‍රය අසා රහත්භාවය ලැබූහ.

සංඝ සමාජය ආරම්භ කිරීම

බුදුරජාණන් වහන්සේ බරණැසට වැඩම කළ පළමු ගමනේ දී ම රහතන් වහන්සේලා පස් නමක් බුදු පුත් මහ සඟරුවන ලෙස ශාසනයට එක් වූහ.

එකල බරණැස් සිටුතුමාගේ යස නම් තරුණ පුතා ගිහි ජීවිතය පිළිබඳ ව අසතුටට පත් වී සිටියේ ය. එනිසා ම දිනක් ඔහු තම දෙමවුපියන්ටත්, බිරිඳටත් නොදන්වා නිවසින් පිට වී මහ මග දිගේ ගමන් කළේ ය. ඒ වෙලාවෙහි ඉසිපතනයේ මිගදායේ සක්මන් කරමින් සිටි බුදුරජාණන් වහන්සේට යස හමු විය. එවිට උන්වහන්සේ දේශනා
කළ ධර්මය ඇසූ යස කුල පුත්‍රයා එය අවබෝධ කරගෙන සෝවන් මාර්ග ඵලයට පත් විය.

මේ අතරතුර බරණැස් සිටුතුමා තම පුතු සොයා සෑම තැනක ම ඇවිද්දේ ය. අවසානයේ දී ඔහුට බුදුරජාණන් වහන්සේ දකින්නට ලැබිණ. යස පුතු ගැන විමසූ සිටුතුමාට බුදුරජාණන් වහන්සේ ධර්මය දේශනා කළහ. එම ධර්මය අසා බරණැස් සිටුතුමා සෝවන් වූ අතර, යස පුතු රහත් භාවයට පත් විය. ඒහි භික්ඛු භාවයෙන් යස පුතු පැවිදි විය. බරණැස් සිටුතුමා පසු දින බුදුරජාණන් වහන්සේට හා යස තෙරණුවන්ට තම නිවසේ දානයට ආරාධනා කළේ ය.

බුදුරජාණන් වහන්සේ යස රහතන් වහන්සේ ද සමග බරණැස් සිටුතුමාගේ නිවසේ දානයට වැඩම කළහ. දන් වළඳා අවසානයේ බුදුරජාණන් වහන්සේ ධර්මය දේශනා කළහ. එම ධර්ම දේශනාව අසා සිටි යස තෙරණුවන්ගේ මව හා ගිහි කල බිරිඳ සෝවන් වූහ. ඔවුහු බුද්ධ රත්නය, ධම්ම රත්නය, සංඝ රත්නය යන තෙරුවන් සරණ ගිය පළමු උපාසිකාවෝ වූහ.

යසකුල පුත්‍රයාගේ මිතුරන් වූ විමල, සුබාහු, පුණ්ණජි, ගවම්පති යන අය යස සොයා පැමිණියහ. ඔවුහු බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් ධර්මය අසා පැවිදි ව රහත් වූහ. යස සහ මිතුරන් සතර දෙනා පැවිදි වූ බව දැන ගත් ඔවුන්ගේ තවත් යහළුවන් පනස් දෙනෙක් ද පැමිණ බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් ධර්මය අසා පැවිදි ව රහත්භාවය ලැබූහ.

මේ වන විට බුදු සසුනේ රහතන් වහන්සේලා හැට නමක් වූහ. එනම් පස්වග රහතන් වහන්සේලා, යස රහතන් වහන්සේ සහ අනිකුත් රහතන් වහන්සේලා පනස් හතර නමයි. මෙය සංඝ සමාජයේ ආරම්භය විය. උන්වහන්සේලා ප්‍රථම ධර්ම දූත කණ්ඩායම ලෙස හැඳින්වෙති.

තනි තනි ව ගම් නියම්ගම්වල ඇවිදිමින් බොහෝ දෙනාගේ යහපත පිණිස, හිතසුව පිණිස, ධර්මය දේශනා කරන මෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ රහතන් වහන්සේලා හැට නමට වදාළ සේක.

බුදුරජාණන් වහන්සේ ද ධර්මය දේශනා කිරීම සඳහා උරුවෙල් දනවුව වෙත වැඩම කළ සේක. එසේ වඩින අතරමග දී භද්දවග්ගිය නම් වූ කුමාරවරු තිස් දෙනෙක් උන්වහන්සේට හමු වූහ. මේ සියලූ දෙනා ම බුදුරජාණන් වහන්සේගෙන් බණ අසා පැවිදි ව රහත් වූහ. මේ අනුව ධර්මදූත පිරිසට තවත් රහතන් වහන්සේලා තිස් නමක් එක් වූහ. මෙම රහතන් වහන්සේලා ද ධර්ම දේශනා කිරීම පිණිස ගම් දනවු බලා නික්ම ගියහ.