විලියම් නයිටන්ගේ Forest Life In Ceylon (1854) නම් පොත ලක්බිම වන සැරිය නමින් සිංහල බසට පරිවර්තනය කරන ලද්දේ මනෝ ප්‍රනාන්දු මහතා විසිනි.
චාරිකා සටහන් පොතක් වශයෙන් සැලකිය හැකි එයින් උපුටා ගත් කොටසක් මේ පාඩමට ඇතුළත් වේ. නැව් මගින් පැමිණෙන විදේශිකයන් පිරිසක් අප රටට ගොඩ බැසීමට ආසන්න මොහොතේ ඔවුන් තුළ ඇති වන නොසන්සුන් ස්වභාවය, කුතූහලය මෙහි විවරණය වේ. අප රට පිළිබඳ විදේශිකයන් දක්වා ඇති අදහස් කිහිපයක් දැන ගැනීමට ඉඩ සලසන මේ පාඩම කියවමු.

මම පාර්සි නෞකාවේ බරාඳයට නැඹුරුව, ඉමක් කොනක් නැති මහ සයුරේ සන්සුන්ව ඉහළට පහළට පා වෙන කුඩා සිප්පිය දෙස බලා උන්නෙමි. සුක්කානම හසුරුවන ආකාරයට කුඩා සිප්පිය ද උස් පහත් වේ. කපිතාන්වරයා වරින් වර දූරදක්නයෙන් හාත්පස නැරඹී ය. සැබවින් ම ඔහු කුතූහලයෙන් යුතුව චමත්කාරජනක විශ්වය මහත් ඕනෑකමින් නරඹයි. එක්වර ම ඔහු ප්‍රධාන නැවියා දෙස බලා, "ආ! අර පේන්නේ ගොඩබිමක්! මට එය හොඳින් පේනවා” යි පහත් හඬින් පැවසී ය.

"ඔබට පේන්නේ කුමක් දැයි මම ඇසුවෙමි."

"ලංකාව!" ඔහු කී ය.

"අපට අද හොඳින් නැරඹිය හැකියි” ඔහු පිළිතුරු දුන්නේ ය.

ඔහු මා අත දූරදක්නය තැබී ය. නෞකාවේ මගීහු මේ ශුභ ආරංචියෙන් කුල්මත්ව අප වට කර ගෙන ගොඩබිම නැරඹීමට උත්සුක වූ අතර, තමන්ට දූරදක්නයක් ලැඛෙන තෙක් නො ඉවසිල්ලෙන් බලා සිටියහ. මගේ දෙනෙතට වෙහෙසක් දැනුණු නමුත් පෙන්වන ලද දිශානතිය ඔස්සේ දූරදක්නය එල්ල කොට බැලූවෙමි. ඉන් පසු මම කාචය පිස දමා නැවත නැවතත් දූරදක්නය සකස් කළෙමි. මෙසේ කොට නැවත උද්‍යෝගයෙන් හාත්පස නැරඹුවේ ප්‍රීතිජනක දසුනක් නැරඹීමට ය. එහෙත් එය නිෂ්ඵල වෑයමකි. මම තව ම ලංකාව නො දුටුවෙමි. අනෙක් මගීන්ගේ උත්සාහයන් ද අසාර්ථක විය. කෙසඟ සිරුරකින් යුත් කහ වර්ණ හිසකෙස් ඇති, තම නාවික ඇඳුම සම්බන්ධව උජාරුවෙන් සිටි මිනිසෙක් නාවික දැනුම උපයෝගී කොට ගෙන මහ සයුර නරඹා "මම දුටුවා" යි පැවසූ නමුත් කිසිවෙක් ඔහු කියූ දේ මායිම් නො කළහ.

පසුව කපිතාන්වරයා සුක්කානම හසුරුවන පුද්ගලයා දෙස බැලී ය. "ඔබට පේන්නේ නැද්ද? හරි ම පුදුමයි; ඉතා ම හොඳින් පේනවා නේ! නැවත වතාවක් මුහුදු ඉම දෙස බලන්න” යැයි කියමින් ඔහු ඉවතට ගියේ ය.

මම නැවත වතාවක් බැලූවෙමි. තවමත් විනිවිද යා නො හැකි මීදුම් පටලයකි. මුළු හාත්පස ම අපැහැදිලි ය.

"ඇත්තට ම, ඉතා හොඳින් පේනවා” යැයි පවසමින් ප්‍රධාන නැවියා ද ඉවත්ව ගියේ ය.

