හැඳින්වීම

ශ්‍රී ලංකාවේ මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල බලය පිහිටුවාගෙන සිටි පෘතුගීසීන්ගෙන් රට නිදහස් කර ගැනීමට නම් සැලකිය යුතු නාවික බලයක් අවශ්‍ය බව උඩරට රජවරු අවබෝධ කර ගත්හ. මේ නිසා දෙවන රාජසිංහ රජතුමා පෘතුගීසීන් රටෙන් නෙරපා හැරීමට ලන්දේසීන්ගේ සහාය ලබා ගත්තේ ය. එහෙත් රජු සමග ඇති කර ගත් ගිවිසුමට පටහැනිව කටයුතු කළ ලන්දේසීහු පෘතුගීසීන් යටතේ පැවති ප්‍රදේශ බොහොමයක තම බලය පිහිටුවීමට ක්‍රියා කළහ. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් 1658 වර්ෂය වන විට දිවයිනේ මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල ලන්දේසි පාලනයක් ඇති විය. එතැන් සිට 1796 වර්ෂය දක්වා ලන්දේසීහු එකී ප්‍රදේශ පාලනය කළහ. මෙම පරිච්ඡේදයෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල ලන්දේසි බලය පිහිටුවීම, උඩරට රාජධානිය සමග ලන්දේසීන් පැවැත්වූ සබඳතා හා ලන්දේසි පාලන කාලයේ දේශපාලන, ආර්ථීක හා සංස්කෘතික ක්ෂේත්‍රවල කැපී පෙනෙන ලක්ෂණ ආදිය පිළිබඳව ඔබේ අවධානය යොමු කෙරේ.

 1.1 ශ්‍රී ලංකාවේ මුහුදුබඩ ප්‍රදේශ ලන්දේසීන් යටතට පත් වීම

ලන්දේසීන් ආසියාවට පැමිණීම

16 වන සියවසේ දී පෘතුගීසීන් ආසියාවෙන් ගෙන ගිය කුළුබඩු ඇතුළු වෙළෙඳ ද්‍රව්‍ය පෘතුගාලයේ ලිස්බන් වරායේ දී මිල දී ගත් ලන්දේසීහු ඒවා යුරෝපා රටවලට විකිණීමේ වෙළෙඳ ව්‍යාපාරයක් ගෙන ගියහ. ලන්දේසීන්ගේ මව්රට වූ ඕලන්දය එකල ස්පාඤ්ඤයට යටත් රටක් වශයෙන් පැවතුණි. ස්පාඤ්ඤවරුන් රෝමානු කතෝලිකයන් වූ අතර ලන්දේසීහු රෙපරමාදු භක්තිකයෝ වූහ. ආගමික වශයෙන් ද මේ දෙපිරිස අතර මත ගැටුම් පැවති හෙයින් ලන්දේසීන් ස්පාඤ්ඤයට එරෙහිව නිදහස් සටනක් ආරම්භ කර තිබුණි. මේ අතර ස්පාඤ්ඤයේ රජු වූ දෙවන පිලිප් රාජ්‍ය උරුමයක් අනුව පෘතුගාලයේත් රජු බවට පත් වූ හෙයින් ලන්දේසීන්ට එරෙහිව කටයුතු කිරීමට ඔහුට අවස්ථාව ලැබුණි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ලන්දේසීන් ලිස්බන් වරායට පැමිණීම දෙවන පිලිප් රජු විසින් තහනම් කරන ලදි. මෙසේ ලන්දේසි නැව්වලට ලිස්බන් වරායට පැමිණීමට නොහැකි වීම හේතුවෙන් ඔවුන්ගේ වෙළෙඳාමට අවශ්‍ය කුළුබඩු ඇතුළු වෙළෙඳ ද්‍රව්‍ය ලබා ගැනීමට නම් ඒවා නිෂ්පාදනය කෙරෙන ආසියාවට පැමිණීම හැර වෙනත් මගක් ලන්දේසීන්ට නොතිබුණි.

පෘතුගීසීන් ආසියාවට පැමිණ ශතවර්ෂයක් ගත වන තෙක් තමන් පැමිණෙන මුහුදු මාර්ග පිළිබඳ දැනුම සෙසු යුරෝපීයන් අතට පත්වීම වැලැක්වීමට පියවර ගෙන ඇත. එම කාලයේ දී පෘතුගීසීන්ට ඉතා විශ්වාසදායක අය හැරුණු විට සැක කටයුතු ලන්දේසී, ඉංග්‍රීසි හෝ ප්‍රංශ ජාතිකයෙකුට පෘතුගීසි නැවක ආසියාවට පැමිණීමට වත් පෘතුගීසීහු ඉඩ නොදුන්හ. එහෙත් ලන්දේසීහු විවිධ ඔත්තුකරුවන් යෙදවීම හා වෙනත් මාර්ගවලින්

