හැඳින්වීම

1948 වර්ෂයේ දී ශ්‍රී ලංකාවට නිදහස ලැබීමත් සමග පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුක්‍රමයක් මෙරටට ලැබුණි. එතෙක් ක්‍රියාත්මක වූ සෝල්බරි ආණ්ඩුක්‍රමය වෙනුවට 1972 වර්ෂයේ දී ජනරජ ව්‍යවස්ථාවක් හඳුන්වාදීමත්, 1978 දී විධායක ජනාධිපති ක්‍රමය සහිත නව ව්‍යවස්ථාවක් ක්‍රියාත්මක කිරීමත් මෙරට ඉතිහාසයේ වැදගත් සන්ධිස්ථාන වේ. නිදහසින් පසුව ගෙවුණු දශක තුනක පමණ කාලයේ දී බලයට පත් වූ ආණ්ඩු හා එම ආණ්ඩුවල ප්‍රතිපත්ති පිළිබඳව මෙන් ම දිවයිනේ සංවර්ධන ක්ෂේත්‍රයේ කැපී පෙනෙන අංශ කිහිපයක් පිළිබඳව ද මෙම පරිච්ඡේදයේ දී අවධානය යොමු කෙරේ. එසේ ම 1972 හා 1978 වසරවල හඳුන්වා දුන් නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවල මූලික ලක්ෂණ කෙරෙහි ද මෙහි දී අවධානය යොමු කර ඇත.

6.1 1947 මහ මැතිවරණය හා නිදහස ලැබීම

සෝල්බරි ව්‍යවස්ථාව යටතේ පිහිටුවූ පාර්ලිමේන්තුව සඳහා මන්ත්‍රීවරුන් 95 දෙනෙකු තෝරා ගැනීමේ මැතිවරණය 1947 වර්ෂයේ අගෝස්තු මාසයේ දී පැවැත්විණ. එය ශ්‍රී ලංකාවේ පැවති ප්‍රථම පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය වේ. මෙම මැතිවරණයට මුහුණ දීම සඳහා ඩී. එස්. සේනානායක මහතා විසින් එක්සත් ජාතික පක්ෂය පිහිටුවන ලදි. ඉහත මැතිවරණයෙන් පාර්ලිමේන්තුවේ ආසන 42ක් දිනා ගැනීමට එක්සත් ජාතික පක්ෂය සමත් විය. එක්සත් ජාතික පක්ෂය හැරුණු විට වැඩි ම ආසන සංඛ්‍යාවක් දිනා ගන්නා ලද්දේ ලංකා සමසමාජ පක්ෂය විසිනි. එම ආසන සංඛ්‍යාව 10කි. සෙසු සියලූ පක්ෂ ආසන 22 දිනා ගත් අතර ස්වාධීනව මැතිවරණයට ඉදිරිපත් වූ අපේක්ෂකයන් 21 දෙනෙකු මැතිවරණයෙන් ජය ගැනීම ද කැපී පෙනෙන ලක්ෂණයකි. වැඩි ම ආසන සංඛ්‍යාවක් දිනා ගත් එක්සත් ජාතික පක්ෂයේ නායක ඩී. එස්. සේනානායක මහතා ස්වාධීන අපේක්ෂකයන් කිහිප දෙනෙකුගේ ද සහාය ලබා ගෙන ආණ්ඩුවක් පිහිටුවී ය. ඒ අනුව ඩී. එස්. සේනානායක මහතා මෙරට ප්‍රථම අගමැතිවරයා බවට පත් විය.

ඩී. එස්. සේනානායක මහතා 1947 වර්ෂයේ මැතිවරණයටත් පෙර මෙරටට නිදහස ලබා ගැනීම පිළිබඳව බ්‍රිතාන්‍ය රජය සමග සාකච්ඡා ආරම්භ කර තිබුණි. මේ වන විට ඉංග්‍රීසීහු ඉන්දියාවට නිදහස ලබා දීමට සූදානම්ව සිටියහ. දෙවන ලෝක යුද්ධය පැවති දුෂ්කර අවස්ථාවේ දී බ්‍රිතාන්‍යයට සහාය දුන් රටක් වශයෙන් ලංකාවට ද නිදහස ලබා ගැනීමට අයිතියක් ඇති බව සේනානායක මහතාගේ නියෝජිතයෝ බ්‍රිතාන්‍යයන්ට පැහැදිලි කළහ. ලාංකිකයන් ඉදිරිපත් කළ තර්කවල සාධාරණත්වය පිළිගත් ඉංග්‍රීසීහු 1947 වර්ෂයේ මැතිවරණයෙන් පසුව මෙරටට නිදහස ලබාදීම පිළිබඳ කටයුතු කෙරෙන බව මැතිවරණයට පෙර ම ප්‍රකාශයට පත් කළහ. 1947 වර්ෂයේ මැතිවරණයෙන් එක්සත් ජාතික පක්ෂය ජයග්‍රහණය කොට ඩී. එස්. සේනානායක මහතා අගමැති තනතුරට පත් වීම බ්‍රිතාන්‍යයන්ගේ ද සතුටට හේතුවක් විය. නව අගමැති වශයෙන් ඩී. එස්. සේනානායක මහතා බ්‍රිතාන්‍ය සමග ආරක්ෂක කටයුතු ගිවිසුමක් ඇති කර ගන්නා ලදි. එම ගිවිසුම අනුව ලංකාවේ ආරක්ෂාව වෙනුවෙන් බ්‍රිතාන්‍යයන් කටයුතු කිරීමට එකඟ වූ අතර අවශ්‍ය අවස්ථාවක ලංකාවේ වරාය, ගුවන්තොට ඇතුළු ස්ථාන බ්‍රිතාන්‍යයන්ගේ යුද්ධ කටයුතු සඳහා භාවිත කිරීමට ද ඉඩ ලැබුණි. එම ගිවිසුම් අත්සන් කිරීමෙන් පසු ලංකාවට නිදහස ලබා ගැනීම පිළිබඳ විධි විධාන ඇතුළත් ලංකා ස්වාධීන පනත 1947 වර්ෂයේ නොවැම්බර් මාසයේ දී බ්‍රිතාන්‍යය පාර්ලිමේන්තුව විසින් සම්මත කරන ලදි. රජුගේ නියමය පරිදි 1948 වර්ෂයේ පෙබරවාරි 4 වන දින සිට එම පනත ක්‍රියාත්මක විය. ඒ සමග ම ශ්‍රී ලංකාවට නැවත වරක් නිදහස ලැබුණි.