හැඳින්වීම

දේශ ගවේෂණවල ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් 1498 වර්ෂයේ දී පෘතුගීසි ජාතික වස්කෝ ද ගාමා ඇතුළු පිරිස ඉන්දියාවට පැමිණීම, ආසියානු දේශපාලන ඉතිහාසයේ වැදගත් සිදුවීමකි. මෙම ගමනෙන් පසුව විවිධ කාල වකවානුවල පෘතුගීසි, ලන්දේසි, ඉංග්‍රීසි හා ප්‍රංශ ජාතිකයෝ ඉන්දියාවට පැමිණ එහි වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල තම බල කඳවුරු ගොඩනැගූහ. මෙකී යුරෝපීයන් අතරෙන් ඉන්දියාව තුළ ස්ථාවර දේශපාලන බලයක් ගොඩනගන ලද්දේ ඉංග්‍රීසින් විසිනි. විවිධ උපක්‍රම භාවිත කරමින් සමස්ත ඉන්දියාවෙහි ම තම බලය පතුරුවා ඉංග්‍රීසීහු එය බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතයක් බවට පත් කර ගත්හ. ඉන්දියාව තුළ ඉංග්‍රීසින් ගෙන ගිය පාලනයට එරෙහිව 19 වන ශතවර්ෂය අග භාගයේ ජාතික නිදහස් ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ වූ අතර 20 වන ශතවර්ෂයේ මුල් භාගය වන විට එය දැඩි දේශානුරාගී ව්‍යාපාරයක් බවට වර්ධනය විය. විවිධ භාෂා කතා කළ විවිධ ජන වර්ගවලට අයත් වූ ඉන්දියානුවෝ සිය මාතෘභූමියේ නිදහස වෙනුවෙන් දේශානුරාගයෙන් යුතුව එක්සත්ව නැගී සිටීම ඉන්දියානු නිදහස් සටනේ කැපී පෙනෙන ලක්ෂණයකි. මෙබඳු හේතු නිසා එය සෙසු ආසියාතික යටත් විජිතවල නිදහස් ව්‍යාපාරවලට ද ආදර්ශයක් විය. මෙම පරිච්ඡේදයේ දී ඉන්දියාව කෙරෙහි එල්ල වූ යුරෝපීය බලපෑම්, ඉංග්‍රීසින් ඉන්දියාව තුළ බලය පැතිරවීම, ඉන්දියානු නිදහස් සටනේ ස්වරූපය හා එම සටනේ කැපී පෙනෙන නායකයන් පිළිබඳව ද අවධානය යොමු කෙරේ.

 4.1 ඉන්දියාව තුළ යුරෝපීය බලපෑම්

පෘතුගීසීන් ඉන්දියාවට පැමිණීමෙන් පසු ඉන්දියානු සාගරය ආශ්‍රිතව එතෙක් පැවති අරාබි වෙළෙඳ කටයුතු බෙහෙවින් අඩපණ විය. පෘතුගීසීන්ට පසුව ලන්දේසි, ඉංග්‍රීසි හා ප්‍රංශ ජාතිකයන් ඉන්දියාවට පැමිණීම නිසා වෙළෙඳ කටයුතු හා දේශපාලන බල ව්‍යාප්තිය සම්බන්ධයෙන් යුරෝපීයන් අතර ම ගැටුම් ඇති විය. ඒ වන විට යුරෝපා ජාතිකයන් කිහිපයක් ඉන්දියානු වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල වෙළෙඳ ගබඩා හෝ බලකොටු පිහිටුවාගෙන සිටි හෙයින් ඔවුනොවුන් අතර ඇති වූ ගැටුම් ඉන්දියාව කෙරෙහි ද බලපෑවේ ය. ආසියාවට පැමිණි මුල් කාලයේ දී වෙළෙඳාමෙන් වාසි ලබා ගැනීම, ආගම පැතිරවීම වැනි අරමුණු කෙරෙහි යුරෝපීයන්ගේ ප්‍රමුඛ අවධානය යොමුව පැවතියත් යුරෝපීයන් අතර ම ගැටුම් ඇතිවීමත් සමග දේශපාලන බල ව්‍යාප්තිය කෙරෙහි ද ඔවුනොවුන් අතර ප්‍රබල උනන්දුවක් ඇති විය. ඉන්දියාව තුළ දේශපාලන බල ව්‍යාප්තියේ දී ඉංග්‍රීසීහු සෙසු යුරෝපීයන්ට වඩා ඉදිරියෙන් සිටියහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ඉන්දියාව බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතයක් බවට පත් විය.