1595 වර්ෂය පමණ වන විට පෘතුගීසීන් ආසියාවට පැමිණෙන නැව් මාර්ග හෙළි කර ගත්හ. මේ අනුව 1602 වර්ෂයට පෙර ඕලන්දයේ වෙළෙඳ සමාගම් කිහිපයක් ආසියාවට පැමිණි නමුත් වෙළෙඳ ද්‍රව්‍ය ලබා ගැනීමේ දී ලන්දේසි සමාගම් අතර ම තරගයක් ඇති විය. එසේ ම එක ම ලන්දේසි වෙළෙඳ සමාගමකට හෝ ඕලන්දය වෙනුවෙන් ආසියාවේ කටයුතු කිරීමට අවශ්‍ය නීත්‍යනුකූල බලයක් ලැබී නොතිබුණි. මේ තත්වය සැලකිල්ලට ගත් ඕලන්ද පාලකයා 1602 වර්ෂයේ දී ලන්දේසි වෙළෙඳ සමාගම් කිහිපයක් එකතු කොට පෙරදිග ඕලන්ද වෙළෙඳ සමාගම හෙවත් 'VOC' සමාගම පිහිටුවී ය. එම සමාගම පිහිටුවීමේ රාජකීය බලපත්‍රය අනුව ඕලන්ද රජය වෙනුවෙන් ආසියාවේ වෙළෙඳාම් කිරීමට, ප්‍රදේශ යටත් කිරීමට, බලකොටු ඉදිකිරීමට, ආණ්ඩුකාරවරුන් පත් කිරීමට හා අදාළ ප්‍රදේශ පාලනය කිරීමට 'VOC' සමාගමට බලය ලැබුණි.

1602 වර්ෂයෙන් පසු පෙරදිග ඕලන්ද වෙළෙඳ සමාගම මූල්‍යමය වශයෙන් ද ශක්තිමත් වූ හෙයින් ප්‍රබල නැව් කණ්ඩායම් ආසියාවට එවීමට ලන්දේසීන්ට හැකි විය. මෙසේ 'VOC' සමාගම යටතේ පැමිණි ලන්දේසීහු ජාවා දූපතේ බෙතාවිය හෙවත් බතාවියේ තම මූලස්ථානය පිහිටුවාගෙන අග්නිදිග ආසියාතික දූපත් හා ඉන්දියානු වෙරළබඩ ප්‍රදේශයේ ස්ථාන කිහිපයක ස්වකීය බලය ගොඩනැගූහ. ඉන්දියානු සාගරයේ තම වෙළෙඳ බලය ගොඩනැගීමේ දී ලන්දේසීන්ට අනිවාර්යෙන් ම පෘතුගීසීන් සමග සටන් කිරීමට සිදු විය.

උඩරට රජවරුන් ලන්දේසි සහාය සොයා යාම

ලන්දේසීන් ආසියාවට පැමිණ වැඩි කල් ගතවීමට පෙර 1602 වර්ෂයේ දී ජොරිස් වෑන් ස්පිල්බර්ජන් නම් ලන්දේසි ජාතික අද්මිරාල්වරයා නැව් තුනක් සමග ලංකාවේ නැගෙනහිර වෙරළට පැමිණ මඩකලපුවට ගොඩ බැස්සේ ය. ඔහු කන්ද උඩරටට ගොස් 1602 ජූලි මාසයේ දී පළමුවන විමලධර්මසූරිය රජු මුණ ගැසුණි. මෙම අවධිය වන විට විමලධර්මසූරිය රජු පෘතුගීසීන්ගේ ක්‍රියාකලාපය කෙරෙහි දැඩි අප්‍රසාදයකින් පසු විය. එබැවින් පෘතුගීසීන් පළවා හැරීම සඳහා රජු ලන්දේසීන්ගේ ආධාර ලබාගැනීමට කැමත්ත පළ කළේ ය.

ස්පිල්බර්ජන් පිටත්ව ගොස් මාස තුනකට පමණ පසු සිබෙල් ද වර්ට් නැමැත්තා ප්‍රමුඛ තවත් ලන්දේසි දූත පිරිසක් විමලධර්මසූරිය රජු මුණ ගැසීමට පැමිණියහ. මෙම අලූත් දූතයා ද ස්පිල්බර්ජන් අයත් ජාතියට ම අයත් බව දැනගත් රජු මහත් හරසරින් මහනුවර දී ඔහු පිළිගත් අතර, පෘතුගීසීන් පළවා හැරීම සඳහා දෙපිරිස කටයුතු කළ යුතු ආකාරය පිළිබඳව සාකච්ඡා ද පැවැත්වී ය. එහෙත් පසු අවස්ථාවක රජු ඉදිරියේ දී රජුට අගෞරව වන ලෙස සිඛෙල් ද වර්ට් කථා කිරීම හේතුවෙන් ඔහු හා රජුගේ පිරිස අතර ගැටුමක් ඇති විය. ගැටුමේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් සිඛෙල් ද වර්ට් අවාසනාවන්ත ලෙස මරණයට පත් විය. මෙම සිදුවීම නිසා පෘතුගීිසීන් පළවා හැරීමට ලන්දේසි සහාය ලබාගැනීමේ රජුගේ අපේක්ෂාව බිඳ වැටුණි.

විමලධර්මසූරිය රජුගෙන් පසු එතුමාගේ සහෝදරයෙකු වූ සෙනරත් රජු බලයට පත් විය. සෙනරත් රජුගේ කාලයේ දී ලන්දේසි දූත කණ්ඩායම් දෙකක් සමඟ සාකච්ඡා පැවති නමුත් රජු අපේක්ෂා කළ පරිදි සාර්ථක ප්‍රතිඵල නොලැබුණි.

