ජාතික සංගමය පිහිටුවීමේ පසුබිම

සිපොයි කැරැල්ල අසාර්ථක වීමෙන් පසුව ගෙවුණු අඩ සියවසක පමණ කාලය ඒ ඒ ජනවර්ගවලට සුවිශේෂ වූ හැඟීම් අභිභවා ඉන්දියානු ජාතිකත්වය පිළිබඳ හැඟීම වර්ධනය වූ කාලයක් විය. ඉංග්‍රීසීන් යටතේ ඉන්දියාව තුළ බටහිර සංස්කෘතිය පැතිරයාම නිසා දේශීය සාම්ප්‍රදායික සංස්කෘතිය රැක ගැනීම පිළිබඳව මෙකල බලවත් උනන්දුවක් ඇති වූ බව පෙනේ. මේ නිසා ආගමික හා සමාජීය ප්‍රතිසංස්කරණ ඇති කර ගැනීමේ අරමුණෙන් සංවිධාන රාශියක් බිහි වන ආකාරය ද මෙකල දක්නට ලැබේ. එය ඉන්දියාව තුළ පැන නැගුණු ආගමික හා සංස්කෘතික පුනරුදයක් බවට පත් විය.

පෙරදිග මෙන් ම අපරදිග භාෂා ශාස්ත්‍රයෙහි නිපුණ පඬිවරයෙකු වූ රාම් මෝහන් රෝයි 19 වන සියවස මුල් භාගයේ දී ම ආගමික පුනරුදයකට අඩිතාලම දැමී ය. එතුමා විසින් පිහිටුවන ලද බ්‍රහ්ම සමාජය නැමැති සංවිධානය හින්දු ජනතාව තුළ ආගමික හා
සංස්කෘතික පිබිදීමකට මග පෑදී ය. මේ නිසා රාම් මෝහන් රෝයි හින්දු පුනරුද ව්‍යාපාරයේ පුරෝගාමියා ලෙස සලකනු ලැබේ. එසේ ම ප්‍රාර්ථනා සමාජය, ආර්ය සමාජය ආදිය හින්දු ආගම හා සමාජ ප්‍රතිසංස්කරණ කෙරෙහි අවධානය යොමු කළ සංවිධාන අතර කැපී පෙනේ. මීට අමතරව අහමඩියා සහ අලිගාර් ව්‍යාපාර මුස්ලිම් ජනතාව අතර ද සිං සභා වැනි ව්‍යාපාර සීක් ජනතාව අතර ද සංස්කෘතික ප්‍රබෝධයක් ඇති කිරීමට දායක විය. ඉහත කී සංවිධාන මානව හිතවාදීව කටයුතු කරමින් 19 වන සියවස අගභාගයේ දී
කාලයට ගැළපෙන ලෙස ඉන්දියානු චින්තනය සැකසීමට ක්‍රියාකාරී විය. බි්‍රතාන්‍ය පාලන සමයේ දී ඉන්දියාවේ මහාමාර්ග හා පණිවිඩ හුවමාරුව දියුණු වී පරිපාලන වශයෙන් රට ඒකාබද්ධ වී තිබුණි. මේ තත්වය එතෙක් පැවති හින්දු, මුස්ලිම්, බෙංගල්, පංජාබ් ආදි ජන අනන්‍යතා අභිභවා යන ඉන්දියානු ජාතිකත්වයක් ගොඩනැගීමට උපකාරී විය. ආගමික පුනරුද සමයේ දී විවිධ ජනතාව එක්රැස් කර දේශන පැවැත්වීම, පුවත්පත් ඇතුළු මුද්‍රිත මාධ්‍ය යොදාගෙන ජනතාව දැනුම්වත් කිරීම ආදියට කටයුතු කෙරිණි. මේ නිසා ආගමික පුනරුදය සමග අධ්‍යාපන ප්‍රබෝධයක් ඇති විය. ඉන්දියාව තුළ නව පාසල් පිහිටුවීම කාන්තාවන්ට අධ්‍යාපනය ලබා දීම, ඉන්දියානු කාන්තාවගේ සමාජ තත්වය නගා සිටුවීම වැනි කටයුතුවලට මෙකල ප්‍රබල උනන්දුවක් තිබුණි.

බ්‍රිතාන්‍ය පාලන සමයේ දී ඉන්දියාවේ ඇති වූ අධ්‍යාපන අවස්ථා නිසා ඇතැම් ඉන්දියානුවෝ යුරෝපා රටවලට ගොස් අධ්‍යාපනය ලැබූහ. එමගින් නිදහස, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය හා මිනිස් අයිතිවාසිකම් ආදිය පිළිබඳ යුරෝපයේ පැවති ආකල්ප ගැන ඉන්දියානු උගතුන්ට අවබෝධයක් ලැබුණි. එංගලන්තය ප්‍රංශය වැනි රටවල අධ්‍යාපනය ලැබූ ඉන්දියානු උගත්තු යුරෝපා රටවල ජනතාව භුක්ති විඳින නිදහස අගය කළහ. එහෙත් ඉන්දියාවේ බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය නිසා මව්බිමේ ජනතාවට සිය නිදහස අහිමි වී ඇති ආකාරය ගැන ඔවුහු කම්පා වූහ. ඉන්දියානුවන් කෙතරම් ඉහළ අධ්‍යාපනයක් ලැබූ නමුත් මේ වන විට ඔවුන්ට ඉන්දියාවේ සිවිල් සේවාවට හෝ ඇතුළු වීමට ඉංග්‍රීසීන් ඉඩ ලබා දී නොතිබුණි. මේ නිසා එකී උගත්තු ස්වකීය අයිතිවාසිකම් ලබා ගැනීම සඳහා කටයුතු කිරීමට විවිධ සංවිධාන පිහිටුවීමටත් ජනතාව සංවිධානය කිරීමටත් ඉදිරිපත් වූහ. ඉහතින් සාකච්ඡා කළ කරුණු අනුව 20 වන සියවස ආරම්භ වන විට ඉන්දියාව තුළ දේශානුරාගී හැඟීම් වර්ධනය වීමට බල පෑ කරුණු රැසක් හඳුනාගත හැකි ය.

