බ්‍රිතාන්‍යයෝ මෙරට තම බලය වර්ධනය කර ගත් පසු එතෙක් පැවති ආර්ථීක ක්‍රමය වාණිජ ආර්ථීකයක් බවට පරිවර්තනය කළහ. 1833 වර්ෂයේ දී ක්‍රියාත්මක කළ කෝල්බෘෘක් ප්‍රතිසංස්කරණ මගින් එබඳු ආර්ථීකයක් ගොඩනැගීමට කටයුතු කෙරිණ. බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් හඳුන්වා දෙන ලද ආර්ථීක ප්‍රතිසංස්කරණ මෙරට ආර්ථීකයට පමණක් නොව සමාජ රටාවෙහි ද ප්‍රබල වෙනසක් ඇති වීම සඳහා හේතු විය.

බ්‍රිතාන්‍යයන් වතු වගාව ආරම්භ කිරීමට පෙර මෙරට පැවති ආර්ථීක තත්වය

බ්‍රිතාන්‍යයන් මෙරටට පැමිණෙන විට රජරට ශිෂ්ටාචාර සමයේ සිට විකාශනය වෙමින් ආ ග්‍රාමීය කෘෂිකර්මාන්තය මුල් කර ගත් ආර්ථීක ක්‍රමයක් උඩරට පැවතුණි. ග්‍රාමීය ස්වයංපෝෂිත ආර්ථීක ක්‍රමයක් ලෙස හැඳින්විය හැකි එම ආර්ථීක ක්‍රමය යටතේ ගමට අවශ්‍ය ආහාරපාන ගමේ ම නිෂ්පාදනය කෙරිණි. එවකට උඩරට පැවති කෘෂිකර්මාන්තය අනුව ගොඩ ගොවිතැන, මඩ ගොවිතැන හා සත්ව පාලනය කෘෂිකර්මාන්තයේ ප්‍රධාන අංශ විය. තමන්ගේ එදිනෙදා පරිහරණයට අවශ්‍ය දේ නිෂ්පාදනය කෙරුණු අතර වාණිජ්‍ය භෝග වගාව ප්‍රචලිතව නොතිබුණි. කෘෂිකර්මයට අමතරව වෙළෙඳාම, කර්මාන්ත හා විවිධ සේවා සැපයීමේ කටයුතු ද උඩරට පැවතුණි. ඒවා බොහෝ විට කුල ක්‍රමය පදනම් කරගෙන සංවිධානය වී තිබුණි. උඩරට පැවති ආර්ථීක ක්‍රමය තුළ රජයට අවශ්‍ය ශ්‍රමය ලබා ගැනීමට රාජකාරී ශ්‍රම ක්‍රමය භාවිත විය. දිවයිනේ පහතරට ප්‍රදේශ 16 වන සියවස අවසානයේ සිට යුරෝපීයන්ගේ පාලනය යටතේ පැවතුණි. උඩරටට සාපේක්ෂව පහතරට ප්‍රදේශවල මුදල් භාවිතය වැඩියෙන් සිදු විය. මේ නිසා යුරෝපීය ආභාසය හේතු කොටගෙන පහතරට ජනතාව නව ආර්ථීක වෙනස්කම්වලට හුරු වෙමින් සිටි බව දැකිය හැකි ය.

බ්‍රිතාන්‍යයන් වතු වගාව කෙරෙහි යොමු වීම

තමන් යටත් කර ගන්නා රටවල පවතින සම්පත් උපරිම ලෙස ප්‍රයෝජනයට ගෙන හැකි තරම් ලාභ උපයා ගැනීම, බි්‍රතාන්‍ය යටත්විජිත ප්‍රතිපත්තියේ කැපී පෙනෙන ලක්ෂණයක් විය.

