26 පාඩම, අභිධර්මය II - අන්‍යසමාන රාශිය (ඉගැන්වීම් උපකාරක කෙටි සටහන්)

සටහන:-
පාඩමේ ඇතැම් තැනක සටහන යටතේ දක්වා ඇති චෛතසික වල වැඩිදුර විස්තර දරුවාගේ සටහන් පොතට ඇතුළත් කළ යුතු නැත. පාඩම විස්තර කර දීමේදී එම අමතර විස්තරද සුදුසු පරිදි උපයෝගී කර ගත හැක.

• චෛතසික 52 පහත පරිදි ප්‍රධාන කොටස් 3 කට බෙදා දැක්විය හැක.
  

  

  අන්‍යසමාන චෛතසික (13)
  

• සබ්බ චිත්ත සාධාරණ චෛතසික 7 හා ප්‍රකීර්ණක චෛතසික 6 යන මේ චෛතසික 13 පොදුවේ අන්‍යසමාන චෛතසික ලෙස හැඳින් වේ.
  
  

• එකිනෙකට අන්‍ය වන කුසල හා අකුසල යන සිත් වර්ග දෙක සමගම යෙදෙන බැවින් “අන්‍ය සමාන“ යන නම යෙදේ.

  

  සබ්බ චිත්ත සාධාරණ චෛතසික (7)

• සියලුම සිත් වල අඩු නැතිව යෙදෙන චෛතසික සබ්බ චිත්ත සාධාරණ චෛතසික නම් වේ.
  
  

• “සියලු සිත් වලට පොදු“ යන අර්ථය සබ්බ චිත්ත සාධාරණ යන පදය තුල ඇත.
  
  

• සබ්බ චිත්ත සාධාරණ චෛතසික 7 කි.
  ඒවානම්,

  1. ඵස්ස

  2. වේදනා - සුඛ, දුක්ඛ, උපේක්ඛා ආදී ලෙස අරමුණෙහි අස විඳින ස්වභාවය වේදනා නම් වේ.

  3. සඤ්ඤා - අරමුණ හැඳිනගන්නා ස්වභාවය සඤ්ඤා නම් වේ.

  4. චේතනා - සැප, දුක් විපාක ලබාදීමේ ශක්තිය ඇති චෛතසිකය චේතනාව යි.

  5. ඒකග්ගතා

  6. ජිවිතින්ද්‍රිය

  7. මනසිකාර

  සටහන:-
  අනෙකුත් සබ්බ චිත්ත සාධාරණ චෛතසික පිළිබඳව ඉදිරි ශ්‍රේණියකදී වැඩිදුර ඉගෙන ගත හැකි බව දන්වන්න.

  ඵස්ස - ඉන්ද්‍රිය හා අරමුණ ද , ඒ දෙක නිසා පහළ වන විඤ්ඤාණයද යන මේවාගේ ගැටීම ඵස්ස නම් වේ.

  ඒගග්ගතා - එකම අරමුණක සිත බොහෝ වේලාවක් පවත්ව ගැනීමේ ශක්තිය දෙනුයේ ඒකග්ගතා චෛතසිකය මගිනි. සමාධිය යනුද මෙයම වේ.

  ජිවිතින්ද්‍රිය - චෛතසිකයන් ජීවත් කරවීමට අවැසි ප්‍රාණ ශක්තිය ලබා දෙනුයේ ජිවිතින්ද්‍රිය චෛතසිකය මගිනි.

  මනසිකාර - ඉදිරිපත් වූ අරමුණට අදාලව ඊට සුදුසු චිත්ත චෛතසික යොමු කරවන්නේ මනසිකාර චෛතසිකය මගිනි.
   

  ප්‍රකීර්ණක චෛතසික (6)

• කුසල, අකුසල ආදී සියලුම සිත් වල සුදුසු පරිදි යෙදෙන චෛතසික ප්‍රකීර්ණක චෛතසික නම් වේ.
  
  

• ප්‍රකීර්ණක චෛතසික 6 කි.
  ඒව නම්,

  1. විතක්ක

  2. විචාර

  3. වීරිය - නොපසුබස්නා ස්වභාවය ඇති කරවන්නේ වීරිය යි.

  4. අධිබොක්ඛ

  5. පීති - සිත පිනායන ස්වභාවය ඇති ක්රවන්නේ පීතිය යි.

  6. ඡන්ද - යමක් කිරීමට ඇති කැමැත්ත, ඕනෑකම ඇති කරවන්නේ ඡන්දය යි.
  

  සටහන:-
  අනෙකුත් ප්‍රකීර්ණක චෛතසික පිළිබඳවද ඉදිරි ශ්‍රේණියකදී වැඩිදුර ඉගෙනගත හැකිබව දන්වන්න.

  විතක්ක - රූප, ශබ්ද ආදී අරමුණකට ගොඩවීම විතක්කය නම් වේ.

  විචාරය - අරමුණකට ගොඩවන සිත එම අරමුණ ගැන විමසීම විචාරය නම් වේ.

  අධිමොක්ඛ - සිතට නැගුණු අරමුණ කුමක්දැයි නිගමනය කරන ස්වභාවය ඇති චෛතසිකය අධිමොක්ඛ නම් වේ.
  
  

• කිසිඳු සිතක ප්‍රකීර්ණක චෛතසික 3 කට වඩා අඩුවෙන් නොයෙදෙයි.
   

  අභ්‍යාස:-
  1. පෙළ පොතේ ක්‍රියාකාරකම් සියල්ල කරවන්න.