අප මත පතිත වන සූර්යයාගේ දැඩි රශ්මිය අප්‍රමාණ පීඩාවක් ඇති කරයි. මෙසේ මැයි මස අවසාන වන තෙක් හිරු නිරක්ෂයෙහි දැඩි තාපයක් නිකුත් කරයි. අපි සියලූ දෙනා ම උදුනක මෙන් දැවෙමින් සිටිමු. නැව් තට්ටුව දැඩි ආලෝකයෙන් දරුණු ලෙස උණුසුම් වී ඇත. කඹවල මුසු වී ඇති තාර දැවී ඇලෙයි. කැලඹුණු වියළි සුළඟ කැඩුණු බිඳුණු හිරු ආවරණයේ ලෑලි අතරින් මලානික ලෙස ගලා එයි. අපගේ නළල දිගේ ගලන දහඩිය බින්දු එකිනෙක ගෙල මතට රූටා වැටේ. මෙයින් තවමත් අපගේ ශරීරය පුරා තෙතමනය දැවටී ඇති බව පෙනේ.

අප කෙසේ හෝ ලංකාව නැරඹිය යුතු යැයි මගීහු දැඩි අධිෂ්ඨානයෙන් යුතුව කියා සිටියහ. අපි සියලූ දෙනා ම සමූහයක් වශයෙන් දැඩි අවු රශ්මිය මධ්‍යයේ ම නෞකාවේ ඉදිරිපසට ආවෙමු. හීන්දෑරි මිනිසා අපගේ නො ඉවසිලිමත් සාගර සිහිනය පිළිබඳ සිනා සී අප පිටුපසින් ම ආවේ ය. කාන්තාවෝ තම ලේන්සු සහ වේල්වලින් හිසත් ගෙලත් වසා ගනිමින් එකිනෙකා පිටුපසින් ආවෝ ය.

"මෙතැන තමයි හොඳ ම තැන" යැයි අපි සියලූ දෙනා ම මහ හඬින් කීවෙමු. අපි තුවක්කු මානන ලෙසින් දූරදක්න අතට ගත්තෙමු. සමහරු නැව් තට්ටුවෙන් ඉහළ කොටසේ ද තවත් සමහරු ලෑලි පෙට්ටි මත ද නැඟි බලාපොරොත්තු සහගත ලෙස හාත්පස නැරඹූහ. තවමත් ඈතට යොමු වී ඇත්තේ බලාපොරොත්තු සුන් වූ දෙනෙත් ය. කිසිදු දර්ශනයක් නො පෙනේ. අප දොඹකර බාහුව අසලින් නැරඹූ විට පවා සයුරු ඉමෙහි වැලි කන්දක් හෝ දකින්න නො තිබිණි. අපට ඉදිරියෙන් දිස් වූයේ විනිවිද යා නො හැකි ගුප්ත මීදුම් පටලයත් ඉන් ඈතට විහිදුණු සාගරයත් පමණි. සත්තකින් ම අපගේ දෑසට ගොඩබිමක් නම් නො පෙනිණි. කාන්තාවෝ දැඩි සේ විඩාවට පත්ව සිටියහ. එහෙත් එක් කාන්තාවක් පමණක් යමක් පැහැදිලිව දුටු බවක් පැවසුවා ය.

"හුරේ!" යැයි කහ වර්ණ හිසකෙස් ඇති මිනිසා ප්‍රබෝධයෙන් කෑගැසුවේ ය. "ඔබ දුටුවා ද?, මම කාචය සකස් කළා. ඔබ හො`දින් නිරීක්ෂණය කළේ නම් දකින්න ඇති.”

ඇය කාචය සකස් කර නැවත බැලූවා ය. "මට විතරක් දෙවියන් යහපතක් කරන්නේ නැහැ” යැයි කියූ ඇය "ඒක දොඹකරේ බාහුව” යි කීවා ය.

අපගේ නෞකාවේ ප්‍රධාන නිලධාරියා වූයේ කපිතාන්වරයා ය. ඔහුගේ හා කහ වර්ණ කෙසැති මිත්‍රයාගේ තියුණු දෙනෙත්වලට ඉදිරියෙන් ඇති කීර්තිමත් දිවයින පෙනෙන්නට තිබුණු නමුත් අපට නම් යාන්තමට හෝ දකින්නට නොලැබිණි. සැබවින් ම අපි ඒ පිළිබඳ කනස්සල්ලට පත් වූයෙමු. තවමත් එසේ ම ය. මෙසේ මුළු දිනය ම ගෙවිණි. අප වික්‍රමාන්විත අයුරින් ද නො පසුබට උත්සාහයෙන් ද හිරු රශ්මිය සමග පොර බදමින් නැවත නැවතත් දිවයින බැලීමට උත්සාහ ගත් නමුත් කිසිදු ඵලදායි ප්‍රතිඵලයක් අත් නො වී ය.