පෘතුගීසි, ලන්දේසි, ඉංග්‍රීසි හා ප්‍රංශ ජාතිකයන් ඉන්දියාවට පැමිණීම

වස්කෝද ගාමා ඉන්දියාවට පැමිණි අවධිය වන විට එරට දේශපාලන එක්සත්කමක් නොතිබුණි. දකුණේ පැවති විජය නගර රාජ්‍ය හැරුණුවිට රට ඇතුළත ප්‍රදේශ රැසක ස්වාධීන රාජධානි පැවතුණි. එසේ ම ඉන්දියාවේ වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල කැලිකට්, ගෝව ආදි කුඩා රාජධානි කිහිපයක් දක්නට ලැබුණි. මෙම රාජධානි අතර එක්සත්කමක් නොතිබීම පෘතුගීසීන්ට ඉන්දියාවේ වෙරළබඩ ප්‍රදේශ කිහිපයක බලය පතුරුවා ගැනීමට උපකාරි විය.

1509 වර්ෂයේ දී පෙරදිග පෘතුගීසි ප්‍රතිරාජයා වශයෙන් පත්ව ආ අපොන්සෝ ද අල්බ්‍යුකර්ක් ඉන්දියාව හා ඉන්දියානු සාගර කලාපයේ පෘතුගීසි බලය පැතිරවීමට විශාල සේවයක් කළේ ය. ඔහු 1510 වර්ෂයේ දී ගෝව යටත් කර එය පෙරදිග පෘතුගීසි මධ්‍යස්ථානය බවට පත් කර ඉන් නොනැවතී ඉන්දියානු සාගරයේ පෘතුගීසි වෙළෙඳ බලයක් ගොඩනැගීමට ද පියවර ගත්තේ ය. අනතුරුව ගත වූ කාලයේ දී ඉන්දියාවේ ප්‍රදේශ රැසක පෘතුගීසීහු තම බලය ගොඩනැගූහ. කෙසේ හෝ පෘතුගීසීන්ට ඉන්දියාවේ වෙරළබඩ ප්‍රදේශවලින් ඔබ්බට රට ඇතුළත බලයක් ගොඩනැගීමට හැකියාව නොලැබුණි. එහෙත් ගෝව මධ්‍යස්ථානය කරගෙන ශතවර්ෂයකට වැඩි කාලයක් ඔවුහු ඉන්දියානු සාගරයේ වෙළෙඳ ඒකාධිකාරයක් පවත්වාගෙන ගියහ.

ඉන්දියානු වෙරළබඩ පැවති පෘතුගීසි බලයට මුල්වරට තර්ජන එල්ල වූයේ ලන්දේසීන්ගෙනි. ලන්දේසීහු 1602 වර්ෂයේ දී පෙරදිග ඕලන්ද වෙළෙඳ සමාගම පිහිටුවාගෙන (ඪධක‍ සමාගම) ඉන්දියානු සාගරයට ශක්තිමත් නැව් කණ්ඩායමක් එවීමට කටයුතු කළහ. ලන්දේසීන්ගේ පැමිණීමත් සමග වෙළෙඳාම හා දේශපාලන බලය පැතිරවීම සම්බන්ධයෙන් පෘතුගීසීන් සමග ගැටුම් ඇති විය. ලන්දේසීන් මුලින් ම අවධානය යොමු කළේ කුළුබඩු බහුලව වැවෙන අග්නිදිග ආසියාතික ප්‍රදේශ කෙරෙහි ය. කුළු බඩු දිවයින්වලින් පෘතුගීසීන් පලවා හැරීමෙන් පසුව ඔවුහු ඉන්දියාව කෙරෙහි ද තම අවධානය යොමු කළහ. පෘතුගීසි බලය පැතිරවීමට අල්බ්‍යුකර්ක් කටයුතු කළ පරිද්දෙන්
ආසියාවේ ලන්දේසි බලය පැතිරවීමේ දී පීටර්සර් කූන් නම් ලන්දේසි ජාතිකයාගෙන් විශාල සේවයක් සිදු විය. මේ අනුව ඉන්දියාවේ ගුජරාට්, ඛෙංගාල, ඔරිස්සා, බිහාර් වැනි ප්‍රදේශවල ලන්දේසි බලය පැතිරුණි.

