‛සිරිමත් මගෙ සකි' ‛හා හා හරි හාවා’, ආදි පද්‍ය නිර්මාණත් හත්පණ, මඟුල් කෑම, හීන්සැරය ආදි කතාන්දරත් ඔබ මීට පෙර කියවා ඇති බව නිසැකයි. ඒවා ලියූ කුමාරතුංග මුනිදාස මහතාගේ ප්‍රබන්ධෝපදේශය පොතෙන් උපුටා ගත් කොටසක් මේ පාඩමට ඇතුළත් ය. ඔහුගේ ලේඛන ශෛලියේ ස්වභාවය මේ පාඩම කියවීමේ දී ඔබට වැටහෙනු ඇත.

පහත දැක්වෙන විස්තරය ලියා ඇත්තේ කවුරුන් පිළිබඳ දැයි විමසා බලන්න.

පළමුවන මහ වෙදය

පංක්තියේ ළමයි කවුරුත් තමන් තමන් දන්නා වෙදුන්ගේ නම් කීවෝ යැ; ඒ ඒ වෙදුන්ගේ සමර්ථකම් වර්ණනා කළෝ යැ. ගුරුතුමා ද තමා හඳුනන පළමු වන මහ වෙදාගේ තොරතුරු කියන්න පටන් ගති.

මෙ කී වෙද්දු කවුරුත් සමර්ථයෝ යැ. ලෙඩක් වූ කලැ මොහු අවුත් බෙහෙත් නියම කෙරෙති; අපේ මුදල ද ගෙනැ යෙති. මේ සියල්ලනට මැ වඩා සමර්ථවූ වෙදකු ගැනැ මම කියමි. ඔහු හොඳින් හැඳිනැ ගෙනැ ඔහුගෙන් වැඩ සලසා ගන්න උත්සාහ කළ යුතුයි.

මා කියන මේ වෙදා නම් ලෝකයෙහි ඇති තාක් වෙදුන් අතුරින් ප්‍රධානයායැ. එහෙත් ඔහුගෙන් වෙදකම් ගැනීම තරම් පහසු වූ කාර්යයෙක් වෙන නැති. වෙන වෙදුන් කැඳවා ගෙනැ ඒමට නම්, යම් කිසිවකු යා යුතුයි; රථයක් ගෙනැ යා යුතුයි; පඬුරු ගෙනැ යා යුතුයි. මේ මහ වෙදා කැඳවා ගෙනැ ඒමට යෑම නුවුවමනා යැ. ඔහුට රථ නුවුවමනා යැ. ඔහුට පඬුරු නුවුවමනා යැ. කැඳැවීමක් නැති වැ, හේ තෙමේ මැ එයි. 

මේ මහ වෙදා නියම වේලාවට එයි; නියම කාලයක් නවතී; නියම වේලාවට යයි; කාගේ ගෙදරටත් එයි; කාටත් වැඩ කෙරෙයි. ‘මේ දුප්පතා යැ, මේ පොහොසතා' යැයි වෙනස් කොටැ සැලැකීමෙක් ඔහුගේ නැති. පඬුරු නොගන්නා බැවින්, ගරු බුහුමන් නොතකන බැවින්, ඔහුට කවුරුත් එක සමාන වෙති. මිනිසුන් පමණක් නො වැ, තිරිසන්නු ද, ගස් වැල් ආදිය ද, ඔහුගෙන් එක සේ ප්‍රයෝජන ලබති. අහෝ, කොතරම් ගුණවත්, කොතරම් උතුම් වෙදෙක් ද?

"මේ පුදුම මහ වෙදා දොරිනුත් එයි; කවුළුයෙනුත් එයි; බිත්තියෙහි හෝ පියසෙහි හෝ වූ සිදුරිනුත් එයි; එසේ අවුත් නිඳන්නන් පුබුදුවයි; ගෙයි අඳුර නැති කොටැ, තෙත් වූ තැන් වේළා දමයි, කුණු ඇති තැන් පෙන්වා දෙයි, ලෙඩ බෝ කරන කුඩා සතුන් එළවා දමයි. එහෙයින් නුවණ ඇති අය මේ මහ වෙදතුමාට බොහෝ ගෞරව කෙරෙති; ඔහු එන වේලාව දැනැ, ඇති තාක් දොර කවුළු ආදිය හැරැ දමති; ගෙයි සියලූ තන්හි මැ ඔහුට රිසි සේ හැසිරෙන්න ඉඩ දෙති.

මේ වෙදා කිසි කලෙකැත් කිසි බෙහෙදක් නියම නො කෙරෙයි; මේ මේ දෑ කරවයි අවවාදයකුදු නො දෙයි; කළ යුත්තක් ඇත හොත් එය තෙමේ මැ කෙරෙයි. ඔහුගේ සියලූ උත්සාහය ලෙඩ වැළැක්වීමට යැ; ලෙඩ ආ කලැ එයට පිළියම් කිරීමට නො වේ. එහෙයින් මේ මහ වෙදාගෙන් සුදුසු වැඩ ගන්නට දන්නා අයගේ ගෙදරට වෙන වෙදුන්ගේ පැමිණිම ඉතා අඩු යැ.