ඉන්දියානුවන් තුළ දේශානුරාගය වර්ධනය වීමට බල පෑ හේතු,

• බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය යටතේ ඉන්දියාව දේශපාලන වශයෙන් එක්සත්වීම, මහාමාර්ග හා පණිවිඩ හුවමාරු පහසුකම් දියුණු වීම නිසා එකමුතුකම පිළිබඳ හැඟීම් වර්ධනය වීම
• ඉංග්‍රීසීන් ඉන්දියානුවන් පහත් කොට සැලකීම
• බටහිර අධ්‍යාපනය ලැබූ ඉන්දියානු උගතුන් මගින් නිදහස, සමානාත්මතාව, ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ආදිය පිළිබඳ බටහිර දැනුම ඉන්දියාවට ලැබීම
• ඉන්දියානු උගත් මධ්‍යම පන්තිය විවිධ සංවිධාන පිහිටුවමින් හා ජනමාධ්‍ය යොදා ගනිමින් ජනතාව තුළ දේශානුරාගය ඇවිළවීමට ක්‍රියා කිරීම

ඉන්දියානු ජාතික සංගමය පිහිටුවීම

19 වන සියවසේ අගභාගය වන විට ඉන්දියානු උගතුන් හා ව්‍යාපාරික ප්‍රජාව තුළ පැවති දේශපාලන උනන්දුව නිසා විවිධ දේශපාලන සංවිධාන රැසක් බිහිව තිබුණි. එහෙත් මෙම සංවිධාන කිසිවකට විශාල රටක් වූ ඉන්දියාව පුරා දේශපාලන කටයුතු මෙහෙයවීමට ශක්තියක් නොතිබූ අතර ඉන්දියාව තුළ විසිරී සිටි උගතුන්ගේ දේශපාලන අදහස් එක් වේදිකාවකට ගෙන ඒමට හැකියාවක් ද නොතිබිණ. මේ නිසා කිසි දු භේදයකින් තොරව සියලූ ඉන්දියානුවන්ට සාමාජිකත්වය ලබා ගත හැකි සමස්ත භාරතය පුරා ම දේශපාලන කටයුතු මෙහෙයවීම තරම් ශක්තිමත් එක් සංවිධානයක් පිහිටුවීමේ අවශ්‍යතාවක් මතුව තිබුණි.

1885 වර්ෂය වන විට ඉන්දියානු උගතුන් අතර ජාතික සංගමයක් පිහිටුවා ගැනීමට අවශ්‍ය අන්‍යෝන්‍ය අවබෝධය හා එකමුතුකම ගොඩනැගීමට හැකි විය. මේ අනුව 

සමස්ත ඉන්දියාව ම නියෝජනය වන එබඳු සංගමයක් පිහිටුවීමට අවශ්‍ය පියවර ගන්නා ලද්දේ සිවිල් සේවාවෙන් විශ්‍රාම ලබා සිටි ඇලන් ඔක්ටවියන් හියුම් නැමැත්තා විසිනි. ඉන්දියානු ජාතික සංගමයේ නිර්මාණ ශිල්පියා වූ හියුම්ට ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුවෙන් ද ඊට අවශ්‍ය සහාය ලැබුණි. ඉන්දියානු උගතුන් එක් සංවිධානයකට යොමු වුවහොත් ඔවුන්ගේ මතය පහසුවෙන් ආණ්ඩුවට දැනගත හැකි යැයි ඉංග්‍රීසීහු කල්පනා කළහ. මේ අනුව හියුම්ගේ මගපෙන්වීම මත 1885 වර්ෂයේ දෙසැම්බර් මස ඉන්දියාවේ විවිධ සංවිධාන නියෝජනය කළ නියෝජිතයන් රැසක් බොම්බායට එක්ව ඉන්දියානු ජාතික සංගමය පිහිටුවී ය. එය ඉන්දියානු නිදහස් සටනේ ඉතා වැදගත් අවස්ථාවකි. බෙංගලි ජාතික නීතිඥයෙකු වූ ඩබ්ලිව්. සී. බෙනර්ජි ඉන්දියානු ජාතික සංගමයේ ප්‍රථම සභාපති තනතුරට පත් කර ගන්නා ලදි. එතැන් සිට එම සංගමය ඉන්දියානු දේශපාලන උද්ඝෝෂණ මෙහෙයවන ප්‍රධානතම දේශපාලන සංගමය බවට පත් විය.

ඉන්දියානු ජාතික සංගමයේ අරමුණු

ඉන්දියානු ජාතික සංගමය එවකට ඉන්දියාවේ පැවති ජාති, ආගම්, කුල, භේද ආදිය නොසලකා කටයුතු කළ සංවිධානයකි. මුල් කාලයේ දී උගතුන් හා ව්‍යාපාරිකයන් වැනි පිරිසකට සීමා වී තිබූ එම සංවිධානය පසුව සමස්ත භාරතය පුරා ව්‍යාප්ත වූ පුළුල් ජනතා සහභාගිත්වයක් ලැබුණු ඉතා ශක්තිමත් සංගමයක් බවට පත් විය. එසේ ම ඉන්දියානු ජාතික සංගමය යනු 1885 වර්ෂයේ සිට 1947 වර්ෂයේ ඉන්දියාවට නිදහස ලැඛෙන තෙක් එරට නිදහස් ව්‍යාපාරයේ කටයුතුවලට නායකත්වය දුන් සංවිධානය වේ. මෙසේ දශක හයකටත් වැඩි කාලයක් දේශපාලන උද්ඝෝෂණ මෙහෙයවූ එම සංවිධානයේ අරමුණු කලින් කලට පුළුල් විය. අවසාන කාලයේ දී එම සංවිධානයේ ප්‍රධානතම අරමුණ වූයේ ඉන්දියාවට සම්පූර්ණ නිදහස ලබා ගැනීමයි. ජාතික සංගමය පිහිටවූ මුල් කාලයේ දී එහි අරමුණු නිදහස දිනා ගැනීම තෙක් වර්ධනය වී නොතිබුණි.

එකී මුල් කාලය තුළ ඉන්දියානු ජාතික සංගමයේ ප්‍රධානතම අරමුණු කිහිපයක් පහතින් දැක්වේ.

• සියලූ ඉන්දියානුවන් තුළ මිත්‍රත්වය හා සහයෝගිත්වය වර්ධනයට කටයුතු කිරීම
• කුලය, ආගම, වර්ගය හා ප්‍රදේශ ආදි භේද නොසලකා ඉන්දියානුවන් තුළ ජාතික හැඟීම දියුණු කිරීමට ක්‍රියාකාරී වීම.
• ඉන්දියානු උගතුන් තුළ පවතින අදහස් හා යෝජනා එක් රැස් කොට සමාජ ගැටලූ අධ්‍යයනයට කටයුතු කිරීම.
• ඉන්දියානු ජනතාවගේ සුබසෙත සඳහා ක්‍රියා කිරීමට අවශ්‍ය අනාගත සැලසුම් හා යෝජනා ඉදිරිපත් කිරීම.