1815 දී උඩරට රාජ්‍යය ඇතුළුව සමස්ත දිවයිනේ ම බලය අල්ලා ගැනීමෙන් පසුව මෙරට පැවති සාම්ප්‍රදායික කෘෂි ආර්ථීක රටාව තුළින් තමන් බලාපොරොත්තු වන ප්‍රතිලාභ අත් කර ගත නොහැකි බව ඉංග්‍රීසීහු තේරුම් ගත්හ. ඒ අනුව සිය ආදායම් වැඩි කර ගැනීම සඳහා ආර්ථීක ප්‍රතිසංස්කරණයන් සිදු කළ අතර එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් වාණිජ ආර්ථීක භෝග හෙවත් වතු වගාව කෙරෙහි යොමු වූ ආකාරය දක්නට ලැබේ.

මෙරට ආදායම් තත්වය ඉහළ නංවාලීම සඳහා මෙන් ම ආර්ථීක ක්ෂේත්‍රයේ ඇති කළ යුතු ප්‍රතිසංස්කරණ මොනවා දැයි සොයා බැලීම සඳහා 1829 වර්ෂයේ දී කෝල්බෘෘක් කොමිසම ලංකාවට පැමිණියේ ය. 1833 සිට ක්‍රියාත්මක කළ කෝල්බෘෘක් යෝජනා නිසා වතු වගාවේ දියුණුවට අවශ්‍ය පසුබිම මෙරට නිර්මාණය විය. වතු වගාවේ උන්නතියට බල පෑ කෝල්බෘෘක් යෝජනා කිහිපයක් පහත දැක්වේ. එම යෝජනා මගින් පෞද්ගලික අංශය දිරිමත් කොට ආර්ථීකය දියුණු කිරීමෙන් දිගු කාලීන වශයෙන් රජයේ ආදායම වැඩි කර ගැනීම අපේක්ෂා කෙරිණ.

• රජයේ ඉඩම් විකිණීමේ ප්‍රතිපත්තියක් ක්‍රියාත්මක කිරීම
• දේශීය හා විදේශීය පෞද්ගලික ව්‍යාපාරිකයන්ට ඉඩම් මිල දී ගැනීමට අවස්ථාව සලසා දීම.
• පෞද්ගලික ව්‍යාපාරික අරමුණුවලට ගැළපෙන ලෙස ප්‍රතිපත්ති සකස් කිරීම

බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය යටතේ 1820 - 1830 දශකය වන තෙක් ම මෙරටින් ඔවුන් බලාපොරොත්තු වූ ආදායම උපයා ගැනීමට නොහැකි වී තිබුණි. දිවයිනෙන් එතෙක් ලැබූ ආදායමට වඩා පරිපාලන වියදම් බොහෝ ඉහළ ගොස් තිබුණි. ඒ අනුව රජයේ වියදම අඩු කර ගැනීම පිණිස කෝල්බෘෘක් කොමිසම විසින් පහත සඳහන් යෝජනා ඉදිරිපත් කරන ලදි.

• පරිපාලන වියදම් අඩු කර ගැනීම සඳහා ඇතැම් දෙපාර්තමේන්තු වසා දැමීම හා ඇතැම් ඒවා ඒකාබද්ධ කිරීම.
• සිවිල් සේවකයන් සංඛ්‍යාව අඩු කිරීම හා ඔවුන්ගේ වැටුප් අඩු කිරීම
• උඩරට හා පහතරට ඒකාබද්ධ කොට පාලනය කිරීම

ඉහත සඳහන් යෝජනා ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් රජයේ වියදම අඩු කර ගැනීමට අපේක්ෂා කෙරිණ.

රජයේ ඉඩම් විකිණීමේ ප්‍රතිපත්තිය

වතු වගාව සඳහා අවශ්‍ය ඉඩම් ලබා ගැනීම පිණිස 1840 දී පනවන ලද ඉඩම් පනත මගින් උඩරට ගැමියන් පාරම්පරිකව භුක්තිවිඳි නීත්‍යනුකූල ලියකියවිලි නොමැති ඉඩම් රජයට පවරා ගන්නා ලදි. එසේ පවරා ගත් ඉඩම් දේශීය හා විදේශීය ඕනෑ ම අයෙකුට කැමති ප්‍රමාණයක් මිල දී ගැනීමට හැකි වන අයුරින් ඉඩම් විකිණීමේ ප්‍රතිපත්තියක් ක්‍රියාත්මක කෙරිණ.

