5.4 - ලංකා ජාතික සංගමය
කෘෘව් - මැකලම් ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණයට පෙර ඉල්ලීම් ඉදිරිපත් කිරීමේ දී විවිධ සංවිධාන හා පුද්ගලයන් යටත් විජිත භාර ලේකම්වරයාට වෙන් වෙන්ව පෙත්සම් යැවූ ආකාරය ඉහත සඳහන් කෙරිණ. කුඩා කුඩා සංවිධාන වශයෙන් පෙත්සම් යැවීමෙන් යටත් විජිත පාලකයන්ට බලපෑම් කළ නොහැකි බවත් ලාංකිකයන් එකතු වී ශක්තිමත් හඬක් නැගීමට නම් සියලූ දෙනාගේ සහයෝග‍ෙලැබෙන පොදු සංවිධානයක් පිහිටුවිය යුතු බවත් මධ්‍යම පාන්තිකයෝ තේරුම් ගත්හ ඉන්දියානුවන් ඉන්දියානු ජාතික සංගමය පිහිටුවා එක්සත්ව කටයුතු කළ ආකාරය මෙහි දී ලාංකික උගතුන්ට ද ආදර්ශයක් විය. 1919 වර්ෂයේ දී ලංකා ජාතික සංගමය පිහිටුවූයේ එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙනි. එවකට ආණ්ඩුක්‍රම ප්‍රතිසංස්කරණ උද්ඝෝෂණ ව්‍යාපාරයේ කැපී පෙනෙන නායකයෙකු වූ පොන්නම්බලම් අරුණාචලම් මහතා ලංකා ජාතික සංගමයේ ප්‍රථම සභාපති තනතුරට පත් විය.
ලංකා ජාතික සංගමයට එක් වූ කුඩා සංවිධාන කිහිපයක් ඉහත දැක්වේ.
සිංහල, දෙමළ, මුස්ලිම් වැනි මෙරට වාර්ගික ජන කොටස් නියෝජනය කළ සංවිධාන රැසක් ලංකා ජාතික සංගමය වශයෙන් පොදු අරමුණක් වෙනුවෙන් එකට එකතු වීම මෙරට දේශපාලන ඉතිහාසයේ වැදගත් අවස්ථාවක් ලෙස පෙන්නුම් කළ හැකි ය.
ලාංකිකයන් අතට දේශපාලන බලතල ලබා ගැනීම සඳහා ශක්තිමත් උද්ඝෝෂණ ව්‍යාපාරයක් දියත් කිරීම ලංකා ජාතික සංගමයේ ප්‍රධාන අරමුණ විය. මේ අනුව ඉදිරි ප්‍රතිසංස්කරණවල දී ව්‍යවස්ථාදායක සභාවේ ලාංකික සාමාජිකයන් සංඛ්‍යාව වැඩි කර ගැනීම, එහි බලතල වැඩි කර ගැනීම, ඡන්ද බලයෙන් නියෝජිතයන් බහුතරයක් තෝරා ගැනීමට අවස්ථාව ලබා ගැනීම, දේශීය නායකයන්ට පාලන කටයුතුවලට වැඩි වැඩියෙන් සම්බන්ධ වීමට අවස්ථාව ලබා ගැනීම වැනි අරමුණු ඒ අතර කැපී පෙනුණි.
ඉහත අරමුණු දිනා ගැනීම සඳහා ලංකා ජාතික සංගමය අනුගමනය කළ ක්‍රියා මාර්ග සටන්කාමී නොවූ අතර ඉතාමත් සාමකාමී ස්වරූපයක් පෙන්නුම් කළේ ය. ඒ අනුව බ්‍රිතාන්‍ය රජයට පෙත්සම් යැවීම, යටත් විජිත ලේකම්වරයාට පෙත්සම් යැවීම, රැස්වීම් පවත්වා ජනතාව දැනුවත් කිරීම, ව්‍යවස්ථාදායකය තුළ තර්ක ඉදිරිපත් කිරීම, අණ්ඩුකාරවරයාගේ ප්‍රසාදය දිනා ගැනීමට ප්‍රයත්න දැරීම, පුවත්පත්වලට ලිපි ලියමින් ප්‍රතිසංස්කරණවලට අවශ්‍යතාව පැහැදිලි කරදීම වැනි ක්‍රියාමාර්ග අනුගමනය කළේ ය.