5.2 - ශ්‍රී ලාංකිකයන්ගේ උද්ඝෝෂණ

1833 වර්ෂයේ කෝල්බෘෘක් ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක වීමෙන් පසුව එම ආණ්ඩු ක්‍රමයේ යම් යම් වෙනස්කම් ඇති කර ගැනීම සඳහා උද්ඝෝෂණයක් මුල්වරට ආරම්භ කරන ලද්දේ මෙරට සිටි යුරෝපීයන් විසිනි. මෙකී යුරෝපීයන් වතු වගා කටයුතු සඳහා ලංකාවට පැමිණ උඩරට ප්‍රදේශවල වැවිලි කටයුතුවල නිරත වූ ධනවත්තු වෙති. ඔවුන්ගේ වතු පිහිටි ප්‍රදේශවලට මාර්ග පහසුකම් දියුණු කර ගැනීම, තැපැල් හා පණිවිඩ හුවමාරු පහසුකම් ඇති කර ගැනීම හා වතුකරයට අවශ්‍ය වෙනත් පහසුකම් දියුණු කිරීම වෙනුවෙන් ව්‍යවස්ථාදායකය මගින් මුදල් වෙන් කර ගැනීමේ අවශ්‍යතාවක් මේ වන විට මතුව තිබුණි. මෙම යුරෝපීය ප්‍රජාව නියෝජනය කිරීමට ව්‍යවස්ථාදායක සභාවට නිල
නොලත් නියෝජිතයන් තිදෙනෙකු පත් කර සිටි බව මීට පෙර සඳහන් කෙරිණ. එහෙත් ව්‍යවස්ථාදායකයේ නිල නොලත් පිරිසට වඩා නිල ලත් නිලධාරීන් බහුතරයක් වීමත් එම සභාවට ලැබී තිබූ බලතල ප්‍රමාණවත් නොවීමත් නිසා ඔවුහු උද්ඝෝෂණ ආරම්භ කළහ. මෙම උද්ඝෝෂණ ගෙන යාමට 1865 වර්ෂයේ දී ඔවුන් විසින් ලංකා සංගමය නම් සංවිධානයක් පිහිටුවන ලදි. විලියම් ඩිග්බි, ජෝර්ජ් වෝල් වැනි අය එම උද්ඝෝෂණවල කැපී පෙනෙන නායකයෝ වූහ.

කෝල්බෘෘක් ප්‍රතිසංස්කරණවලින් පසු මෙරට වතු වගාව දියුණු වීමත්, ආනයන අපනයන ආර්ථීකයක් බිහි වීමත් නිසා ලාංකිකයන්ට ද යම් යම් ව්‍යාපාර කටයුතුවල නිරත වීමෙන් මුදල් උපයා ගැනීමට අවස්ථාව ලැබුණි. බ්‍රිතාන්‍ය පාලන සමයේ දී වැවිලි කටයුතු, තොග හා සිල්ලර වෙළෙඳාම, මිනිරන් කර්මාන්තය ආදී ව්‍යාපාර කටයුතුවල යෙදීමෙන් මුදල් උපයා ගත් ලාංකික පිරිසක් බිහි වූහ. එසේ බිහි වූ ලාංකික ධනවතුන් තම දූ දරුවන්ට මෙරට දී මෙන් ම විදේශ රටවලට යැවීමෙන් ද උසස් අධ්‍යාපනයක් ලබා දීම නිසා ඉංග්‍රීසි උගත් මධ්‍යම පාන්තික පිරිසක් බිහි වූහ. 20 වන සියවස ආරම්භයේ දී එම පිරිස ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ ඉල්ලා උද්ඝෝෂණ කිරීමට පෙළඹිණ. එය ලාංකිකයන්ගේ දේශපාලන උද්ඝෝෂණවල ආරම්භය ලෙස සැලකේ.

උගත් ලාංකික මධ්‍යම පන්තිය අතරින් මුල් කාලයේ දී දේශපාලන උද්ඝෝෂණවලට නායකත්වය දුන් පිරිස අතර පොන්නම්බලම් රාමනාදන්, පොන්නම්බලම් අරුණාචලම්, සර් ජේම්ස් පීරිස්, එච්. ජී. සී. පෙරෙයිරා වැනි අය විශේෂයෙන් කැපී පෙනේ. මෙසේ උගත් ලාංකිකයන්ගේ මැදිහත් වීමෙන් උද්ඝෝෂණ මෙහෙයවීමට මුල් කාලයේ පිහිටු වූ සංවිධාන අතර පහතරට නිෂ්පාදන සංගමය, හලාවත සංගමය, යාපන සංගමය කැපී පෙනෙන සංවිධාන කිහිපයකි.

උගත් ලාංකිකයන් අතරින් ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණයක අවශ්‍යතාව පිළිබඳව දීර්ඝව කරුණු පැහැදිලි කරමින් 1908 වර්ෂයේ දී මුල්වරට විධිමත් සන්දේශයක් යටත් විජිත භාර ලේකම්වරයා වෙත ඉදිරිපත් කරන ලද්දේ සර් ජේම්ස් පීරිස් මහතා විසිනි. ඉන් අනතුරුව විවිධ සංවිධාන හා පුද්ගලයන් විසින් ද තවත් එබ`දු පෙත්සම් රැසක් ද ඉදිරිපත් කරන ලදි. එම පෙත්සම් මගින් ලාංකිකයන් ඉදිරිපත් කළ ප්‍රතිසංස්කරණ යෝජනා කිහිපයක් මෙසේ ය.

  • ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ නිල නොලත් සාමාජිකයන් පිරිස වැඩි කිරීම
  • ව්‍යවස්ථාදායක සභාවට ඡන්ද බලයෙන් නියෝජිතයන් තේරීම
  • වාර්ගික නියෝජන ක්‍රමය අහෝසි කිරීම