ඉඩම් විකිණීමේ ප්‍රතිපත්තිය තුළින් දේශීය හා විදේශීය වැවිලිකරුවන්ට හැකි තරම් අඩු මිලට මෙරට ඉඩම් මිල දී ගැනීමට හැකියාව ලැබුණි. එසේ ම විදේශිකයන්ට මෙරට ඉඩම් මිල දී ගැනීමට හා පදිංචි වීමට සීමා කර තිබූ නීති රීති ඉවත් කරන ලදි. ඒ අනුව විදේශීය වතු වැවිලිකරුවෝ ශ්‍රී ලංකාවට පැමිණ වතු වගාව සඳහා මුදල් ආයෝජනය කළහ.

පෞද්ගලික ව්‍යාපාරික අරමුණුවලට ගැළපෙන ලෙස ප්‍රතිපත්ති සකස් කිරීම

• ව්‍යවස්ථාදායක සභාව නියෝජනය කිරීමට යුරෝපීය ව්‍යාපාරික ප්‍රජාවට අවස්ථාව සැලසීම.
• කුරුඳු, ලූණු ආදිය විකිණීමට රජය සතුව පැවති ඒකාධිකාරය අවලංගු කිරීම.
• කැමරන්ගේ අධිකරණ ප්‍රතිසංස්කරණ
• තැන්පත් බැංකුවක් පිහිටුවීමට කටයුතු කිරීම
• රාජකාරී ශ්‍රම ක්‍රමය අවලංගු කිරීම

වතු වගාවේ දියුණුව

ඉහත සඳහන් කෝල්බෘෘක් ප්‍රතිසංස්කරණ ක්‍රියාත්මක කිරීම තුළින් මෙරට වතු වගාවේ ශීඝ්‍ර දියුණුවක් ඇති වන්නට විය. උඩරට සහ පහතරට ස්වාභාවික වනාන්තරවලින් වැසී පැවතුණු වන බිම් සහ සාම්ප්‍රදායික හේන් හා ගොවිබිම් කෙටි කලකින් වතු යායන් බවට පත් විය. ඒ අනුව පහත දැක්වෙන ප්‍රධාන ආර්ථීක භෝග මෙරට වතු වගාව තුළ දක්නට ලැබුණි.

කෝපි, සිංකෝනා, කොකෝවා, තේ, පොල්, රබර්

• කෝපි

බ්‍රිතාන්‍යයන් යටතේ මෙරට වගා කරන ලද ප්‍රථම ආර්ථීක භෝගය වූයේ කෝපි වගාවයි. බ්‍රිතාන්‍යයන් පැමිණීමට පෙර කෝපි ගෙවතු වගාවක් වශයෙන් පැවතුණ ද එය වෙළෙඳ භෝගයක් වශයෙන් වගා නොකෙරුණි. 1822 වර්ෂයේ දී ජෝර්ජ් බර්ඩ් නැමැත්තා ගම්පොළ සිංහ පිටියේ දී ප්‍රථම වරට කෝපි වත්තක් ආරම්භ කළ බව පිළිගැනේ. ඉන්පසුව 1824 දී එඩ්වඩ් බාන්ස් ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් ගන්නෝරුවේ සිය පෞද්ගලික ඉඩමක කෝපි වත්තක් ආරම්භ කරන ලදි.

කෝපි වගාව ජනප්‍රිය වීම නිසා පෞද්ගලික ව්‍යාපාරිකයන් ද ඉඩම් මිල දී ගෙන කෝපි වගාවට යොමු වීම හේතුවෙන් 1848 පමණ වන විට මෙරට පැවති කෝපි වතු ප්‍රමාණය අක්කර 60 000 ඉක්මවී ය. මෙරට කෝපි වගාව දියුණුවට බල පෑ හේතු කිහිපයක් පහත සඳහන් වේ.