ඉන්දියානු ජාතික සංගමයේ ක්‍රියාකාරිත්වය

ඉන්දියානු ජාතික සංගමය ආරම්භ කළ මුල් අවධියේ එය නීතිඥයන්, ඉංජිනේරුවන්, වෛද්‍යවරුන් වැනි උගත් බුද්ධිමත් පිරිසකට සීමා වී තිබුණි. එකල සංගමයේ නියෝජිතයන් ගම්වලින් නොව නගරවලින් පැමිණි පිරිසකි. ඉංග්‍රීසීන් ඉන්දියාවට යුක්තිය හා සාධාරණය ඉටු කරනු ඇතැයි කල්පනා කළ ඔවුහු හැකි තරම් ආණ්ඩුව සමග සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීමට උත්සාහ කළහ. මේ පිරිස ජාතික සංගමය තුළ සිටි මධ්‍යස්ථවාදීන් ලෙස හැඳින්වේ. ජාතික සංගමයේ ප්‍රථම සභාපති වූ ඩබ්ලිව්. සී. ඛෙනර්ජි, එහි දෙවන සභාපති වූ දඩාබායි නඹරෝජි හා සුරේන්ද්‍රනාත් බැනර්ජි වැනි අය එම පිරිසට උදාහරණ වෙති. 1885 -1905 අතර කාලයේ දී ජාතික සංගමය ඉහත කී මධ්‍යස්ථවාදීන්ගේ බලපෑමට ලක්ව තිබුණි. සංගමය පිහිටවූ මුල් කාලයේ දී ආණ්ඩුව වෙත ඉදිරිපත් කළ ඉල්ලීම් පහත සඳහන් පරිදි වේ.

• ව්‍යවස්ථාදායක සභාව පුළුල් කොට එහි බලතල වැඩි කිරීම
• විධායක සභා නියෝජනයට ඉන්දියානුවන්ට අවස්ථාව ලබා දීම
• සිවිල් සේවයට ඇතුළු කර ගන්නා ඉන්දියානුවන් පිරිස වැඩි කිරීම
• සිවිල් සේවයට බඳවා ගැනීමේ විභාග බි්‍රතාන්‍ය තුළ පමණක් නොව ඉන්දියාව තුළත් පැවැත්වීම
• යුද්ධ හමුදා කටයුතු සඳහා රජය දරන වියදම අඩු කිරීම

ජාතික සංගමයේ මෙම ඉල්ලීම් දෙස බලන විට පාලන කටයුතුවලට සහභාගි වීමට ඉන්දියානුවන්ට ලැඛෙන ඉඩකඩ පුළුල් කර ගැනීම වටා ඒවා ඉලක්කගතව තිබූ බව පෙනේ. ඉල්ලීම් දිනා ගැනීමට ක්‍රියා කිරීමේ දී ද සංගමය එකල අනුගමනය කළේ බලධාරින්ට පෙත්සම් ඉදිරිපත් කිරීම, ඔවුන් සමඟ සාකච්ඡා කිරීම, රැස්වීම් පැවැත්වීම, ලේඛන මාධ්‍ය යොදා ගනිමින් තම කටයුතුවලට ප්‍රචාරයක් ලබා දීම වැනි රජය අපහසුතාවට පත් නොවන ආකාරයේ ප්‍රතිපත්තියකි. එහෙත් සංගමයේ ඉල්ලීම් ඉටු කිරීමට ආණ්ඩුව කටයුතු නොකිරීම නිසා ඉල්ලීම් දිනා ගැනීමට එබඳු සීමිත ක්‍රියාමාර්ග ප්‍රමාණවත් නොවන බව පැහැදිලි වෙමින් තිබුණි.

1905-1919 කාලයේ දී ජාතික සංගමයේ ප්‍රතිපත්තිවල මෙන් ම ක්‍රියාකාරිත්වයේ ද වෙනසක් ඇති විය. මේ කාලයේ දී සංගමයේ මධ්‍යස්ථවාදීන්ගේ බලය දුර්වල වී රැඩිකල් මත දරන තරුණ පිරිසක් එහි බලවත් වීම එබඳු වෙනසකට බල පෑ හේතුව බව පෙනේ. මධ්‍යස්ථවාදීන්ගේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රතික්ෂේප කළ එම පිරිස අන්තවාදීන් වශයෙන් හඳුන්වනු ලැබේ. ආණ්ඩුව සමග සහයෝගයෙන් කටයුතු කිරීමට වඩා ස්වකීය ඉල්ලීම් දිනා ගැනීමට නම් සටන්කාමී මාවතක් අනුගමනය කළ යුතු යැයි එකී අන්තවාදීහු කල්පනා කළහ.

ආණ්ඩුව වෙත පෙත්සම් ඉදිරිපත් කිරීම, සාකච්ඡා සඳහා නියෝජිතයන් යැවීම ආදියෙන් බලධාරීන් ඉදිරියේ බැගෑපත් වීම දේශපාලන හිඟාකෑමක් ලෙස විවේචනය කළ මෙම අන්තවාදීහු ජාතික සංගමය සටන්කාමී මාවතකට යොමු කිරීමට ක්‍රියා කළහ. ඉන්දියානු නිදහස් සටන ගැන පොත් පත් ලියූ ඇතැම් ග්‍රන්ථ කතුවරයෝ අන්තවාදී චින්තනය පෝෂණය කළේ ලාල්, බාල් හා පාල් යැයි සඳහන් කරති. එයින් අදහස් කළේ ලාල් ලජ්පත්රායි, බාල් ගංගාධාර් තිලක් හා බිපන් චන්ද්‍රපාල් යන අය අන්තවාදී පිරිසට නායකත්වය දුන් බවකි.

ජාතික සංගමය අන්තවාදීන්ගෙන් බලපෑමට ලක්ව තිබූ කාලයේ දී බි්‍රතාන්‍ය භාණ්ඩ වර්ජනය කිරීමේ ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ විය. බ්‍රිතාන්‍ය නිෂ්පාදන භාණ්ඩ වර්ජනය කොට ඉන්දියානු (ස්වදේශීය) නිෂ්පාදන භාවිතය ප්‍රචලිත කෙරුණු එය ස්වදේශීය ව්‍යාපාරය වශයෙන් හැඳින්වේ. ඛෙංගාලයෙන් ආරම්භ වූ ස්වදේශීය ව්‍යාපාරය රට පුරා ව්‍යාප්ත කිරීමට ජාතික සංගම් නායකයෝ ක්‍රියා කළහ.

ඉන්දියානු නිෂ්පාදන භාවිතයට ජනතාව හුරු කිරීමේ දී දේශීය කර්මාන්ත දියුණු කිරීම පිළිබඳව ද උනන්දුවක් ඇති විය. මේ නිසා ස්වදේශීය ව්‍යාපාරය තුළින් ආර්ථීක නිදහස පිළිබඳ චින්තනය දියුණු විය. ඉන්දියානුවන් ඉන්දියානු භාණ්ඩ භාවිතයට හුරුවීම, නිදහස දිනාගැනීමෙන් පසුව ද ඉන්දියානු කර්මාන්ත හා වෙළෙඳ ව්‍යාපාරවල ප්‍රගතියට ඉවහල් විය.