දෙවන රාජසිංහ රජු හා ලන්දේසීන් අතර ගිවිසුම

සෙනරත් රජුගෙන් පසු එතුමාගේ පුත් දෙවන රාජසිංහ රජකමට පත් විය. එතුමා පෘතුගීසීන් මෙරටින් පළවා හැරීමට දැඩි අධිෂ්ඨානයෙන් කටයුතු කළ අයෙකි. මේ සඳහා ප්‍රබල නාවුක බලයක් හිමි ලන්දේසීන්ගේ සහාය ලබා ගැනීමට රජතුමා ක්‍රියා කළේය. ඒ අනුව රජු ලන්දේසීන්ගේ පෙරදිග මධ්‍යස්ථානය වූ බතාවියේ නියෝජිතයන් සමග සාකච්ඡා පැවැත්වී ය. පෘතුගීසීන් පලවා හැරීමට තමාට ලබාදෙන උපකාර වෙනුවෙන් මෙරට කුරුඳු වෙළෙඳාමේ අයිතිය හා නැගෙනහිර වෙරළේ වරායක් ලන්දේසීන්ට ලබාදීමට රජු එකඟ විය. එක් යුරෝපීය ජාතියක් වෙනුවට වෙනත් යුරෝපීය ජාතියක් මෙරටට ගෙන්වා ගැනීම කිසිසේත් ම රජුගේ අරමුණ නොවී ය. ලන්දේසීන් හා රජු අතර ඇති වූ සාකච්ඡාවල ප්‍රතිඵල වශයෙන් 1638 මැයි මාසයේ දී රජුගේ හමුදාව හා ලන්දේසීන් එකතුව මඩකලපුව පෘතුගීසි බලකොටුව වටලන ලදි. ප්‍රහාර කිහිපයකින් පසු එහි සිටි පෘතුගීසීන් පන්නා දැමීමට මෙම සේනාවෝ සමත් වූහ. මෙයින් මහත් සතුටට පත් දෙවන රාජසිංහ රජතුමා 1638 වර්ෂයේ මැයි මාසයේ දී ම ලන්දේසීන් සමග ගිවිසුමක් අත්සන් කළේ ය.

1638 ගිවිසුමේ ප්‍රධාන කරුණු

• පෘතුගීසීන් මෙරටින් නෙරපා හැරීමට උඩරට රජුට සහාය දීමට ලන්දේසීන් එකඟ වීම.
• පෘතුගීසීන්ට එරෙහි සටන් සඳහා ලන්දේසීන්ට වැය වන මුදල්, කුරුඳු, ගම්මිරිස්, මී ඉටි ආදි වෙළෙඳ ද්‍රව්‍ය ලබාදීම මගින් පියවීමට රජු එකඟ වීම.
• ඇතුන් හැර උඩරට සෙසු වෙළෙඳ ද්‍රව්‍ය මිල දී ගැනීමේ ඒකාධිකාරි අයිතිය ලන්දේසීන්ට ලබාදීම.
• රජු අදහස් කරන්නේ නම් පෘතුගීසීන්ගෙන් අල්ලා ගන්නා බලකොටුවල ලන්දේසි හමුදාව නතර කරවීමට එකඟවීම.

පෘතුගීසීන් නෙරපීමේ සටන් සහ මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල ලන්දේසි බලය පිහිටුවීම

1638 වර්ෂයේ ගිවිසුමෙන් පසුව පෘතුගීසීන් මෙරටින් නෙරපා හැරීමට තවත් වසර 20ක් ගත විය. එම කාලයේ දී පෘතුගීසීන් යටතේ පැවති ත්‍රිකුණාමලය, මීගමුව, ගාල්ල, කළුතර, කොළඹ, මන්නාරම හා යාපනය ඇතුළු සෙසු බලකොටු යටත් කිරීමට ලන්දේසීන් හා උඩරට හමුදාවෝ කටයුතු කළහ. ත්‍රිකුණාමලය හා මීගමුව බලකොටු යටත් කිරීමෙන් පසුව රජු හා ලන්දේසීන් අතර මත ගැටුම් ඇති විය. ලන්දේසීන් තමන්ට වාසිදායක ප්‍රදේශවල බලකොටු අල්ලා ගත් පසු 1638 වර්ෂයේ ගිවිසුම පරිදි රජුට භාරදීමට කටයුතු නොකිරීම එම තත්වයට හේතු විය.