• යුරෝපීය රටවල කෝපි පානය ජනප්‍රිය වීම නිසා කෝපිවලට තිබූ ඉල්ලූම ඉහළයාම හේතුවෙන් කෝපි වගාවෙන් විශාල වශයෙන් ලාභ ලැබීමට හැකිවීම.
• අඩු වියදමකින් ඉතා උසස් තත්වයේ කෝපි මෙරට වගා කිරීමට හැකි වීම.
• කෝල්බෘෘක් ප්‍රතිසංස්කරණවලින් පසු ව්‍යාපාරිකයන් විශාල ප්‍රමාණයක් කෝපි වතු ආරම්භ කිරීම.
• මෙරටින් එංගලන්තයට අපනයනය කළ කෝපිවලට තීරු බදු අඩු කිරීම.

ශීඝ්‍රයෙන් වර්ධනය වූ මෙරට කෝපි වගාව 1848න් පසු පරිහානියට පත් විය. ඊට බලපෑ හේතු කිහිපයක් මෙසේ ය.

• ජාවා වැනි අග්නිදිග ආසියානු රටවලින් යුරෝපීය වෙළෙඳපොළට කෝපි අපනයනය කිරීම නිසා ශ්‍රී ලංකාවේ කෝපි සඳහා ඉල්ලූම අඩු වීම.
• 1848 පසු ඇති වූ ලෝක ආර්ථීක අර්බුදයේ බලපෑම
• 1869 සිට හෙමලියා වෙස්ටර්ටි්‍රක්ස් නම් දිලීර රෝගය වැළඳිම නිසා කෝපි වතු විශාල ප්‍රමාණයක් විනාශ වීම.

• සිංකෝනා හා කොකෝවා වගාව

1848 වර්ෂයෙන් පසු කෝපි වගාව පරිහානියට පත් වීම නිසා මෙරට සිටි වතු වැවිලිකරුවෝ වෙනත් ආර්ථීක භෝග වගාවන් කෙරෙහි යොමු වූහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සිංකෝනා සහ කොකෝවා වගාව කෙරෙහි වැඩි අවධානයක් යොමු කෙරිණ. සිංකෝනා යනු ඖෂධ පැළෑටියකි. එයින් මැලේරියා රෝගීන් සඳහා අවශ්‍ය වන ක්විනින් නැමති ඖෂධය නිපදවනු ලැබීය. සිංකෝනා වගා කළ ද ලෝක වෙළෙඳපොළේ ඒ සඳහා තිබූ ඉල්ලූම අවම වීම නිසා දිගු කාලීන ලාභ ඉපයීමට නොහැකි වීමෙන් වැවිලිකරුවෝ සිංකෝනා වගා කිරීම අතහැර දැමූහ.

කෝපි වගාවට විකල්පයක් ලෙස රජය විසින් කොකෝවා වගාව හඳුන්වා දෙන ලදි. කොකෝවා වගා කිරීම සඳහා අධික වියදමක් දැරීමට සිදුවීමත්, දිවයිනේ ඉතා සුළු ප්‍රදේශයක පමණක් කොකෝවා වගා කළ හැකි වීමත් හේතුවෙන් ආර්ථීක භෝගයක් වශයෙන් එය සාර්ථක නොවී ය.

• තේ වගාව

කෝපි වගාව පරිහානියට පත් වීමත් සමග ඊට විකල්ප භෝගයක් ලෙස හඳුන්වා දුන් සිංකෝනා හා කොකෝවා වගාව ද සාර්ථක නොවීම නිසා මෙරටට වඩාත් ගැළපෙන ආර්ථීක භෝග සොයා බැලීම සඳහා රජය උනන්දු විය. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස මෙරට කඳුකර දේශගුණ තත්වයට වඩාත් ගැළපෙන ආර්ථීක භෝගයක් ලෙස තේ වගාව හඳුනා ගන්නා ලදි. මෙරට තේ වගාව පිළිබඳ මූලික අත්හදාබැලීම් සිදු කරන ලද්දේ 1873 වර්ෂයේ දී පමණ ජේම්ස් ටේලර් නැමැත්තා විසිනි. ඔහුට අයත් ලූල්කඳුර වතුයායේ අක්කර කිහිපයක තේ වගා කරමින්, මෙරට වගා කිරීමට උචිත තේ වර්ග හඳුනා ගැනීමට උත්සාහ කෙරිණ.