ඉන්දියාවේ නිදහස් ව්‍යාපාරය ක්‍රියාත්මක වන විට ඉංග්‍රීසීන් විසින් යම් යම් ප්‍රතිසංස්කරණ ලබා දෙන ලදි. 1909 මොර්ලි - මින්ටෝ ප්‍රතිසංස්කරණ හා 1919 මොන්ටේගු -චෙම්ස්ෆර්ඩ් ප්‍රතිසංස්කරණ ඊට උදාහරණ වේ. මෙම ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ මගින් පාලන කටයුතුවලට ස්වදේශිකයන් සහභාගි කර ගැනීම ක්‍රමයෙන් වැඩි කෙරිණි. එහෙත් එම ප්‍රතිසංස්කරණවලින් ජාතික සංගමය සෑහීමට පත් නොවී ය. 1920 වර්ෂය වන විට සුළු ප්‍රතිසංස්කරණවලට වඩා ස්වරාජ්‍ය ලබා ගැනීම සංගමයේ අරමුණ විය. ස්වරාජ්‍ය යනු ඉන්දියාව බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍ය යටතේ පවතින අතර ම රටේ පාලන බලතල ඉන්දියානුවන්ට පැවරූ පාලන ක්‍රමයකි. එය එක් අතකින් ඩොමීනියන් තත්වයට සමාන වේ. බාල් ගංගාධාර් තිලක් හා ඇනී බෙසන්ට් යන නායක නායිකාවෝ ස්වරාජ්‍ය සංකල්පය ප්‍රචලිත කළ අයට උදාහරණ වේ.

1919 වර්ෂයේ දී රෝලට් පනත යනුවෙන් විශේෂ පනතක් පනවමින් ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව ඉන්දියානුවන්ගේ නිදහස සීමා කිරීමට උත්සාහ දැරී ය. රෝලට් පනත මගින් ඕනෑ ම පුද්ගලයෙකු නඩු විභාගයකින් තොරව වසර දෙකක් බන්ධනාගාර ගත කිරීමට
රජයට බලය ලැබුණි. ජාතික සංගමය විසින් ඊට එරෙහිව මහත්මා ගාන්ධි තුමාගේ ද සහායෙන් සත්‍යග්‍රහ ව්‍යාපාරයක් ක්‍රියාත්මක කරන ලදි. සත්‍ය හා සත්‍යයේ බලය පෙන්වීම මගින් විරුද්ධවාදියා සත්‍ය තේරුම් ගැනීමට පෙළඹවීම සත්‍යග්‍රහ යනුවෙන් මෙහි දී විස්තර කෙරේ. එය මහත්මා ගාන්ධිතුමා හඳුන්වා දුන් අවිහිංසාවාදී සටන් ක්‍රමයකි. රෝලට් පනතට එරෙහි සත්‍යග්‍රහය රට පුරා පැතුරුණ අතර ප්‍රබල ජනතා විරෝධයක් එමගින් ගොඩනැගිණ. මේ අතර 1919 වර්ෂයේ අප්‍රේල් මස අමිරිත්සාර්හි ජලියන්වලා බාග් නගරයේ රැස්වීමකට පැමිණි දහස් සංඛ්‍යාත නිරායුධ ඉන්දියානු පිරිසකට හමුදාව විසින් වෙඩි තබන ලදි. මෙම වෙඩි තැබීම් හේතුවෙන් 400ක පමණ ඉන්දියානුවන් පිරිසක් මිය ගිය අතර තවත් විශාල පිරිසක් තුවාළ ලැබූහ. මෙය ජලියන්වලා බාග් ඛේදවාචකය වශයෙන් හැඳින්වේ.

1920 වර්ෂය පමණ වන විට රෝලට් පනත, ජලියන්වලා බාග් ඛේදවාචකය සහ ආණ්ඩුව බෙංගාලයේ යුද්ධ නීතිය පැනවීම ආදිය නිසා ඉන්දියානු ජනතාව තුළ ආණ්ඩු විරෝධී හැඟීම් උත්සන්න වී තිබුණි. නිදහස් සටනේ නිරත වන ජනතාව මර්දනය කිරීමට
හා අවමානයට පාත්‍ර කිරීමට රජය ගන්නා පියවරවලට එරෙහි නොවී තවදුරටත් අවමානය විඳ දරා ගැනීම බියසුලූකමක් ලෙස ඇතැම් ඉන්දියානුවෝ සැලකූහ. එවකට පැවති දේශපාලන තත්වය තේරුම් ගත් ජාතික සංගමය 1920 වර්ෂයේ දෙසැම්බර් මාසයේ දී රජයට සහාය නොදැක්වීමේ වැඩපිළිවෙළක් හෙවත් සහයෝගිතා වර්ජනයක් ක්‍රියාත්මක කිරීමට සැලසුම් කළේ ය. 1921 වර්ෂයේ ජනවාරි මාසය වන විට එකී සහයෝගිතා වර්ජනය රට පුරා පැතුරුණි. ඉංග්‍රීසීන් ප්‍රදානය කර තිබූ පදවිනාම හා නම්බුනාම ආපසු දීම, විදේශීය භාණ්ඩ වර්ජනය, උසාවි ඇතුළු රජයේ කාර්යාල වර්ජනය, ව්‍යවස්ථාදායක සභාව වර්ජනය ඇතුළු ක්‍රියාමාර්ග රැසක් මෙහි දී ක්‍රියාත්මක කෙරිණි. මහත්මා ගාන්ධි තුමා සහ සී. ආර්. දාස් ඇතුළු නායකයෝ රට පුරා සංචාරය කරමින් මේ සඳහා ක්‍රියාකාරී වූහ. ජාතික සංගමය අනුගමනය කළ මෙබඳු අවිහිංසාවාදී සටන් උපක්‍රම නිසා රජය මහත් අපහසුතාවකට පත් විය. එම සටන් නිසා ජාතික සංගමයට වඩ වඩාත් ජනතාවට සමීප වීමට ඉඩ ලැබුණි. මෙසේ 1920 වර්ෂයේ සිට ඉන්දියාවට නිදහස දිනා ගැනීමේ සටනේ දී සමස්ත භාරත ජනතාව ම ජාතික සංගමය වටා ගොනු වී සිටියහ. 1920 වර්ෂයෙන් පසු ජාතික සංගමය අනුගමනය කළ ක්‍රියාමාර්ග කිහිපයක් පහත සඳහන් වේ.