ලන්දේසීන් මුල සිට ම අතිශය කපටි අන්දමින් රජු සමග කටයුතු කොට ඇත. 1638 ගිවිසුමේ එක් වගන්තියකට අනුව පෘතුගීසීන්ගෙන් අල්ලා ගනු ලබන බලකොටුවල "ලන්දේසි හමුදා නතර කළ යුතු වන්නේ උඩරට රජු කැමති නම් පමණි" යන අදහස පැවතියත්, ලන්දේසීහු එම වගන්තිය අමතක කොට කටයුතු කළහ. ඒ අනුව තමන් අල්ලාගත් බලකොටුවල රජුගෙන් නොවිමසා ලන්දේසීහු තම භටයන් නතර කළහ. මීගමුව හා ගාල්ල කුරුඳු බහුලව වැවෙන ප්‍රදේශ වූ හෙයින් ඒවා රජුට භාර නොදී තමන් සතුව තබා ගැනීමට ලන්දේසීහු කටයුතු කළහ. මෙම මතභේදය නිසා බලකොටුවල සිටින සේවකයන්ට වැටුප් ගෙවීම රජුගේ වගකීමක් නොවන බව රජතුමා කියා සිටියේ ය. ඒ අතර ඉල්ලා සිටි යුධ වියදම් ගෙවන තුරු බලකොටු රජුට පවරා දිය නොහැකි බව ලන්දේසීහු ද කියා සිටියහ. මෙසේ දෙපක්ෂය අතර මතභේදය ක්‍රමයෙන් උග්‍ර විය. එහෙත් කොළඹ ඇතුළු බලකොටුවලින් පෘතුගීසීන් පලවා හැරීමට ලන්දේසි සහාය අවශ්‍ය වූ බැවින් දෙවන රාජසිංහ රජු බොහෝ ඉවසිලිමත්ව කටයුතු කළ බව පෙනේ.

මේ අතර ජෙරාඩ් හල්ෆ්ට් නම් සෙනෙවියා යටතේ විශාල ලන්දේසි හමුදාවක් ලංකාවට පැමිණියහ. ඉන් ශක්තිමත් වූ ලන්දේසීහු පෘතුගීසීන්ගෙන් කොළඹ කොටුව අත්පත් කරගැනීමට උස් බිම්වල කාලතුවක්කු සවි කොට කොටුව වැටලුහ. හල්ෆ්ට් සෙනෙවියා කෙරෙහි ප්‍රසාදයට පත් රාජසිංහ රජතුමා ඔහුට මහත් සැලකිලි දක්වා විශාල හමුදාවක් ද සටනට එවී ය. මින් මහත් අසරණභාවයට පත් පෘතුගීසීහු යටත් බව ප්‍රකාශ කොට කොළඹ කොටුවේ යතුරු ලන්දේසීන්ට භාර දුන්හ.

එතෙක් ගාලූ කොටුවේ සිට ක්‍රියාත්මක වූ ලන්දේසීහු එතැන් සිට කොළඹ කොටුව වඩාත් ශක්තිමත් කර එය තම මූලස්ථානය බවට පත් කර ගත්හ. මෙය ද 1638 වර්ෂයේ ගිවිසුම නැවත කඩකිරීමක් වූයේ ය. මේ නිසා රාජසිංහ රජු කෝපයට පත් විය. ලන්දේසීන් 1658 වර්ෂයේ මන්නාරම ද ඉන් පසු යාපනය හා කල්පිටිය ද අල්ලා ගැනීමත් සමග ලංකාවේ මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල එතෙක් පැවැති පෘතුගීසි පාලනය අවසන් විය. අල්ලාගත් බලකොටු ලන්දේසිහු තමන් අත ම තබා ගත්හ. ලන්දේසීන්ගේ අරමුණ පෘතුගීසීන් යටතේ පැවති ප්‍රදේශවල ඔවුන්ගේ බලය පිහිටුවීම බව රජු තේරුම්ගත් පසු ලන්දේසීන්ට අත්පත් කර ගත හැකි භූමිය අවම කිරීමේ උපායක් රජු ක්‍රියාත්මක කර ඇත. ඒ අනුව පෘතුග්‍රීසීන් යටතේ පැවති ලන්දේසීන් අත්පත් කර ගැනීමට ඉඩ තිබූ ප්‍රදේශ රැසක් උඩරටට ඈඳා ගැනීමට රජතුමා කටයුතු කළේ ය. රජුගේ එම උපාය නිසා ලන්දේසීන්ට අත්පත් කර ගත හැකි වූයේ පෘතුගීසීන්ට වඩා අඩු භූමි ප්‍රදේශයකි. ලන්දේසීහු කොළඹ, ගාල්ල, මාතර, මීගමුව, කල්පිටිය, මන්නාරම, යාපනය, ත්‍රිකුණාමලය, මඩකලපුව ආදී ප්‍රදේශවල බලකොටු ඉදි කළහ. එබඳු ප්‍රධාන බලකොටුවලට අමතරව අලිමංකඩ, පේදුරු තුඩුව, කයිට්ස් ආදී ස්ථානවල කුඩා බලකොටු රැසක් ද ඔවුන් විසින් ඉදි කරන ලදි. පෘතුගීසීන් වෙනුවට එවැනි ම වෙනත් යුරෝපීය ජාතියක් ගෙන්වා ගැනීම නිසා 'ඉඟුරු දී මිරිස් ගත්තා වැනි ය' යන ප්‍රස්ථාව පිරුළක් ඇති වී තිබේ.