අක්කර 10ක කුඩා වතු යායකින් ඇරඹුණ මෙරට තේ වගාව 1890 වර්ෂය පමණ වන විට විශාල ප්‍රගතියක් අත් කර ගෙන තිබුණි. ආසන්න වශයෙන් අක්කර 220, 000කට වැඩි ප්‍රමාණයක ඒ වන විට තේ වගාව ව්‍යාප්ත වී තිබූ බව වාර්තා වේ. මේ අයුරින් තේ වගාව මෙරට ප්‍රමුඛ අපනයන ආර්ථීක භෝගය බවට පත් වීමට බලපෑ හේතු පහත දැක්වේ.

• තේ වගාවට වඩාත් උචිත පරිසරයක් මෙරට තෙත් කලාපයේ පැවතීම.
• ශ්‍රී ලංකාවේ තේ සඳහා ලන්ඩන් හා ලෝක වෙළෙඳ පොළේ ඉහළ ඉල්ලූමක් තිබීම.
• දුම්රිය හා මහාමාර්ග පහසුකම් දියුණු වීම තේ වගාවේ උන්නතියට බලපෑම
• දකුණු ඉන්දියානු ශ්‍රමිකයන් ගෙන්වා ගැනීමට හැකි වීම නිසා පහසුවෙන් හා ලාභදායි ලෙස ශ්‍රමය ලබා ගැනීමට හැකි වීම.
• අඩු නිෂ්පාදන වියදමකින් වැඩි ලාභ ඉපයීමට හැකි වීම.

• පොල් වගාව

බ්‍රිතාන්‍යයන් යටතේ වර්ධනය වූ තවත් ආර්ථීක භෝගයක් වූයේ පොල් වගාවයි. අතීතයේ සිට ම පොල් වගාව මෙරට පැවතිය ද එය අපනයන භෝගයක් ලෙස වගා නොකෙරිණ. දඹදෙණි රාජ්‍ය සමයේ සිට කෝට්ටේ යුගය දක්වා කාලයේ දී පොල් වගාව ව්‍යාප්ත කිරීම සඳහා පාලකයන් කටයුතු කළ බව සාහිත්‍ය මූලාශ්‍රවල සඳහන් වේ. අපනයන භෝගයක් ලෙස පොල් වගා කිරීම බ්‍රිතාන්‍ය පාලන සමයේ දී ආරම්භ විය. 1910 වර්ෂය පමණ වන විට කුරුණෑගල, ගම්පහ, හලාවත යන ප්‍රදේශ කේන්ද්‍ර කර ගනිමින් අක්කර 850,000ක පමණ භූමි ප්‍රමාණයක පොල් වගාව ව්‍යාප්තව තිබුණි. මෙරට බහුතරයක් පොල් වතුවල හිමිකරුවන් දේශීය ව්‍යාපාරිකයන් වූ අතර ඒවා අපනයනය සම්පූර්ණයෙන් ම පාහේ සිදු කරන ලද්දේ විදේශීය සමාගම් විසිනි. මෙරට වගා කරනු ලැබූ පොල් භෝගය පොල්තෙල්, කොප්පරා, පුන්නක්කු වශයෙන් සකසා අපනයනය කෙරිණ. පොල් වගාවේ දියුණුව සඳහා මෙන් ම පර්යේෂණ පැවැත්වීම සඳහා පසුකාලයේ දී ලූණුවිල පොල් පර්යේෂණායතනයක් පිහිටුවා ඇත.

