ඉංග්‍රීසීන් යටතේ හමුදා සේවයට බඳවාගෙන සිටි ඉන්දියානුවන්, සිපොයි හමුදාව වශයෙන් හැඳින්වේ. ඉන්දියාව විශාල රටක් වූ බැවින් ඉංග්‍රීසි හමුදාව පමණක් එරට ආරක්ෂක කටයුතු සඳහා ප්‍රමාණවත් නොවී ය.

මේ නිසා ඉන්දියාවේ සිටි ඉංග්‍රීසි හමුදාව මෙන් තුන් ගුණයක් පමණ ඉන්දියානුවන් පිරිසක් එරට හමුදාවට බඳවාගෙන තිබුණි.

සිපොයි හමුදාව වශයෙන් හඳුන්වන එකී ඉන්දියානුවන් වැඩි පිරිස හින්දු හා මුස්ලිම් භක්තිකයෝ වූහ. මෙම සිපොයි භටයන් විසින් 1857 වර්ෂයේ දී ඉංග්‍රීසි පාලනයට විරුද්ධව විශාල කැරැල්ලක් ආරම්භ කරන ලදි. එය සිපොයි කැරැල්ල වශයෙන් හැඳින්වේ.

පෙරදිග ඉන්දියානු වෙළෙඳ සමාගම ගෙන ගිය පාලනය පිළිබඳව මුල සිට ම ඉන්දියානුවන් තුළ විරෝධයක් තිබුණි. මේ නිසා වෙළෙඳ සමාගමේ පාලනයට විරුද්ධව ඉන්දියාව තුළ වරින් වර කැරලි ඇති විය. 1763 - 1856 අතර කාලයේ එබඳු කැරලි විසිපහකට වැඩිය ඇති වී තිබේ. ඉන්දියාවේ විවිධ ප්‍රදේශවල වරින් වර ඇති වූ එම කැරලි වැඩි දුර ව්‍යාප්ත වීමට පෙර ඉංග්‍රීසීන් විසින් මර්දනය කරන ලදි. එහෙත් 1857 වර්ෂයේ දී සිපොයි භටයන් විසින් ආරම්භ කරන ලද කැරැල්ල හමුදාව තුළට පමණක් සීමා නොවී මහජනතාව අතරටත් පැතිරිණ. ඉංග්‍රීසීන්ට එම කැරැල්ල මර්දනය කිරීමට විශාල වෙහෙසක් දැරීමට සිදු විය. ඇතැම් ප්‍රදේශවල පොදු ජනතාව සමග එක් වෙමින් ඉංග්‍රීසීන් පලවාහැර ස්වදේශිකයන්ගේ පාලනයක් පිහිටුවා ගැනීමට සිපොයි භටයෝ උත්සාහ කළහ.

1857 වර්ෂයේ කැරැල්ල ඉන්දියානුවන් තුළ නිදහස පිළිබඳ හැඟීම් වර්ධනය වීමට හේතු වූ අතර එය ඉන්දියානු නිදහස් සටනේ වැදගත් සන්ධිස්ථානයක් වශයෙන් ද සලකණු ලැබේ. 1857 වර්ෂයේ සිපොයි කැරැල්ල ඇති වීමට බල පෑ හේතු රැසකි.

කැරැල්ල ඇති වීමට බල පෑ හේතු

• ඉංග්‍රීසීන් ඉන්දියානු ප්‍රදේශ අත්පත් කර ගැනීමේ දී අනුගමනය කළ ප්‍රතිපත්තිය කෙරෙහි ඉන්දියානුවන් තුළ පැවති විරෝධය
• ඉංග්‍රීසි වෙළෙඳ සමාගමේ වාසි තකා, ගෙන ගිය පාලනය පිළිබඳ ඉන්දියානුවන් තුළ පැවති කලකිරීම
• වෙළෙඳ සමාගමේ ආර්ථීක ප්‍රතිපත්ති නිසා දේශීය කර්මාන්ත අභාවයට යාම හා රැකියා හිඟවීම
• ස්වදේශිකයන්ගේ ඇදහිලි, විශ්වාස නොසලකා හැර ක්‍රිස්තියානි ආගම පැතිරවීමට ඉංග්‍රීසීන්ගේ සහාය ලැබීම
• සිපොයි භටයන් තුළ ඉංග්‍රීසීන් කෙරෙහි පැවති කලකිරීම