බ්‍රිතාන්‍ය, තම මව්රට කරගත් ඉංග්‍රීසීහු පෙරදිග ඉන්දියානු ඉංග්‍රීසි වෙළෙඳ සමාගම පිහිටුවාගෙන 17 වන සියවස ආරම්භයේ දී ආසියාවට පැමිණියහ. ඉංග්‍රීසින් මුල් කාලයේ දී ජාවා, සුමාත්‍රා වැනි ප්‍රදේශ කෙරෙහි අවධානය යොමු කළත් ලන්දේසීන් සමග ගැටුම් ඇති වීමත් සමඟ ඔවුන්ගේ අවධානය ඉන්දියාව දෙසට යොමු විය. ඉංග්‍රීසින් ඉන්දියාවට පැමිණෙන විට එහි මූගල් අධිරාජ්‍ය ශක්තිමත්ව පැවතුණි. මේ නිසා මූගල් අධිරාජයා වූ ජහන්ගීර්ගේ අවසරය පරිදි 1613 වර්ෂයේ දී ඔවුහු සුරාට්වල වෙළෙඳ ගබඩාවක් පිහිටුවා ගත්හ. මෙසේ කාලයක් ගත වන විට ඉන්දියාවේ අහමදාබාද්, අග්‍රා, මදුරාසි ආදි ප්‍රදේශ රැසක ම බලය පිහිටුවා ගැනීමට ඉංග්‍රීසීහු සමත් වූහ. එංගලන්තයේ දෙවන චාල්ස් රජු පෘතුගාලයේ කැතරින් කුමරිය විවාහ කර ගත් අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් පෘතුගීසීහු තමන් සතු වූ බොම්බාය දායාද වශයෙන් ඉංග්‍රීසින්ට පැවරූහ.

ප්‍රංශ ජාතිකයන් ඉන්දියාව කෙරෙහි අවධානය යොමු කළේ සෙසු යුරෝපීයන්ට පසුව ය. 1664 වර්ෂයේ දී පෙරදිග ප්‍රංශ වෙළෙඳ සමාගම පිහිටුවාගෙන 1668 වර්ෂයේ දී ඉන්දියාවට පැමිණි ප්‍රංශ ජාතිකයෝ සුරාට්හි වෙළෙඳ ගබඩාවක් ඉදි කළහ. අනතුරුව පොන්ඩිචේරි, කරිකාල් හා චන්ද්‍රනගර් වැනි ප්‍රදේශ රැසක ප්‍රංශ බලකොටු ඉදි කෙරිණ.

මූගල් අධිරාජ්‍ය

මූගල් අධිරාජ්‍යයට පදනම දමන ලද්දේ බාබුර් නමැති පාලකයා විසිනි. 1526 වර්ෂයේ දී උතුරු ඉන්දියානු ප්‍රදේශ කිහිපයක් ආක්‍රමණය කළ හෙතෙම එහි වෙන ම පාලනයක් පිහිටුවී ය. බාබුර්ගේ මුණුපුරෙකු වූ මහා අක්බාර් රජු මූගල් බලය අධිරාජ්‍ය තත්වයට ව්‍යාප්ත කළේ ය. 1556-1605 කාලයේ දී පාලන බලය දැරූ ඔහු උතුරු ඉන්දියාවේ විශාල ප්‍රදේශයක තම බලය පැතිරවී ය. අක්බාර්ට පසුව බලයට පැමිණි ජනන්ගීර් හා ෂා ජහන් යන රජවරුන් ද කැපී පෙනෙන මූගල් අධිරාජ්‍යයෝ වෙති. ෂා ජහන් රජු විසින් ටජ්මහල් නම් සුප්‍රකට නිර්මාණය ඉදි කරවන ලදි. ඔහුගෙන් පසු බලයට පැමිණි ඖරංසෙබ්ගේ කාලයේ දී මූගල් අධිරාජ්‍යය පරිහානිය කරා ගමන් කළේ ය.

ඉන්දියාව බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිතයක් බවට පත් වීම

ඉංග්‍රීසින් හා ප්‍රංශ ජාතිකයන් යුරෝපයේ දී නොයෙක් විට ගැටුම් ඇති කර ගත් දෙපිරිසකි. මේ නිසා ප්‍රංශ ජාතිකයන් ඉන්දියාවට පැමිණීම එහි ඉංග්‍රීසී බලයට අභියෝගයක් විය. 18 වන සියවස මැද වන විට පෙරදිග පෘතුගීසි හා ලන්දේසි බලය පිරිහෙමින් තිබුණි. මේ නිසා ඉන්දියාවේ අභ්‍යන්තර බලය පතුරුවා ගැනීම ඉංග්‍රීසින් හා ප්‍රංශ ජාතිකයන් අතර ගැටුමක් බවට පත් විය.