ලන්දේසීින් උඩරට රාජ්‍ය සමඟ පැවැත්වූ සම්බන්ධතා

මෙරට දේශපාලන බලයක් ගොඩනගාගෙන සිටි පෘතුගීසී, ලන්දේසි, ඉංග්‍රීසි යන යුරෝපා ජාතීන් අතුරින් උඩරට රාජ්‍ය සමග වැඩි කාලයක් යහපත් සබඳතාවක් පවත්වාගෙන ගිය ජාතිය ලන්දේසින් වේ. පෘතුගීසීන් උඩරට රාජධානිය සම්බන්ධයෙන් අනුගමනය කළේ ආක්‍රමණකාරී ප්‍රතිපත්තියකි. මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල සිය බලය පිහිටුවා දශක දෙකක් ගත වීමටත් පෙර ඉංග්‍රීසීහු උඩරට රාජධානිය යටත් කළහ. එහෙත් ලන්දේසීහු 1658 - 1796 කාලයේ දී උඩරට රජු සමඟ දූත සබඳතා පැවැත්වීම, ලිපි හුවමාරු කර ගැනීම, ආදියෙන් සාමකාමි සබඳතාවක් පවත්වාගෙන ගිය අතර අවස්ථාව ලැබුණු විට එම රාජධානිය ආක්‍රමණය කිරීමටත් පසුබට නොවූහ. මේ නිසා ලන්දේසීන් හා උඩරට සබඳතා අතර කිසියම් විචිත්‍රත්වයක් දැකිය හැකි ය.

දෙවන රාජසිංහ රජු හා ලන්දේසීන් අතර පැවති සබඳතා

පෘතුගීසීන් මෙරටින් නෙරපා හැරීමට 2 රාජසිංහ රජු ලන්දේසීන් කැඳවාගත් නමුත් 1638 - 1658 අතර කාලයේ දී පෘතුගීසීන්ගෙන් අල්ලා ගත් ප්‍රදේශ ලන්දේසීන් රජුට භාර නොදීම නිසා දෙපක්ෂය අතර මතභේද ඇති වූ ආකාරය මීට ඉහත දී සඳහන් කෙරිණ. 1658 - 1675 කාලයේ මෙරට ලන්දේසි ප්‍රතිපත්තිය මෙහෙයවූ නිලධාරින්ට උඩරට රාජධානියේ ශක්තිය ගැන නිසි අවබෝධයක් නොතිබුණි. මේ නිසා මුහුදු මගින් හා ගොඩබිමින් එම
රාජධානිය කොටු කිරීමේ අරමුණු ඇතිව 1659 - 1668 කාලයේ දී එතෙක් උඩරට යටතේ පැවති නැගෙනහිර හා බස්නාහිර වෙරළබඩ ප්‍රදේශ කිහිපයක් ලන්දේසීන් විසින් අල්ලා ගන්නා ලදි. ලන්දේසීින්ගේ මෙම ආක්‍රමණකාරී ක්‍රියා ගැන නිශ්ශබ්දව සිටි දෙවන රාජසිංහ රජතුමා 1670 වර්ෂයේ සිට හැම පැත්තකින් ම ඔවුන්ට පහර දීමට පටන් ගත්තේ ය. රාජසිංහ රජුගේ මෙහෙයවීම පිට උඩරැටියන් එල්ල කළ ප්‍රහාර කෙතරම් ශක්තිමත් හා ක්ෂණික වී ද යත් 1658 වර්ෂයෙන් පසු ලන්දේසීන් අල්ලා ගත් සියලූ ම ප්‍රදේශ පාහේ උඩරැටියන්ගේ මෙකී ප්‍රහාර නිසා ඔවුන්ට අහිමි විය. රාජසිංහ රජුගේ මෙම ප්‍රහාර මාලාව උඩරට යුද්ධ ශක්තිය පිළිබඳව නියම අවබෝධයක් ඇති කර ගැනීමට මෙන් ම උඩරට සම්බන්ධ ලන්දේසීන්ගේ ඉදිරි ප්‍රතිපත්තිය සකස් කර ගැනීමට ද උපකාරී වූ බව පෙනේ. ගොඩබිමේ දී උඩරැටියන් ලන්දේසීන් සමග කරට කර සටන් කිරීමට සමත් බවත් උඩරට ප්‍රදේශ අත්පත් කර ගැනීමට ගිය හොත් පෘතුගීසීන්ට මෙන් කෙළවරක් නැති යුද්ධයකට මුහුණදීමට තමන්ටත් සිදු වන බවත් මෙම ප්‍රහාර මාලාවත් සමග ලන්දේසීහු තේරුම් ගත්හ. එහි ප්‍රතිඵල වශයෙන් උඩරට රාජ්‍ය සම්බන්ධ කිසියම් ගෞරව සම්ප්‍රයුක්ත බියකින් යුතුව එහි රජවරුන් සමග හැකි තරම් සාමකාමීව කටයුතු කිරීමට ලන්දේසීහු කටයුතු කළහ.

උඩරට ලන්දේසි දූත සබඳතා

පළමුවන විමලධර්මසූරිය රජුගේ කාලයේ සිට උඩරට රාජධානිය හා ලන්දේසීන් අතර දූත සබඳතා පැවතුණි. දෙවන රාජසිංහ රජුගේ කාලයේ දී අවම වශයෙන් ලන්දේසි දූතයන් අට දෙනෙකු වත් වරින් වර රජු මුණගැසී ඇත. දෙවන රාජසිංහ රජුගේ කාලයේ සිදු වූ ලන්දේසි දූත ගමන් අතර 1656 වර්ෂයේ දී ජෙනරල් ජෙරාඩ් හල්ෆ්ට් රජු මුණ ගැසීම ඉතා වැදගත් අවස්ථාවකි. මේ වන විට පෘතුගීසීන් මෙරටින් නෙරපා නොතිබූ අතර ලන්දේසීන් හා රජු අතරත් මතභේද පැවතුණි. රජුගේ ආරාධනයෙන් උඩරටට ගිය ලන්දේසි දූතයා රජතුමා විසින් ඉතා ගෞරවයෙන් පිළිගන්නා ලදි. උඩරැටියන් ඉතා අලංකාර පෙරහරකින් ජෙනරල්වරයා කැඳවාගෙන ගිය බව ලන්දේසි වාර්තාවල දැක්වේ. හල්ෆ්ට්ගේ ආචාරශීලීත්වය හා ගෞරවාදරය පිළිබඳව රජතුමන් ද ඛෙහෙවින් සතුටට පත්ව ඇත.