• 1921 වර්ෂයේ සහයෝගිතා වර්ජන ව්‍යාපාරයක් ක්‍රියාත්මක කිරීම
• 1928 වර්ෂයේ ඉන්දියාවේ ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳව සොයාබලා නිර්දේශ ලබා දීමට බලධාරීන් පත් කළ සීමන් කොමිසමට එරෙහිව හර්තාල් ව්‍යාපාරයක් ක්‍රියාත්මක කිරීම
• 1928 වර්ෂයේ ඉන්දියාවේ සියලූ පක්ෂ සහභාගි කර ගත් සර්වපාක්ෂික සමුළුවක් කැඳවා ඉන්දියාවට ගැළපෙන ව්‍යවස්ථාවක් සම්පාදනය කිරීමට කටයුතු කිරීම
• 1929 වර්ෂයේ පූර්ණ ස්වරාජ්‍ය සංකල්පය හෙවත් ඉන්දියාවට නිදහස ලබා ගැනීම ජාතික සංගමයේ අරමුණ බවට පත් කොට ඒ සඳහා ක්‍රියාත්මක වීම
• 1930 වර්ෂයේ රජයට එරෙහිව සිවිල් නීති කඩකිරීමේ ව්‍යාපාරයක් සංවිධානය කිරීම
• 1942 වර්ෂය වන විට 'ඉංග්‍රීසීන් ඉන්දියාවෙන් පිට වෙනු' යන සටන් පාඨය මුල් කර ගෙන සත්‍යග්‍රහයක් ක්‍රියාත්මක කිරීම

1920 - 1947 අතර කාලය ඉන්දියානු ජාතික සංගමයේ වඩාත් ක්‍රියාශීලී අවධිය වේ. මේ කාලයේ ජාතික සංගමය පමණක් නොව මුළු මහත් ඉන්දියානු නිදහස් සටනම මහත්මා ගාන්ධිතුමාගේ නායකත්වය යටතට පත්ව තිබුණි. ගාන්ධිතුමාගේ මග පෙන්වීම මත මෙම කාල පරිච්ඡේදයේ දී සත්‍යග්‍රහ පැවැත්වීම, රජයට සහාය නොදැක්වීම, විරෝධතා පාගමන් සංවිධානය හා සිවිල් නීති කඩකිරීම වැනි අවිහිංසාවාදී සටන් උපක්‍රම කෙරෙහි ජාතික සංගමය යොමු වූ බව දැකිය හැකි ය. මේ නිසා එම සංගමය වඩ වඩාත් ඉන්දියානු පොදු ජනතාවට සමීප වෙමින් මෙකල ඉන්දියාවට නිදහස දිනා ගැනීමේ ඉලක්කය වෙත ළඟා වූ බව ද දක්නට ලැබේ.

මුස්ලිම් ලීගය පිහිටුවීම

ඉංග්‍රීසීන් විසින් යටත් විජිත පාලනය කිරීමේ දී රටවැසියන් තම පාලනයට එරෙහිව එක්සත් වීම වැළැක්වීම සඳහා ජනතාව අතර භේද ඇති කර පාලනය කිරීමේ ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කරන ලදි. ඒ ඒ රටවල පවතින ප්‍රදේශීය හා වාර්ගික භේද අනුව
ජනතාව අතර බෙදීම් ඇති කළ විට බහුතරය රජයට එරෙහි වන විට සුළුතරයේ සහාය තමන්ට ලබා ගත හැකි බව ඉංග්‍රීසීහු දැන සිටියහ.

ඉන්දියාවේ බහුතර ජන කොටස හින්දු භක්තිකයන් වන අතර සැලකිය යුතු ඉස්ලාම් භක්තික මුස්ලිම් ජාතිකයන් පිරිසක් ද එරට වාසය කරති. ඉන්දියානු ජාතික සංගමය ආරම්භ කළ අවධියේ දී එරට සිටි හින්දු, මුස්ලිම්, උගතුන් පොදු ගැටලූ කිහිපයකට මුහුණ දී සිටි හෙයින් ජාතික ව්‍යාපාරය තුළ එක්සත්ව කටයුතු කළ බවක් දක්නට ලැබේ. එහෙත් ජාතික සංගමය ක්‍රියාත්මක වීමේ දී හින්දු ජනතාවට තරම් මුස්ලිම් ජනතාවගේ අයිතිවාසිකම් කෙරෙහි සැලකිල්ලක් නොදක්වන්නේ යැයි ඇතැම් මුස්ලිම්
නායකයෝ කල්පනා කළහ. ජාතික සංගමයට පසුව එකතු වූ තරුණ පිරිස් තුළ නූතන බටහිර සංස්කෘතියට වඩා පැරණි හින්දු සභ්‍යත්වය ආධ්‍යාත්මික වශයෙන් උසස් යැයි පිළිගත් කණ්ඩායමක් ද සිටියහ. මෙබ`දු කරුණු නිසා මුස්ලිම් ජනතාවගේ අයිතිවාසිකම් දිනාගැනීමට වෙන ම සංවිධානය විය යුතු යැයි ඇතැම් මුස්ලිම් නායකයන් කල්පනා කළ බව පෙනේ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් අගාඛාන්ගේ මූලිකත්වයෙන් 1906 වර්ෂයේ දෙසැම්බර් මස සමස්ත ඉන්දියානු මුස්ලිම් සංගමය හෙවත් මුස්ලිම් ලීගය පිහිටුවන ලදි.

ආරම්භයේ දී මුස්ලිම් ලීගයට ඉන්දියාවේ මධ්‍යම පාන්තික මුස්ලිම් උගතුන්ගේ සහාය ලැබුණි. ඉන්දියානු මුස්ලිම් ජනතාවගේ හඬ ඒකරාශී කොට ඔවුන් සංවිධානය කිරීම, සිවිල් සේවයට ඇතුළු වීමට මුස්ලිම් ජාතිකයන්ට ඇති ඉඩකඩ පුළුල් කර ගැනීම, ව්‍යවස්ථාදායක නියෝජනයේ දී ඔවුන්ට ප්‍රමාණවත් නියෝජනයක් ලබා ගැනීම ආදිය මුල් කාලයේ එම සංගමයේ අරමුණ වී තිබුණි.

ඉංග්‍රීසීන් අනුගමනය කළ උපාය මාර්ග

ඉන්දියාව බ්‍රිතාන්‍ය බලයට යටත් කර ගැනීමේ දී උපායශීලිව කටයුතු කළ අයුරින් ම නිදහස් සටන අඩපණ කිරීම පිණිස ද යොදා ගත හැකි සෑම උපායක් ම ඉංග්‍රීසීහු යොදා ගත්හ. ජනතාව බිය වැද්දීමට මෙන් ම නිදහස් සටන අඩපණ කිරීමට ද ඉංග්‍රීසීන් බහුලව යොදාගත් උපාය වූයේ අත්අඩංගුවට ගෙන බන්ධනාගාර ගත කිරීමයි. මේ නිසා ඉන්දියානුවන් දහස් ගණනින් අත්අඩංගුවට පත් වූ අතර ජාතික සංගම් නායකයන්ට ද එම ඉරණමට මුහුණදීමට සිදු විය. බාල් ගංගාධාර් තිලක්, මහත්මා ගාන්ධි, ජවහර් ලාල් නේරු වැනි කැපී පෙනෙන නායකයන් හැම දෙනෙකු ම විටින් විට ඉංග්‍රීසීන් විසින් අත්අඩංගුවට ගෙන බන්ධනාගාර ගත කරන ලදි. එබඳු ක්‍රියා සටන අඩපණ වීමට වඩා විරෝධතා උග්‍ර වීමට ද හේතු විය. 1921 වර්ෂයේ සහයෝගිතා වර්ජනය පැවති සමයේ දී එයට නායකත්වය දුන් එක් නායකයෙකු වූ සී. ආර්. දාස් අත්අඩංගුවට ගත් විට බෙංගාල තරුණයන් කෙතෙක් කුපිත වී ද යත් තමන් අත් අඩංගුවට ගන්නා ලෙස ඉල්ලමින් දහස් ගණනින් ඉදිරියට පැමිණි බව වාර්තා වේ. මේ නිසා අත්අඩංගුවට ගැනීම නිදහස් සටන අඩපණ කිරීමේ උපායක් වශයෙන් සාර්ථක නොවී ය.