• රබර් වගාව

ශ්‍රී ලංකාවේ පරිසර තත්වයන්ට ගැළපෙන තවත් ආර්ථීක භෝගයක් වූ රබර් වගා කිරීම සඳහා ප්‍රථම වරට උනන්දුවක් දැක්වූයේ මෙරට සිටි බ්‍රිතාන්‍ය සමාගම් කීපයකි. එංගලන්තයේ කිව් උද්‍යානයේ වගා කර තිබූ රබර් පැළ කීපයක් මෙරටට ගෙන්වාගෙන 1877 වර්ෂයේ දී පේරාදෙණිය හා හෙනරත්ගොඩ උද්‍යානයේ දී රෝපණය කිරීම, රබර් වගාවේ ආරම්භක අවස්ථාව ලෙස සැලකේ. 1910 වර්ෂයෙන් පසු රබර් වගාව කෙරෙහි දේශීය වැවිලිකරුවන්ගේ අවධානය වැඩි වශයෙන් යොමු විය. 1900 හා 1906 අතර කාලය තුළ රබර් වගාව ශීඝ්‍රයෙන් ව්‍යාප්ත වූ අතර මිල ද ඒ හා සාපේක්ෂව වර්ධනය විය. ඇතැම් වැවිලිකරුවෝ කුරුඳු වගාව අතහැර දමා එම ඉඩම්වල රබර් වගාව ආරම්භ කළහ. රබර් වගාවේ උන්නතියට බල පෑ හේතු කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

• මෙරට නිපදවූ රබර් සඳහා ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ විශාල ඉල්ලූමක් පැවතීම.
• පළමුවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු ලෝක වෙළෙඳපොළේ රබර් මිල ඉහළ යාම.
• යුරෝපයේ මෝටර් රථ කර්මාන්තය දියුණුවට පත්වීම සහ රබර්වලට ඇති ඉල්ලූම ඉහළ යාම.
• රබර් වගාව සඳහා වඩාත් උචිත පසක් සහ දේශගුණ තත්වයක් මෙරට පැවතීම.

දේශීය කෘෂිකර්මාන්තය නගා සිටුවීම

1815 වර්ෂයේ දී සමස්ත දිවයින ම බි්‍රතාන්‍ය යටත් විජිතයක් බවට පත් වීමෙන් පසු එතෙක් මෙරට පැවති සමාජ ආර්ථීක රටාව ප්‍රබල පරිවර්තනයකට ලක් විය. මෙරට පැවතුණු සාම්ප්‍රදායික කෘෂි ආර්ථීක රටාව තුළින් වෙළෙඳ ආර්ථීකයක් ගොඩනැගීමට නොහැකි බව තේරුම් ගත් බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයෝ වතු වගාවට ප්‍රමුඛත්වය දෙමින් සාම්ප්‍රදායික කෘෂිකර්මාන්තය නොසලකා හැරීමේ ප්‍රතිපත්තියක් ක්‍රියාත්මක කළහ. වතු ආර්ථීක රටාවක් මෙරට ස්ථාපිත කිරීමෙහි ලා 1833 වර්ෂයේ දී කෝල්බෘෘක් කොමිසම ඉදිරිපත් කළ යෝජනා හේතුවෙන් දේශීය කෘෂිකර්මාන්තය දරුණු කඩා වැටීමකට ලක් විය. දේශීය කෘෂිකර්මාන්තය පරිහානියට පත් වීමට බල පෑ ප්‍රධාන හේතූන් කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

1840 පනවන ලද ඉඩම් පනත

ඉහත පනත මගින් වසර 30ක් තිස්සේ නොකඩවා භුක්තිවිඳි බවට අධිකරණයක් ඉදිරියේ තහවුරු කළ නොහැකි ඉඩම් රජයට පවරා ගැනීමට කටයුතු කෙරිණ. මෙරට තිබූ ඉඩම් භුක්ති ක්‍රමය තුළ නීත්‍යනුකූල ලියකියවිලි නොතිබුණි. එම නිසා බොහෝ කෘෂි ඉඩම් රජය විසින් පවරා ගැනීම හේතුවෙන් කෘෂිකර්මාන්තය අඩපණ විය.