නුවණ නැති, කම්මැළි අය මේ වෙද උතුමාට සුදුසු තරම් ගෞරව නො කෙරෙති' ඔහුට පහසුයෙන් එන්නට දොර කවුළු ආදිය හැරැ නො දමති; ඔහුට ගෙයි සියලූ‍ තන්හි හැසිරෙන්නට ඉඩ නො දෙති. මේ නිසා එබ`දු අයගේ ගෙදරැ එක් පසෙකැ සොටු සූරන අය වෙති; එක් පසෙකැ කහින අය වෙති; එක් පසෙකැ උ‚න් කෙඳිරි ගාන අය වෙති; සමහරු කසාය උණු කෙරෙති; සමහරු ඛෙහෙත් අඹරති; සමහරු කැඳ උයති; සමහරු වෙදුන් කැඳවා ගෙනැ එන්නට යෙති; සමහරු වෙදුනට ගෙවීමට, ඛෙහෙත් ගැනීමට මුදල් සොයති. අහෝ, කොතරම් නුනුවණ කමෙක් ද!

ඉතින් මා කියන මහ වෙද උතුමාගේ ද, වෙන වෙදුන්ගේ ද වෙනස හොඳින් පෙනේ. මේ වෙද උතුමා හඳුනන්නහු ද?” ගුරුතුමා මෙ සේ කී කලැ, සියලූ‍ ළමයි දකුණත් දිගු කොට සූර්ය රශ්මිය දැක්වූ හ.

ඔබ කියවූ විස්තරය කවුරුන් පිළිබඳව ද යන්න දැන් ඔබට පැහැදිලි වනු ඇත. ඉර ගැන ලියවුණු ඒ විස්තරය ඉතා අපූරු රචනයක් නො වේ ද? කුමාරතුංග මුනිදාස මහතා සූර්ය රශ්මිය පිළිබඳ ලියා ඇති පහත රචනය ද කියවන්න.

සූර්ය රශ්මිය

සූර්ය රශ්මිය ලෝකයට අප්‍රමාණ වැඩ සලසන්නේ යැ. කිසි වියදමක් නැති වැ, වෙහෙසක් නැති වැ එය ලබා ගත හැකියැ. තමන් සිටිනා තැනට මැ ඒ පැමිණේ නම්, කුමන වියදමෙක්ද? කුමන වෙහෙසෙක් ද?

නියම වේලාවෙකැ මැ එන හෙයින් ද, නියම වේලාවක් පවත්නා හෙයින් ද, නියම වේලාවෙකැ මැ යන හෙයින් ද, සූර්ය රශ්මියෙන් වැඩ සිදු කැරැගැනීම විශේෂයෙන් මැ පහසු යැ. දුප්පත් පොහොසත්, පහත් උසස් සියලූ‍ දෙනාට සූර්ය රශ්මිය එක සේ ලැබේ. එයින් මහත් වැඩ සිදු වනුයේ මිනිසුනට මැ නො වේ. තිරිසනුනට ද ගස් වැල් ආදියට ද එයින් එක සේ වැඩ සිදු වේ. කළ යුත්තේ සූර්ය රශ්මිය එන මඟ නොවැසීම පමණෙකි. ගෙයෙකැ නම් බොහෝ දොර කවුළු ඇති විය යුතු යැ. එකලැ දොරින් කවුළුයෙන් ඇතුළට වැටෙන සූර්ය රශ්මිය කරණ කොටැ ගෙනැ, අඳුරු දුරු වෙයි; තෙත තැන් වියැළෙයි; ලෙඩ ඇති කරන කුඩා සත්තු දුරු වෙති; උණුසුම ඇති වේ. මේ හේතු කොටැ ගෙනැ ඒ ගෙය ලෙඩින් තොර වන්නේ යැ.

මේ ආකාරයට කිසියම් මාතෘකාවක් යටතේ රචනා ලිවීමට ඔබටත් හැකි ය. පොත්, පුවත්පත්, ස`ගරා ආදිය කියවීම, වැඩිහිටියන්ගෙන් විමසා තොරතුරු දැන ගැනීම එහි දී වැදගත් වේ. රැස් කර ගත් කරුණු මැනවින් ගළපා, එක ම කරුණු නැවත නැවත ලිවීමෙන් වැළකී ඔබේ රචනය ගොඩනැ`ගිය යුතු ය. නිවැරදි උක්තාඛ්‍යාත සම්බන්ධය, නිවැරදි අක්ෂර වින්‍යාසය, මාතෘකාවට අදාළ බව, නිවැරදි විරාම ලක්ෂණ භාවිතය ගැන ද රචනා ලිවීමේ දී අවධානය යොමු කළ යුතු ය.