කැරැල්ලේ ස්වරූපය

සිපොයි කැරැල්ල ඇති වීමට බල පෑ ආසන්නතම හේතුව හමුදාව තුළින් ම නිර්මාණය වූවකි. අලූතෙන් නිපදවන ලද එන්පීල්ඩ් නම් රයිපල් වර්ගයක් සිපොයි හමුදාවේ භාවිතය සඳහා ඉංග්‍රීසීන් විසින් හඳුන්වා දෙන ලදි. එම රයිපල්වලට යොදන පතරොම් කවරයක බහා තිබූ අතර පතරොම පිටතට ගැනීම සඳහා එම කවරය කටින් කඩා විවෘත කළ යුතු විය. මේ අතර අදාළ පතරොම්වලට ග්‍රීස් තැවරීමේ දී ගව තෙල් හෝ ඌරු තෙල් මිශ්‍ර කර ඇතැයි සිපොයි භටයන් තුළ විශ්වාසයක් පැතිරිණ. හින්දුවරුන් ගවයා පූජනීය සත්වයෙකු ලෙස සැලකූ අතර මුස්ලිම් ජාතිකයෝ ඌරා අපිරිසිදු සතෙකු ලෙස සැලකූහ. එබඳු සතුන්ගේ තෙල් තැවරුණු කවර කටින් කැඩීමට සැලැස්වීම ඉංග්‍රීසීන් තමන් අවමානයට ලක් කිරීමකැයි එම සෙබළු විශ්වාස කළහ. මේ නිසා සිපොයි භටයෝ එම නව රයිපල් භාවිතය ප්‍රතික්ෂේප කළහ. ඉංග්‍රීසි හමුදා නිලධාරින් එබඳු භටයන්ට දඬුවම් පැමිණවීම නිසා ගැටුම ක්‍රමයෙන් උත්සන්න විය. එය සිපොයි කැරැල්ලට බල පෑ ආසන්නතම හේතුව වේ. මේ අතර මංගල් පාණ්ඩේ නම් සිපොයි භටයෙක් ඉංග්‍රීසී හමුදා නිලධාරියෙකුට වෙඩි තැබී ය. ඉංග්‍රීසීන් මංගල් පාණ්ඩේට දඬුවම් පැමිණවීම නිසා සිපොයි හමුදාවේ කලකිරීම තවත් වැඩි වූ බව පෙනේ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් 1857 වර්ෂයේ මැයි 10 දින මීරූට් හමුදා කඳවුරෙහි සිපොයි භටයෝ ඉංග්‍රීසි හමුදා නිලධාරීන්ට වෙඩි තබා සිර කොට සිටි සෙසු ඉන්දියානු භටයන් නිදහස් කරගෙන කැරැල්ල ආරම්භ කළහ.

ඉංග්‍රීසි හමුදාවට එරෙහිව නැගී සිටි සිපොයි භටයන් දිල්ලියට කඩා වැදී කෙටි කලකින් ම දිල්ලි නගරය අල්ලා ගැනීම නිසා හමුදාව තුළ ඇති වූ කැරැල්ල මහජනතාව අතරට ද ව්‍යාප්ත විය. දිල්ලියේ සිටි මූගල් පාලකයෙකු වූ බහදුර් ෂා ඉන්දියාවේ අධිරාජයා බව ප්‍රකාශයට පත් කළ කැරලිකරුවෝ ඉංග්‍රීසි පාලනයට එරෙහිව නැගී සිටියහ. දිල්ලියේ ඇති වූ මෙම දේශපාලන පෙරළිය ඉන්දියාව පුරා ප්‍රචාරය වූ හෙයින් උතුරු ඉන්දියාවේ ප්‍රදේශ රැසක ම කැරැල්ල ව්‍යාප්ත විය. එබඳු ප්‍රදේශවල සිටි ස්වදේශීය පාලකයන් කැරලිකරුවන් හා එක්ව ඉංග්‍රීසි පාලනයට එරෙහිව සටනට පිවිසීම නිසා ඉංග්‍රීසීහු බලවත් දුෂ්කරතාවලට මුහුණ දුන්හ. මෙසේ වසරකට ආසන්න කාලයක් උතුරු ඉන්දියාවේ ප්‍රදේශ රැසක් කැරලිකරුවන්ගේ පාලනය යටතේ පැවතුණි.