• මෙරට බහුතර ජනතාවගේ ජීවනෝපාය වූ කෘෂිකර්මය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වැව් අමුණු නඩත්තු කිරීමේ කටයුතු රජය නොසලකා හැරීම
• රජයේ ඉඩම් විකිණීමේ ප්‍රතිපත්තිය හේතුවෙන් උඩරට හා පහතරට සාම්ප්‍රදායික ඉඩම් දේශීය හා විදේශීය ව්‍යාපාරිකයන් මිල දී ගෙන වතු වගාවට යොදා ගැනීම
• උඩරට තිබූ ස්වාභාවික වනාන්තර එළිපෙහෙළි කොට වතු වගාව ආරම්භ කිරීම නිසා ජල උල්පත් සිඳී යාම හා පහතරට කෘෂි ඉඩම් විනාශ වීමේ තර්ජනයකට ලක් වීම
• කාලාන්තරයක් තිස්සේ ග්‍රාමීය වාරි කර්මාන්තය නඩත්තු කළ ගම් සභාව, ශ්‍රමය ලබා ගත් රාජකාරී ශ්‍රම ක්‍රමය අහෝසි කිරීම හේතුවෙන් කාෂිකාර්මික කටයුතු පවත්වාගෙන යාමට නොහැකි වීම

බ්‍රිතාන්‍යයන් දේශීය කෘෂිකර්මාන්තය නගා සිටුවීමට උත්සාහ ගැනීම

1848 වර්ෂයේ දී බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට විරුද්ධව ජනතාව නැගී සිටීමට ප්‍රධාන හේතුවක් ලෙස දේශීය කෘෂි කර්මාන්තය නොසලකා හැරීමට තමන් ගත් ප්‍රතිපත්ති බලපෑ බව පාලකයෝ තේරුම් ගත්හ. ඒ අනුව 1850න් පසු මෙරට පාලන කටයුතු කළ බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුකාරවරුන් කීප දෙනෙකු දේශීය කෘෂිකර්මය පිළිබඳ සැලකිලිමත් වෙමින් වාරිමාර්ග ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම හා ගොවි ජනතාවගේ ශුභ සාධන කටයුතු සොයා බැලීම සඳහා ද යොමු වූ බව පෙනේ. ඒ අතර පහත සඳහන් ක්‍රියාමාර්ග ඛෙහෙවින් වැදගත් විය.

වැව් අමුණු ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම

• හෙන්රි වෝඩ් ආණ්ඩුකාරවරයා -

වාරි කර්මාන්ත පිළිබඳ සොයා බැලීිම සඳහා 1855 දී කාරක සභාවක් පත් කිරීම.
නැගෙනහිර පළාතේ ඉරක්කාමම් හා අම්පාර වැව ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම.
දකුණු පළාතේ ගිරුවා පත්තුවේ කිරම සහ ඌරුබොක්ක වැව් ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම.

• හර්කියුලීස් රොබින්සන් ආණ්ඩුකාරවරයා -

වාරි මාර්ග පිළිබඳ සොයා බැලීම සඳහා කොමිෂන් සභාවක් පත් කිරීම. තිස්සමහාරාම වැව ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම.

• විලියම් ග්‍රෙගරි ආණ්ඩුකාරවරයා -

අනුරාධපුර බසවක්කුලම, තිසා වැව, මැදවච්චිය මහ වැව, කලාවැව හා කන්තලේ වැව ඇතුළු වැව් කිහිපයක් ප්‍රතිසංස්කරණය කරවීම.

• ආතර් ගෝඩ්න් ආණ්ඩුකාරවරයා -

වළවේ ගඟ හා උඩුකිරිවල ආශ්‍රිත වාරි කර්මාන්ත ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීම ඇතුළුව වැව් 42ක් අලූත්වැඩියා කිරිම.