අවසානයේ දී අපි සියලූ දෙනාගේ ම නිගමනය වූයේ කපිතාන්වරයාට ද ප්‍රධාන නැවියාට ද කෙසඟ සිරුරැති මිනිසාට ද ගොඩබිම දක්නට හැකි වූයේ, ඔවුන් ගොඩබිම එහි තිඛෙන බව මෙයට ප්‍රථම දැන සිටි හෙයින් ය යන්න ය. ඔවුන්ගේ පරිකල්පනය ඒ සුවිශේෂ හේතුව සමග බද්ධ වී තිබිණි.

එදින චන්ද්‍රයා නැති, තාරකා එළියෙන් බැබළුණු රාත්‍රියක් විය. අප ඒ දිශානතිය ඔස්සේ මහත් ඕනෑකමින් බලා සිටියේ අහම්ඛෙන් හෝ යාන්තමට වත්, අපේක්ෂිත දිවයින දැකිය හැකි වේ ය යන්න සිත්හි දරා ගෙන ය. අපි මාස හතරක් පුරා ම එක වරායකටවත් ළඟා නොවී මහා සාගරයේ යාත්‍රා කළෙමු.

මෙසේ අප මෙන් මහ සාගරය මධ්‍යයේ ගතකොට වෙහෙසට පත්ව සිටින මගීන්ට විනා වෙන කවරකුටවත් ගොඩබිමක් දැකීමේ ප්‍රබල ආශාවක් තිබිය නො හැකි ය.

ලංකාව ආකර්ෂණීය සුන්දර දිවයිනකි. එක් සෞන්දර්යාත්මක ලේඛකයකු සටහන් කළ පරිදි ර්‍ණසුළඟින් පිවිසෙන්නේ සුමිහිරි සුවඳකි. මෙහි ඇත්තේ ඉතාම දුර්ලභ වටිනා වෘක්ෂයන්ගෙන් යුත් වනාන්තරයකි. මේ දිවයිනේ අනර්ඝතම මැ‚ක වශයෙන් සලකන්නේ දියමන්තියයි.” නෞකාවේ සිටි සියල්ලන්ගෙන් අපි දෙදෙනෙක් පමණක් කිසි ම දිනක මේ දිවයිනේ සංචාරය කර නැත්තෙමු. ඇත්තට ම නම් මේ දිවයින පිළිබඳ කිසි ම දෙයක් නො දන්නේ අප දෙදෙනා පමණ ය. අනෙක් සියලූ දෙනාම ලංකාව ගැන පතපොත කියවා තිබේ. එමෙන් ම සාකච්ඡා කර තිබේ; අධ්‍යයනය කර තිබේ; අනෙක් අතට ඔවුන් කල්පනා කළේ ලංකාව පිළිබඳ තමන්ට ඇති දැනුම මෙහි ජීවත් වීමට හොඳටම ප්‍රමාණවත් බව ය. එහෙයින් ඔවුහු තම තමන්ගේ සිතිවිලි මුදා හැරීමට මහත් නො ඉවසිල්ලෙන් බලා සිටියහ.

පසු දිනයේ දී ඉතා ඈතින් නමුත් පියවි ඇසට පෙනෙන තෙක් මානයේ කඳු වැටි පේළියක් පෙනිණි. නිල්වන් මුහුදු ජලයේ වර්ණය ක්‍රමයෙන් සිඳී, වඩ වඩාත් හරිත වර්ණයටත් අඳුරු පැහැයටත් මාරු වෙමින් පැවති‚. සූර්යයා පවා හොඳින් බැබළෙමින් නො තිබිණි. මෙතෙක් සූර්යයා කෙරෙහි මා තුළ පැවැති සිතුවිලි ඈත පෙනෙන දිවයින කරා යොමු විය. සිරගතව සිටින පාවෙන මාලිගාවෙන් මිදුණු පසු අපේක්ෂිත නිදහස රස විඳින්නත් සුදුමුදු වැල්ලේ පහස ලබන්නත් අපි සිහින මැව්වෙමු.