බෙංගාලය බෙදීම

ඊසාන දිග ඉන්දියාවේ පිහිටි බෙංගාලය 20 වන සියවස ආරම්භ වන විට ඉන්දියාවේ පැවති විශාලතම පළාත විය. බෙංගාලය තුළ හින්දු ජනතාව මෙන් ම මුස්ලිම් හා තවත් සුළු ජන කොටස් කිහිපයක් ද ජීවත් විය. භූමි ප්‍රමාණය අතින් විශාල ප්‍රදේශයක් වූ බෙංගාලය තුළ මිලියන ගණනක් ජනතාව ජීවත් වූ හෙයින් පාලන පහසුව තකා එය ප්‍රදේශ දෙකකට බෙදිය යුතු යැයි ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව තීරණය කළේ ය. මේ කාලය වන විට ඉන්දියානු නිදහස් සටනේ කටයුතු බෙංගාලය තුළ සරුවට ව්‍යාප්ත වී තිබිණි. එබැවින් ජන වර්ග අතර භේද අවුළුවා නිදහස් සටන දුර්වල කිරීම පිණිස ඉංග්‍රීසීන් බෙංගාලය බෙදීමට සැරසෙතැයි මතයක් ඉන්දියානුවන් තුළ ඇති විය. එහි ප්‍රතිඵල වශයෙන් බෙංගාලය බෙදීමට එරෙහිව ප්‍රබල උද්ඝෝෂණයක් ක්‍රියාත්මක කෙරිණ. එහෙත් ඉන්දියානුවන්ගේ අදහස් ගැන සැලකිල්ලක් නොදැක්වූ ආණ්ඩුව 1905 වර්ෂයේ දී බෙංගාලය බෙදා වෙන් කළේ ය.

අත්අඩංගුවට ගැනීම හැරුණුවිට පොලීසිය හා හමුදාව යොදවා උද්ඝෝෂණ හා රැස්වීම් කඩාකප්පල් කිරීම, වෙඩි තැබීම, පුවත්පත් තහනම, මුද්‍රණාල සීල් තැබීම, යුද්ධ නීතිය ප්‍රකාශ කිරීම වැනි උපක්‍රම ද විවිධ අවස්ථාවල ඉංග්‍රීසීන් විසින් යොදා ගන්නා ලදි.
ඉංග්‍රීසීන්ට එරෙහිව ස්වදේශිකයන් එකමුතුව නැගී සිටීම වැලැක්වීම සඳහා ජාති භේද ඇවිළවීමට ද පාලකයෝ කටයුතු කළහ.

1905 වර්ෂයේ දී බෙංගාලය ඛෙදීම ඊට එක් උදාහරණයකි. හින්දු ජනතාව හා මුස්ලිම් ජනතාව එකමුතුව නැගී සිටිය හොත් එය තමන්ට ඉතා ම අවාසිදායක යැයි කල්පනා කළ ඉංග්‍රීසීහු මුස්ලිම් ජාතිකයන්ට අයිතිවාසිකම් දිනාගැනීම සඳහා ඔවුන්ට වෙන
ම සංවිධානය වීමට දිරි දුන්හ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් 1906 වර්ෂයේ දී මුස්ලිම් ලීගය බිහි විය.

ජාතික සටන අඩපණ කිරීමේ තවත් උපායක් වූයේ ව්‍යවස්ථා ප්‍රතිසංස්කරණ ලබාදීමයි. බලධාරීන් විසින් විවිධ කොමිසම් පත් කිරීම, ප්‍රතිසංස්කරණ පිළිබඳව අදහස් විමසීම, සාකච්ඡා පැවැත්වීම ආදිය කොතෙකුත් සිදු කරන ලදි. එහෙත් නිදහස් සටනේ නායකයෝ එබඳු ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණවලින් සෑහීමකට පත් නොවූහ. ජාතික සංගමය හැමවිට ම තම ඉලක්කය වූ ස්වරාජ්‍ය නැතහොත් පූර්ණ ස්වරාජ්‍ය යන අරමුණ තුළ රැඳී සිටිමින් ඒ සඳහා ජනතාව සංවිධානය කිරීමට ඉදිරිපත් විය. බාල් ගංගාධාර් තිලක් වරක් "ස්වරාජ්‍යය යනු මගේ ජන්ම උරුමයකි. එය මම ලබා ගනිමි" යැයි ප්‍රකාශ කළේ ය. නිදහස පිළිබඳව ඉන්දියානුවන් තුළ පැවති ආකල්පය මෙබඳු ප්‍රකාශවලින් පැහැදිලි වේ.

මහත්මා ගාන්ධිතුමාගේ කටයුතු

මහත්මා ගාන්ධිතුමා යනු ඉන්දියානු නිදහස් සටනේ සිටි ශ්‍රේෂ්ඨතම නායකයා වේ. ජාති, ආගම්, කුල, භේද නොසලකා කටයුතු කළ එතුමා අවිහිංසාවාදය අගය කළ තැනැත්තෙකි. එසේ ම ඉන්දියානු නිදහස් ව්‍යාපාරය අවිහිංසාවාදී සටනක් බවට පත් කරන ලද්දේ ද ගාන්ධිතුමා විසිනි. එතුමා අධ්‍යාපන කටයුතුවලින් පසු නීතිඥයෙකු බවට පත් වී දකුණු අප්‍රිකාවේ සේවය කොට 1915 වර්ෂයේ දී නැවත මවුබිමට පැමිණියේ ය. ඉන්දියාවට පැමිණ ගත වූ මුල් වසර කිහිපයේ දී ගාන්ධිතුමා එරට ගොවි කම්කරු ජනතාව මුහුණ දුන් ගැටලූ විසඳීමට මැදිහත් විය.

බිහාර් ප්‍රාන්තයේ චම්පරන් දිස්ත්‍රික්කයේ ඉන්ඩිගෝ වගා කළ ගොවි ජනතාවගේ දුක් ගැනවිලිවලට මැදිහත් වී ඒවා විසඳීමට ගාන්ධිතුමා ගෙන ගිය සටන චම්පරන් ව්‍යාපාරය

වශයෙන් හැඳින්වේ. එසේ ම ගුජරාටයේ ඛේඩා ප්‍රදේශයේ වසංගත රෝග හා නියඟය නිසා බදු ගෙවීමට නොහැකිව සිටි ජනතාවට සහන අත්කර දීමට එතුමා ගෙන ගිය සටන ඛේඩා ව්‍යාපාරය ලෙස හැඳින්වේ. මහත්මා ගාන්ධිතුමාගේ ජීවිතය මෙබඳු අවිහිංසාවාදී සටන් රැසකින් යුක්ත ය.