වාරිමාර්ග දෙපාර්තමේන්තුව පිහිටුවීම

1900 වර්ෂයේ දී වෙස්ට් රිජ්වේ ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් වාරිමාර්ග දෙපාර්තමේන්තුව පිහිටුවීම මෙරට කෘෂිකාර්මික ක්ෂේත්‍රයේ වැදගත් අවස්ථාවකි. වාරි කර්මාන්ත පිළිබඳ අවබෝධයක් ඇති නිලධාරීන් දෙපාර්තමේන්තුවට බඳවා ගනිමින් එහි කටයුතු කාර්යක්ෂමව පවත්වාගෙන යාමට කටයුතු කෙරිණි. ඒ වන විට ප්‍රතිසංස්කරණය කොට තිබූ වාරි මාර්ග නඩත්තු කොට පවත්වාගෙන යාමත් නව වාරි මාර්ග ජනගහනයට සාපේක්ෂව හඳුනාගෙන ගොඩනැගීමත් නිසා මෙරට ගොවි ජනතාවට එමගින් යහපතක් සිදු විය.

සමුපාකාර සමිති පිහිටුවීම

ගොවි ජනතාවගේ යහපත හා ශුභ සාධනය ඇති කිරීමේ අරමුණ ඇති ව 1911 වර්ෂයේ දී මැකලම් ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් සමුපකාර සමිති ව්‍යාපාරය ආරම්භ කරන ලදි. එමගින් බලාපොරොත්තු වූ අරමුණු කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

• ගොවි ජනතාවට අඩු පොලියට ණය ලබා දීම
• ණය බර අඩු කොට ගොවි ජනතාවගේ ආර්ථීකය ශක්තිමත් කිරීම.
• රටේ ගොවි ජනතාවගේ ශුභ සාධනය ඉහළ නැංවීම
• සමුපකාර ව්‍යාපාරය ශක්තිමත් කිරීම තුළින් ග්‍රාමීය ආර්ථීකය නගා සිටුවීම.

1914 - 1918 කාලයේ පැවති ප්‍රථම ලෝක සංග්‍රාමය හේතුවෙන් නැව් ගමන් කටයුතු අඩපණ වී මෙරටට අවශ්‍ය ආහාර ද්‍රව්‍ය ආනයනය කිරීමේ දී ගැටලූ මතු විය. මේ නිසා ලෝක සංග්‍රාමය නිම වීමෙන් පසුව දේශීය කෘෂිකර්මය නගා සිටුවීමේ අවශ්‍යතාව බ්‍රිතාන්‍ය පාලකයෝ තේරුම් ගත්හ. 20 වන සියවස ආරම්භයේ සිට දිවයිනේ වැඩි වන ජනගහනයට සාපේක්ෂව රැකියා සැපයීමේ අවශ්‍යතාවක් ද මතු විය. ඊට පිළියමක් වශයෙන් ද දේශීය කෘෂිකර්මාන්තය යොදා ගැනිණ. 1931 වර්ෂයේ දී ඩොනමෝර් ප්‍රතිසංස්කරණ අනුව කෘෂිකර්මය ඇතුළු අමාත්‍යාංශ කිහිපයකට ශ්‍රී ලාංකික ඇමතිවරු පත් වූහ. එසේ ම ඩොනමෝර් ආණ්ඩුක්‍රමය යටතේ සර්ව ජන ඡන්ද බලය ලැබීම නිසා මෙරට දේශපාලනඥයන්ට ගම්බද ජනතාව කෙරෙහි වැඩි අවධානයක් යොමු කිරීමට ද සිදු විය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ද කෘෂිකර්මාන්තය දියුණු කිරීමට පියවර ගැනිණ. ඩී. එස්. සේනානායක මහතා විසින් රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභා යුගයේ දී වියළි කලාපයේ ගොවි ජනපද පිහිටුවීමේ ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ කරනු ලැබීම ඊට උදාහරණයකි.