දෙවන රාජසිංහ රජුගෙන් පසුව දෙවන විලධර්මසූරිය, ශ්‍රී වීරපරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ හා ශ්‍රී විජයරාජසිංහ යන රජවරුන්ගේ කාලවල දී ද මෙබඳු දූත ගමන් සිදු විය. මෙම කාලයේ දී රජු හා ලන්දේසීන් අතර මත ගැටුම් ඇති වූ විට ද කඩවත් වසා දැමීම ආදියෙන් දෙපාර්ශ්වය අතර සබඳතා පළුදු වූ විට ද දූත ගමන් සංවිධානය කෙරුණි. මෙබඳු දූත ගමන්වල දී බොහෝ විට ආණ්ඩුකාරවරුන්ගේ ලිපි රජු වෙතට ඉදිරිපත් කෙරුණි. රජුගේ දූතයෝ ද ඇතැම් අවස්ථාවල පහත රටට පැමිණ ලන්දේසීන් මුණ ගැසුණහ.

දූත ගමන්වල දී දෙපාර්ශ්වය තෑගි භෝග හුවමාරු කර ගැනීම, සුහදත්වය පළ කිරීම, දූතයන්ගේ ඉල්ලීම්වලට අනෙක් පාර්ශ්වය ඇහුම්කන් දීම හා දෙපාර්ශ්වය අතර පවතින ගැටලූ සාකච්ඡා කිරීම ආදියට වැදගත් තැනක් ලැබුණි. ලන්දේසි ආණ්ඩුකාරවරයා හා රජු මුණ ගැසීම දුර්ලභ සිදුවීමක් බැවින් දෙපාර්ශ්වයේ අදහස් එක්තැන් වීමට මෙබඳු දූත ගමන් හා ලිපි හුවමාරුවීම් ඛෙහෙවින් ඵලදායි විය. දෙවන රාජසිංහ රජු ලන්දේසීන්ට ලිපි ලිවීමේ දී තමා ලංකාවේ අධිරාජයා බව සඳහන් කළේ ය. ලන්දේසීන් ද එබඳු ලිපි ගනුදෙනුවල දී රජු ත්‍රී සිංහලාධීශ්වර යැයි නාමිකව හෝ සඳහන් කර ඇත. රජු ලන්දේසීන්ට ලිපි ලියන විට 'මට සේවය කරන හිතවත් ලන් දේසි ජාතිය' වැනි පාඨ යෙදූ අතර ලන්දේසීන් ද රජුට ලියූ ලිපි අවසන් කළේ 'ඔබ වහන්සේගේ සුවච කීකරු සේවක' යන පාඨ යොදා ගනිමිනි. ලන්දේසි දූතයන් කිහිප දෙනෙකු උඩරට රජු හමු වීම ගැන වැදගත් තොරතුරු කිහිපයක් පහත සටහනින් දැක්වේ.

ලන්දේසි දූතයන් උඩරට රජු හමු වූ අවස්ථා කිහිපයක්

දූත ගමන්වල දී තෑගි භෝග හුවමාරු කර ගැනීම

(1656 වර්ෂයේ ජෙනරල් ජෙරාඩ් හල්ෆ්ට්ගේ දූත ගමන ඇසුරින්)

සාමකාමී ප්‍රතිපත්තිය හා ගැටුම්වලින් වැලකීම

1687 වර්ෂයේ දී දෙවන රාජසිංහ රජු මියගිය පසු ඔහුගේ පුත් දෙවන විමලධර්මසූරිය රජු බලයට පත් විය. පිය රජුගෙන් උරුම වූ රාජ්‍යය ආරක්ෂා කර ගත් මෙතුමන් ලන්දේසීන් සමග මිත්‍රශීලිව කටයුතු කොට ඇත. දෙපාර්ශ්වය අනුගමනය කළ ක්‍රියාමාර්ග කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

• පහළ බුරුමයෙන් උපසම්පදා භික්ෂූන් ගෙන්වා ගැනීමට ලන්දේසි නැව් ලබා දීම
• පිටිගල් කෝරලයේ කුරුඳු තැලීමට ලන්දේසීන්ට පනවා තිබූ තහනම ඉවත් කිරීම
• රජුගේ කුරුඳු, පුවක්, ඇතුන් වෙළෙඳ සමාගම මගින් මිල දී ගැනීමට එකඟ වීම