1920 - 1947 කාලය තුළ මහත්මා ගාන්ධිතුමා ඉන්දියානු නිදහස් සටනේ නායකයා වශයෙන් ක්‍රියා කළේ ය. එම කාලයේ දී සත්‍යග්‍රහය, රජයට සහාය නොදැක්වීම සිවිල් නීති කඩකිරීම, පා ගමන්වල යෙදීම, උපවාස කිරීම වැනි අවිහිංසාවාදී සටන් උපක්‍රම රැසක් ගාන්ධිතුමා විසින් ඉන්දියාවට නිදහස ලබා ගැනීම වෙනුවෙන් ක්‍රියාත්මක කරන ලදි. මෙම සටන් උපක්‍රම ලේ වැගිරීම් හෝ ප්‍රචණ්ඩ ක්‍රියාවලින් තොර ඒවා විය. ඉන්දියාවේ සිටි ධනවත් පිරිසට මෙන් ම දුප්පත් ගොවි කම්කරු ජනතාවට ද ඉතා පහසුවෙන් මෙම සටන්වලට සම්බන්ධ වීමට හැකියාව ලැබිණි.

මේ නිසා ගාන්ධිතුමාගේ සටන්වලට කිසි දු භේදයකින් තොරව ලක්ෂ සංඛ්‍යාත ඉන්දියානු ජනතාව සහභාගි වූහ. මේ අනුව ඉන්දියානු ජාතික සංගමය හා සාමාන්‍ය ජනතාව අතර සබඳතාව ගොඩනගන ලද්දේ ද ගාන්ධිතුමා විසිනි.

මහත්මා ගාන්ධි තුමාගේ මූලිකත්වයෙන් 1921 වර්ෂයේ දී රජයට විරෝධය දැක්වීම සඳහා සහයෝගිතා වර්ජනයක් ක්‍රියාත්මක කළ ආකාරය මීට ඉහත දී පැහැදිලි කෙරිණ. එහි තවත් ඉදිරි පියවරක් වශයෙන් 1930 වර්ෂයේ දී ගාන්ධිතුමාගේ මූලිකත්වයෙන් සිවිල් නීති කඩකිරීමේ ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ විය. ඉන්දියාවේ ලූණු නිෂ්පාදනයට ඉතා අඩු මුදලක් වැය වුවත් රජය අධික බදු පනවා ලූණු වෙළෙඳාමෙන් විශාල ලාභයක් ලැබී ය. සිවිල් නීති කැඩීමේ ව්‍යාපාරයේ දී රජයේ ලූණු සම්බන්ධ නීති කඩා, විරෝධය පෑමට ගාන්ධිතුමා කටයුතු කළේ ය. එය දණ්ඩි පා ගමන වශයෙන් හැඳින්වේ.

1930 වර්ෂයේ මාර්තු මාසයේ දී සබරමතී ආශ්‍රමයේ සිට දණ්ඩි වෙරළ දක්වා සැතපුම් 400කින් පමණ යුතු පාගමන ආරම්භ විය. ඉංග්‍රීසීන්ට බදු නොගෙවා ඉන්දියානුවන්ට ලූණු ලබා ගත හැකි බව පෙන්වූ මේ පා ගමන අතිශයින් ම සාර්ථක වූ අතර එබඳු පා ගමන් ඉන්දියාව පුරා ම පැවතුණි. සිවිල් නීති කඩ කරන අතරතුර ම බ්‍රිතාන්‍ය රෙදිපිළි හා මද්‍යසාර වර්ජනයක් ද ක්‍රියාත්මක කෙරිණ. විරෝධතා ව්‍යාපාර හේතුවෙන් ඉංග්‍රීසීහු බලවත් දුෂ්කරතාවලට මුහුණ දුන්හ. මේ නිසා ගාන්ධිතුමා ඇතුළු දහස් ගණනක් අත්අඩංගුවට ගැනීමට ඉංග්‍රීසීහු ක්‍රියා කළහ. රට පුරා ව්‍යාප්ත වූ විරෝධතා අවසන් වූයේ ගාන්ධිතුමා හා ඉන්දියානු ප්‍රතිරාජයා අතර ඇති වූ ගිවිසුමකිනි. එය 1931 වර්ෂයේ ගාන්ධි - අර්වින් ගිවිසුම වශයෙන් හැඳින්වේ.

ගාන්ධිතුමාගේ නායකත්වයෙන් ජාතික සංගමයේ සහාය ඇතිව ක්‍රියාත්මක වූ මෙබඳු අවිහිංසාවාදී සටන් සමස්ත භාරතය පුරා ම පැතිරුණු හෙයින් පොලීසිය හෝ හමුදාව යොදවා ඒවා මර්දනය කිරීම ඉංග්‍රීසීන්ට දුෂ්කර විය. එසේ ම මෙවැනි සටන් හා විරෝධතා මගින් සියලූ ඉන්දියානුවන්ගේ ජන මතය නිදහස නැමැති උතුම් ඉලක්කය වටා ගොනු කර ගැනීමට ගාන්ධිතුමාට හැකියාව ලැබුණි.

ඉන්දියාවට නිදහස ලැබීම

1930 වර්ෂයේ දී ඉන්දියානුවන් ක්‍රියාත්මක කළ සිවිල් නීති කඩකිරීම් ව්‍යාපාරය නිසා ආණ්ඩුව මහත් අපහසුතාවට පත් විය. මේ නිසා ආණ්ඩුව හා නිදහස් සටනේ නායකයන් අතර වට මේස සාකච්ඡා කිහිපයක් පැවැත්වුණි. අනතුරුව 1935 වර්ෂයේ දී ඉංග්‍රීසීන් විසින් ඉන්දියාවට නව ආණ්ඩු පනතක් හඳුන්වා දෙන ලදි. එම පනත අනුව ඉන්දියානු නියෝජිතයන් ද හවුල් කර ගත් පෙඩරල් ව්‍යූහයකින් යුතු පාලන ක්‍රමයක් ඉන්දියාවට ලැබුණි. මෙම පාලන ක්‍රමයට ජාතික සංගමයේ පූර්ණ එකඟතාව නොලැබුණු
නමුත් ඒ යටතේ පැවැත්වූ මැතිවරණවලට එම සංගමය මෙන් ම මුස්ලිම් ලීගය ද ඉදිරිපත් විය. 1937 වර්ෂයේ දී පැවති මැතිවරණයෙන් ජාතික සංගමයට ප්‍රාන්ත බහුතරයක බලය ලැබුණු අතර ඒ ඒ ප්‍රාන්ත වෙනුවෙන් ඇමති මණ්ඩල ද පත් කෙරුණි. වසර දෙකක් පමණ

එම පාලනය ක්‍රියාත්මක වන විට 1939 දී දෙවන ලෝක සංග්‍රාමය ආරම්භ විය. ඉංග්‍රීසීන් ඉන්දියානුවන්ගේ මතය නොවිමසා ඉන්දියාව යුද්ධයට ඈඳා ගැනීම ගැන ජාතික සංගමය විරුද්ධ වූ බැවින් එහි ඇමතිවරු ඉල්ලා අස්වූහ.