ඉන්දියාවේ අවසන් මූගල් අධිරාජයා වූ ඖරංසෙබ් 1707 වර්ෂයේ දී මිය යාමත් සමග එතෙක් ඉන්දියාවේ විශාල ප්‍රදේශයක බලය පතුරුවාගෙන සිටි මූගල් අධිරාජ්‍යය කැඩී බිඳී යෑමට කරුණු සැලසුණි. එහි ප්‍රතිඵල වශයෙන් එතෙක් කල් මූගල් බලය ඉවසා සිටි ඉන්දියාවේ විවිධ ජාතීන් ස්වාධීන රාජ්‍ය බිහි කර ගත් හෙයින් ඉන්දියාව තුළ ප්‍රාදේශීය රාජධානි රැසක් බිහි විය. මෙම කුඩා රාජධානි අතර එක්සත්කමක් නොතිබීම ඉංග්‍රීසින්ට බෙහෙවින් වාසිදායක විය. ඉංග්‍රීසින් සතු වූ නාවික ශක්තියත් එංගලන්ත ආණ්ඩුව ඉංග්‍රීසි වෙළෙඳ සමාගමට අවශ්‍ය සහය ලබා දීමත් ප්‍රංශ ජාතිකයන්ට එරෙහිව සටන් කිරීමේ දී ඉංග්‍රීසින්ට උපකාරී විය.

මේ අනුව මදුරාසිය මුල් කරගෙන ඉංග්‍රීසින් ද පොන්ඩිචේරිය මුල් කරගෙන ප්‍රංශ ජාතිකයෝ ද ඉන්දියානු වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල බලය පතුරුවා ගැනීමට සටන් වැදුණහ. ඉංග්‍රීසින් හා ප්‍රංශ ජාතිකයන් අතර ඇති වූ සටන් මාලාව අවසන් වූයේ 1761 වර්ෂයේ දී පොන්ඩිචේරිය ඉංග්‍රීසින්ට යටත් වීමෙනි. ඒ සමග ම ඉන්දියාවේ ප්‍රංශ බලය ඛෙහෙවින් දුර්වල විය.

ඉන්දියාව අභ්‍යන්තරයෙහි ඉංග්‍රීසි බලය පිහිටුවීමේ ක්‍රියාවලිය බෙංගාලයෙන් ඇරඹිණ. බෙංගාලය හා අවට ප්‍රදේශ අතර පැවති අසමගිතා හා බල අරගලවලින් ප්‍රයෝජන ගත් ඉංග්‍රීසීහු 18 වන ශතවර්ෂයේ අග භාගය වන විට බෙංගාලය ඉංග්‍රීසී වෙළෙඳ සමාගමේ පාලනයට නතු කර ගත්හ. ඊට පසු ඉන්දියාවට පත්ව ආ ඉංග්‍රීසී ආණ්ඩුකාරවරු යුද්ධ මගින් මෙන් ම වෙනත් උපායශීලි කටයුතු මගින් ද ඉන්දියාව තුළ තම බලය පැතිරවීමට ක්‍රියා කළහ. මෙහි දී යුද්ධ මගින් ප්‍රදේශ යටත් කර ගැනීමට අමතරව උපකාරක ගිවිසුම් ක්‍රමය හා අස්වාමික න්‍යාය නම් උපායශීලි ප්‍රතිපත්ති යොදා ගැනීම ද කැපී පෙනේ.

උපකාරක ගිවිසුම් ක්‍රමය යටතේ අභ්‍යන්තර බල අරගල හෝ බාහිර සතුරු තර්ජන තිබූ ස්වදේශීය පාලකයන් සමග ඉංග්‍රීසි වෙළෙඳ සමාගම ගිවිසුම් ඇති කරගෙන එකී රාජධානිවල ආරක්ෂාවට ඉංග්‍රීසි හමුදාව නතර කෙරිණ. ගිවිසුම පරිදි ඉංග්‍රීසින්ගේ සේවය වෙනුවෙන් සේවය ලබා ගත් රාජ්‍යය නියමිත මුදල් ගෙවීමට අපොහොසත් වූ විට එම රාජධානියේ කොටසක් වෙළෙඳ සමාගමට අයත් විය. මෙම උපාය අනුව ඉංග්‍රීසීහු හයිද්‍රාබාද්, මයිසුර් ඇතුළ ඉන්දියානු ප්‍රදේශ රැසක් අත්පත් කර ගත්හ.

අස්වාමික න්‍යාය අනුව, නීත්‍යනුකූල රජ පරපුරට අයත් රාජ්‍ය උරුමකරුවෙකු නොමැතිව මිය යන පාලකයන්ගේ රාජධානි වෙළෙඳ සමාගමට අයත් ලෙස පිළිගැනුණි. මේ ක්‍රමය යටතේ ජායිපුර්, නාග්පුර් වැනි කුඩා රාජධානි රැසක් ඉංග්‍රීසීහු අත්පත් කර ගත්හ. මෙසේ යුද්ධ බලයෙන් ද විවිධ උපායශීලි කටයුතු මගින් ද 19 වන සියවස මැද වන විට සමස්ත ඉන්දියාව ම බි්‍රතාන්‍ය පාලනයට නතු කර ගැනීමට ඉංග්‍රීසීහු සමත් වූහ.