දෙවන විමලධර්මසූරිය රජුගෙන් පසු එතුමාගේ පුත් ශ්‍රී වීර පරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ රජු බලයට පත් විය. මෙතුමා කුණ්ඩසාලේ කුමාරයා නමින් ප්‍රකටව සිටියේ ය. මෙම අවධියේ දී ලන්දේසීන් සමඟ පැවැති සාමකාමී සම්බන්ධතා කෙමෙන් පලූදු වන සිදුවීම් කිහිපයක් ඇති විය. මේ කාලයේ දී උඩරට රජු කල්පිටිය, පුත්තලම වැනි වරායන් හරහා පුවක්, ඇතුන් හා ඇත්දළ ඉන්දියාවට යවමින් වැඩි වශයෙන් වෙළෙඳ කටයුතුවල නියැළී ඇත. මෙය තමන්ට මහත් පාඩුවක් ලෙස සැලකූ ලන්දේසීහු සියලූ වරායන් වසා දමා උඩරට වෙළෙඳාමට බාධා පැමිණවූහ. ඊට ප්‍රතිචාර වශයෙන් රජු ද සිය ප්‍රදේශය හරහා ඇතුන් ගෙනයාම තහනම් කොට කුරුඳු ඇතුළු කුළුබඩු වර්ග හා උඩරට නිපදවන ආහාර වර්ග ලන්දේසීන්ට විකිණීම සඳහා උඩරැටියන්ට තිබූ ඉඩකඩ අහුරා දැමී ය.

මේ වන විට ලන්දේසි පාලනය පැවැති ප්‍රදේශවල විසූ ජනයා ලන්දේසීන්ගේ ක්‍රියාමාර්ග ගැන කලකිරී සිටි බව පෙනේ. ඔවුන් විසින් පනවන ලද පීඩාකාරී බදුත්, බදු අය කරන්නන් විසින් ප්‍රමාණයට වඩා මුදල් අය කිරීමත්, කුරුඳු තලන්නන්ට මුහුණදීමට සිදුව තිබූ බලවත් අසහනකාරී තත්වයත් නිසා ජනතාවගේ කලකිරීම වැඩි විය. මෙම තත්වය නිසා ලන්දේසි පාලන ප්‍රදේශ කිහිපයක කැරලි කෝලාහල පැන නැගිණ. ලන්දේසීහු සිය බලය යොදා කැරලි මැඩ පැවැත්වූහ.

ශ්‍රී වීර පරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ රජතුමා ද මුල් රජවරුන්ගේ සිරිත් අනුගමනය කරමින් දකුණු ඉන්දියාවෙන් නායක්කර් වංශික කුමරියක ගෙන්වා අගබිසව කරගත්තේ ය. මේ නිසා ම බොහෝ නායක්කර් වංශිකයන් දිවයිනට පැමිණි අතර ඔවුහු රජයේ උසස් තනතුරු ද ලබාගෙන උඩරට පදිංචිව සිටියහ. රජවාසලේ ද ඔවුන්ගේ බලය වැඩි වෙමින් පැවැතියේ ය.

1739 වර්ෂයේ දී ශ්‍රී වීර පරාක්‍රම නරේන්ද්‍රසිංහ රජු මියගිය අතර එතුමාට පුතුන් නොසිටි නිසා නායක්කර් වංශික අගබිසවගේ සහෝදරයෙකු ශ්‍රී විජය රාජසිංහ යන නමින් රාජත්වයට පත් විය. මේ අනුව පළමු විමලධර්මසූරිය රජුගෙන් ඇරඹි රජ පරම්පරාව නිමාවට පත් විය.

ලන්දේසීන් උඩරට ආක්‍රමණය කිරීම

ශ්‍රී විජය රාජසිංහ රජුගෙන් පසු 1747 වර්ෂයේ දී එතුමාගේ නායක්කර් වංශික බිසවගේ සහෝදරයා කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ නමින් සිහසුනට පත් විය. මෙතුමා එවකට පරිහානියට පත්ව තිබූ බුදුසසුන නගා සිටුවීමට කාර්යන් රාශියක් සිදු කළේ ය. වැලිවිට සරණංකර හිමියෝ මේ සඳහා රජුට අනුශාසනා ලබාදුන්හ. රජතුමා ලන්දේසීන්ගෙන් නැව් ලබාගෙන උපසම්පදාව ගෙන ඒම සඳහා සියම් දේශයට දූත කණ්ඩායමක් පිටත් කළේ ය.

ඒ අනුව උපාලි හිමියන් ප්‍රමුඛ භික්ෂූන් පිරිසක් මෙහි වැඩමවා 1753 වර්ෂයේ දී ලංකාවේ උපසම්පදාව පිහිටුවී ය. එතැන් සිට වර්තමාන සියම් නිකාය ආරම්භ විය.