දිල්ලිය වැනි නගරයක් කැරලිකරුවන් යටතට පත් වීම ඉංග්‍රීසීන්ට අවමානයක් විය. මේ නිසා සියලූ ශක්තිය යොදා සටන් කොට ඉංග්‍රීසි හමුදාව විසින් දිල්ලිය යළි අත්පත් කරගන්නා ලදි. එහි දී කැරලිකරුවන්ට මහත් විනාශයක් සිදු විය. අනතුරුව ඉංග්‍රීසි පාලනයෙන් ගිලිහී තිබුණු එකිනෙක ප්‍රදේශවල කැරලි මැඩපවත්වා එම ප්‍රදේශ යළි තම පාලනයට නතු කර ගැනීමට ඉංග්‍රීසීහු සමත් වූහ. මෙසේ 1858 වර්ෂයේ ජූලි මාසය වන විට කැරැල්ල අසාර්ථක වී නැවත වරක් උතුරු ඉන්දියානු ප්‍රදේශවල ඉංග්‍රීසි බලය ස්ථාපිත විය.

කැරැල්ල අසාර්ථක වීමට හේතු

ඉංග්‍රීසීන්ගේ පාලනයට එරෙහිව ඉන්දියානුවන් තුළ පැවති පොදු අප්‍රසාදය නිසා කැරැල්ල වේගයෙන් පැතිර ගියත් තමන් අල්ලා ගත් ප්‍රදේශ දිගට ම ආරක්ෂා කර ගැනීමට කැරලිකරුවෝ අසමත් වූහ. අල්ලා ගත් ප්‍රදේශවල ස්ථාවර පාලනයක් පිහිටුවීමට අවශ්‍ය දර්ශනයක් හෝ දිගු කාලීන වැඩ පිළිවෙළක් කැරලිකරුවන්ට නොතිබුණි. ඉංග්‍රීසීන්ගේ අවි ගබඩාවලින් පැහැරගත් ගිනි අවි හැරුණු විට අවශ්‍ය අවි ආයුධ සපයා ගැනීමේ ක්‍රමවේදයක් ද කැරලිකරුවන් සතු නොවී ය. මේ නිසා ඉංග්‍රීසි හමුදා පැමිණි විට බොහෝ අවාසිදායක තත්වයන් යටතේ සටන් කිරීමට කැරලිකරුවන්ට සිදු විය. ඉන්දියානු සෙබළුන්ගෙන් හරි අඩක් පමණ තවදුරටත් ඉංග්‍රීසීන්ට සහාය ලබාදීම ද ඉන්දියානු ජනතාවගෙන් කොටසක් කැරැල්ලට එකතු නොවීම ද එහි අසාර්ථකත්වයට තුඩු දුන් කරුණකි. කැරැල්ලට සම්බන්ධ වූ ඉන්දියානුවන් තුළ ඉංග්‍රීසි විරෝධය, කැපවීම හා සටන්කාමීත්වය නොඅඩුව පැවති නමුත් ඔවුන්ගේ වීරත්වයට පමණක් ඉංග්‍රීසීන්ගේ ප්‍රහාර වැලැක්වීමට හැකි නොවී ය. මේ තත්වය යටතේ කැරැල්ල අසාර්ථක වීමට බල පෑ හේතු කිහිපයක් පහත සඳහන් ලෙස කෙටියෙන් දැක්විය හැකි ය.

• පොදු සැලැස්මක් හෝ අනාගත වැඩපිළිවෙළක් කැරැලිකරුවන්ට නොතිබීම
• මධ්‍යගත නායකත්වයක් නොතිබීම
• ඉංග්‍රීසි හමුදාවට මුහුණදීමට අවශ්‍ය තරම් අවි ආයුධ නොමැතිවීම
• සටන්කාමීන් අතර පණිවිඩ හුවමාරුව හා සන්නිවේදනය දුර්වල වීම
• ඉන්දියානුවන් කොටසකගේ සහාය ඉංග්‍රීසීන්ට ලැබීම

කැරැල්ලේ ප්‍රතිඵල

1857 වර්ෂයේ දී කැරැල්ල අසාර්ථක වුවත් ඉන්දියාවේ අනාගතය කෙරෙහි බලපාන ප්‍රතිඵල රැසක් එමගින් ඇති විය. එබඳු ප්‍රතිඵල කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

• පෙරදිග ඉන්දියානු ඉංගී්‍රසි වෙළෙඳ සමාගමේ පාලනය අවසන් කර ඉන්දියාව පාලනය කිරීමේ වගකීම බි්‍රතාන්‍ය රජය වෙතට පවරා ගැනීම
• තවදුරටත් ඉන්දියානු ප්‍රදේශ අත්පත් කර නොගැනීමට හා මහාරාජාවරුන්ගේ අයිතිවාසිකම් පිළිගැනීමට බි්‍රතාන්‍ය එකඟ වීම
• ඉන්දියානුවන්ට ආගමික නිදහස ලබා දීම
• ඉන්දියානුවන් සංවිධානත්මකව ජාතික ව්‍යාපාරය මෙහෙයවීමට පෙළඹීම