ලෝක යුද්ධයේ දී ඉංග්‍රීසීන්ට ඉන්දියානුවන්ගේ සහාය අවශ්‍ය වූ බැවින් යුද්ධය නිම වූ පසු අභ්‍යන්තර පාලන බලය ඉන්දියානුවන්ට පැවරෙන පාලනයක් පිහිටුවන බවට ඉංග්‍රීසීහු ප්‍රතිඥා දුන්හ. රටට නිදහස ලබා දීම වෙනුවට පිහිටුවන වෙනත් කුමන හෝ පාලනයකට ජාතික සංගමය විරුද්ධ වූ නිසා නැවත විරෝධතා ආරම්භ විය. 1941 වර්ෂයේ දී ජපානය යුද්ධයට අවතීර්ණ වීමත් සමග ජපානය ඉන්දියාව ආක්‍රමණය කළහොත් බ්‍රිතාන්‍යයට එරෙහිව ඉන්දියානුවන් ආක්‍රමණිකයන්ට සහාය දීමට ඉඩ ඇතැයි ඉංග්‍රීසීහු සැක කළහ. මේ නිසා බ්‍රිතාන්‍ය අගමැති වින්සන්ට් චර්චිල් ඉන්දියානුවන්ගේ ඉල්ලීම් සලකා බැලීමට කැමැත්ත ප්‍රකාශ කරමින් විශේෂ නියෝජිතයෙකු වශයෙන් ස්ටැපර්ඩ් ක්‍රිප්ස් ඉන්දියාවට එවීමට කටයුතු කළේ ය. ඉන්දියානු නායකයන් ක්‍රිප්ස්ගේ දූත ගමන ප්‍රතික්ෂේප කළ බැවින් එමගින් සාර්ථක ප්‍රතිඵල නොලැබිණි. මේ වන විට මොහොමඩ් අලි ජින්නාගේ නායකත්වය යටතේ මුස්ලිම් ලීගය මුස්ලිම් ජනතාව වෙනුවෙන් පකිස්ථානය යනුවෙන් වෙන ම රටක් පිහිටුවා ගැනීමේ ප්‍රබල ව්‍යාපාරයක් ගෙන ගියේ ය. මහත්මා ගාන්ධිතුමාගේ මූලිකත්වයෙන් ජාතික සංගමයේ නායකයෝ ඉංග්‍රීසීන් ඉන්දියාවෙන් පිට වෙනු යන සටන් පාඨය යටතේ දැඩි විරෝධතා ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ කළහ. එයට ප්‍රතිචාර වශයෙන් ආණ්ඩුව විසින් ජාතික සංගමය නීති විරෝධි සංවිධානයක් ලෙස ප්‍රකාශ කොට එහි නායකයන් අත්අඩංගුවට ගන්නා ලදි.

1945 වර්ෂය වන විට දෙවන ලෝක සංග්‍රාමය නිමාවට පත් විය. බ්‍රිතාන්‍යයේ පැවති පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණයෙන් චර්චිල්ගේ ආණ්ඩුව පරාජයට පත් වී කම්කරු පක්ෂයේ රජයක් බලයට පත් විය. දෙවන ලෝක සංග්‍රාමය ආරම්භයේ සිට ඉන්දියාවට
නිදහස ලැබෙන තෙක් කාලය දෙස බලන විට ඉන්දියානු දේශපාලනයේ කැපී පෙනෙන ලක්ෂණ කිහිපයක් දැකිය හැකි ය.

• ඉන්දියාවට නිදහස ඉල්ලා කෙරෙන උද්ඝෝෂණ ඉතා තියුණු මට්ටමකට පැමිණීම.
• ඉන්දියාව තවදුරටත් යටත් විජිතයක් ලෙස පවත්වාගෙන යාමට නොහැකි බව බ්‍රිතාන්‍යය විසින් තේරුම් ගැනීම.
• බ්‍රිතාන්‍ය රජය ඉන්දියානු නායකයන් හා සාකච්ඡා කරමින් නිදහස ලබා දීම අවශ්‍ය කටයුතු සූදානම් කිරීම.
• මොහොමඩ් අලිජින්නාගේ නායකත්වය යටතේ මුස්ලිම් ලීගය පකිස්ථානය යනුවෙන් වෙන ම රටක් පිහිටුවා ගැනීමේ ව්‍යාපාරයක් ගෙන යාම.

1945 වර්ෂයේ සිට බ්‍රිතාන්‍ය නිලධාරීන් හා ඉන්දියානු නායකයන් අතර දීර්ඝ ලෙස පැවති සාකච්ඡාවල ප්‍රතිඵල වශයෙන් 1946 සැප්තැම්බර් මස ඉන්දියාවේ තාවකාලික ආණ්ඩුවක් පිහිටුවී ය. ඉන්දියාවේ අවසන් බ්‍රිතාන්‍ය ප්‍රතිරාජයා වශයෙන් පැමිණි මවුන්ට්බැටන් සාමි ඉන්දියානුවන්ට බලය පවරා දීමේ කටයුතු ඉක්මන් කළේ ය. ඒ අනුව 1947 වර්ෂයේ අගෝස්තු 15 වන දින සිට ඉන්දියාව බි්‍රතාන්‍ය පාලනයෙන් සම්පූර්ණයෙන් ම නිදහස ලැබූ ස්වාධීන රාජ්‍යයක් බවට පත් විය. එරට නිදහස ලැඛෙන අවධිය වන විට පැවති හින්දු මුස්ලිම් භේද හේතුවෙන් ඉන්දියාව හා පකිස්ථානය වශයෙන් රට දෙකඩ කිරීමට සිදු විය. ඉන්දියානු නිදහස් සටනේ කැපී පෙනෙන නායකයෙකු වූ මව්ලානා අබුල් කලාම් අසාද් සඳහන් කර ඇති පරිදි රට දෙකඩ වීමෙන් හෝ හින්දු මුස්ලිම් වශයෙන් පැවති වාර්ගික භේද අවසන් නොවී ය. ඉන්දියානු නිදහස් සටන දෙස බලන විට විශාල අධිරාජ්‍යයක් ගොඩනගා ගෙන සිටි බ්‍රිතාන්‍ය සෙසු මිත්‍රජාතීන්ගේ ද සහාය ඇතිව දෙවන ලෝක යුද්ධයේ දී ජර්මනියේ හිට්ලර්ගේ ඒකාධිපතිවාදය පරාජය කිරීමට සමත් වුවත් ඉන්දියාවේ මහත්මා ගාන්ධිගේ අවිහිංසාවාදය පරාජය කිරීමට සමත් නොවූ බව පෙනේ.