ක්‍රි. ව. 1762 පමණ වනවිට උඩරට රාජ්‍යය හා ලන්දේසීන් අතර නැවතත් ගැටුම් ඇති වූ බව පෙනේ. මේ නිසා ලන්දේසීන්ට විරුද්ධව වෙනත් ජාතියකගේ උදව් ලබාගැනීමට රජු උනන්දුවක් දැක්වී ය. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් 1762 වර්ෂයේ දී ජෝන් පයිබස් නම් ඉංග්‍රීසි ජාතිකයා උඩරට රාජ්‍යයට දූතයකු ලෙස පැමිණියේ ය. මින් බියට පත් ලන්දේසීහු බැරන් වැන් එක් ආණ්ඩුකාරවරයාගේ මෙහෙයවීම මත සේනාංක හයක් මාර්ග හයකින් යවමින් උඩරට ආක්‍රමණය කළහ. මෙම සේනාංක එකකට වත් මහනුවර නගරය අසලට වත් පැමිණීමට උඩරැටියෝ ඉඩ නොදුන්හ. උඩරැටියන්ට හුරු පුරුදු සටන් ක්‍රම යොදා ගනිමින් එල්ල කළ ප්‍රහාර නිසා අසරණ වූ ලන්දේසීහු බලාපොරොත්තු
සුන්ව පහත රටට පැමිණියහ. මෙම පරාජයෙන් වැඩි කලක් ගතවීමට පෙර 1765 වර්ෂයේ දී ලන්දේසීන් විසින් නැවත වරක් උඩරට ආක්‍රමණය කරන ලදි. මෙම ආක්‍රමණයේ දී දෙපක්ෂයට ම බලවත් හානි සිදු විය. 1765 වර්ෂයේ පෙබරවාරි මාසයේ දී ලන්දේසීන් මහනුවර නගරයට ඇතුළු වූ හෙයින් රජතුමා ආරක්ෂාව පතා හඟුරන්කෙතට පලා ගියේ ය. මහනුවර නගරය අල්ලා ගත් ලන්දේසීන් ඉදිරිපත් කළ කොන්දේසි පිළිගැනීමට රජතුමා එකඟ නොවී ය. වර්ෂා සමය ආරම්භ වීමත් සමග ලෙඩ රෝග හා උඩරැටියන්ගේ ප්‍රහාරවලින් හෙම්බත් වූ ලන්දේසීහු ආපසු පැමිණියහ.

වසර කිහිපයක් නොකඩවා පැවති ගැටුම් නිසා මේ වන විට නැවත සාමයක් ඇති කර ගැනීමට රජතුමා කැමැත්තෙන් සිටියේ ය.

එසේ ම නායක්කර් වංශිකයන්ගේ හැසිරීම් නිසා රදලවරුන් මෙන් ම බෞද්ධ භික්ෂූන් වහන්සේලා අතර ද කලකිරීමක් පැවතුණි. මේ බව දැනගත් රජතුමා සාමය වෙනුවෙන් ලන්දේසීන් වෙත දූතයන් යැවී ය. ඉන් ප්‍රයෝජන ගත් මෙම අවධියේ සිටි ලන්දේසි ආණ්ඩුකරු වූ විලෙම් පැලක් ලන්දේසීන්ට වාසි සහගත කොන්දේසි මාලාවක් ඉදිරිපත් කළේ ය. රජුට ඒවාට එකඟ වීමට සිදු වූ අතර ක්‍රි. ව. 1766 දී වගන්ති 25කින් යුත් ගිවිසුමක් අත්සන් කළේ ය. එම ගිවිසුමේ වගන්ති කිහිපයක් පහත පරිදි ය.

1766 ගිවිසුමේ වගන්ති කිහිපයක්

• යාපා පටුන, මන්නාරම, කල්පිටිය, කොළඹ දිසාව, ගාලූ කෝරලය හා ත්‍රිකුණාමලය අවට ප්‍රදේශ ලන්දේසීන්ට අයත් ය.
• මුහුදුබඩ සිට රට තුළට සිංහල ගව්වක ප්‍රමාණය ලන්දේසීන්ට අයත් ය

මෙම ගිවිසුම අනුව උඩරට රාජ්‍යය දිවයිනක් තුළ පිහිටි දිවයිනක තත්වයට පත් විය. ගිවිසුමෙන් නොබෝ කලකට පසුව එහි ආදීනව රජුට අවබෝධ වන්නට විය.

මුහුදුබඩ ප්‍රදේශ නැවතත් තමන් වෙත ලබාදෙන ලෙස රජු ඉල්ලා සිටිය ද ලන්දේසීහු එයට ඇහුම්කන් නොදුන්හ. මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල තම පාලනය තහවුරු කළ ඔවුහු එම ප්‍රදේශවල කෘෂිකර්මාන්තය හා කුරුඳු වැවීම දියුණු කිරීමට ද පියවර ගත්හ.

1766 වර්ෂයේ ඇති කර ගන්නා ලද ගිවිසුම නිසා උඩරට රජු හා ලන්දේසින් අතර මතභේද වැඩි වෙමින් පැවතුණි. ලන්දේසීහු ගිවිසුමේ ඇතැම් කොන්දේසි කඩ කරමින් රජුට අයත් ප්‍රදේශවලට ලූණු සැපයීම තහනම් කළහ. මින් උඩරට වැසියා මහත් අසීරුතාවකට පත් විය.

කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුගෙන් පසුව 1782 වර්ෂයේ දී එතුමාගේ සහෝදරයා රාජාධිරාජසිංහ නමින් රජු බවට පත් විය. 1796 වර්ෂයේ දී ඉංග්‍රීසීන් ලංකාවට පැමිණි අතර ලන්දේසීන්ට පහර දී ඉංග්‍රීසීන් ඔවුන්ගෙන් ප්‍රදේශ අත් කර ගැනීමත් සමග ලංකාවේ ලන්දේසි පාලනය අවසන් විය.