පෙර පාඩම තුළින් හදීස් කලාවේ ඉමාම්වරුන් අතරින් දෙදෙනකුගේ ජීවන කතා හා ඔවුන්ගේ ග්‍රන්ථ පිළිබඳව අවධානය යොමු කළෙමු. මෙහි දී අනෙකුත් ඉමාම්වරුන් සිව්දෙනාගේ ජීවන කථා හා ඔවුන් ගොනු කළ ග්‍රන්ථ පිළිබඳව ද අවධානය යොමු කරමු.

ඉමාම් අබූදාවූද් රහ්මතුල්ලාහි අලෛහි තුමා (හිජ්රි 201 - 275)

අබූදාවූද් සුෙලෙමාන් ඉබ්නු අෂ්අස් අස්සිජිස්තානි යන්න මෙතුමාගේ සම්පූර්ණ නාමය වේ. හිජ්රි 201 දී සිජිස්තාන් නම් නගරයේ දී උපත ලත් මෙතුමා තම ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය නයිසාපූර්හි දී හා පසුව කුරාසාන්, ඊජිප්තුව, සිරියා, හිජාස් ප්‍රමුඛ නගරවල දී ද්විතීයික අධ්‍යාපනය ද ලැබුවේ ය. හදීස් එක් රැස් කර ගැනීම සඳහා නගර රැසකට පිය නැඟුවේ ය.

මොහු අතිශය මතක ශක්තියකින් හෙබි පුද්ගලයෙක් වූ අතර දේව භක්තිය, පරිත්‍යාගශීලීභාවය, දානශීලීත්වය වැනි යහගුණාංගවල උල්පත ද විය.

ඉමාම් තුමා තමා විසින් ම සොයා ගන්නා ලද හදීස් ලක්ෂ 5 අතුරින් හදීස් 4800ක් තෝරා ගෙන වසර 20ක පමණ කාලයක් තුළ වෙහෙස වී "සුනන් අබූදාවූද්" නම් ග්‍රන්ථය ගොනු කළේ ය. ඉමාම් අබූදාවූද් රහ්මතුල්ලාහි අෙලෙහි තුමාණෝ හිජ්රි 275 දී බසරාවේ දී වෆාත් වූහ.

ඉමාම් තිර්මිදි රහ්මතුල්ලාහි අලෛහි තුමා (හිජ්රි 209 - 279)

ඉමාම් අබූ මූසා මුහම්මද් ඉබ්නු ඊසා අත්තිර්මිදි හිජ්රි 209 දී කුරාසාන් ප්‍රාන්ථයේ තිර්මිදි නම් නගරයේ දී උපත ලැබුවේ ය. ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය කුරාසාන්හි දී ලැබූ මොහු ඉමාම් බුහාරි රහ්මතුල්ලාහි අෙලෙහි තුමා හා ඉමාම් මුස්ලිම් රහ්මතුල්ලාහි අලෛහි තුමා මෙන් හදීස් කලාවට සේවය කළ යුතු, යැයි අධිෂ්ඨාන කර ගත්තේ ය.

ඉමාම් බුහාරි රහ්මතුල්ලාහි අලෛහි, ඉමාම් මුස්ලිම් රහ්මතුල්ලාහි අලෛහිවැනි අයගෙන් අධ්‍යාපනය ලැබූ මෙතුමා හදීස් එක් රැස් කිරීම සඳහා ප්‍රදේශ රැසකට ගමන් කළේ ය. මෙතුමා දේව භක්තිය හා යහගුණාංවලින් හෙබි පුද්ගලයෙක් විය.

ඉමාම් තිර්මිදි රහිමහුල්ලාහ් තුමා තමන්ට ලැබුණු හදීස් ලක්ෂ ගණනින් හදීස් 4800ක් තෝරා ගොනු කර හදීස් ග්‍රන්ථයක් එළි දැක්වුවේ ය. එය "ජාමිඋත් තිර්මිදි" යනුවෙන් හඳුන්වනු ලබයි. එක ම හදීසය නැවත නැවත අන්තර්ගත නොවන අතර හදීසයෙහි අවසානයේ එහි තරාතිරම සඳහන් කර තිබීමත් මෙහි විශේෂත්වයකි. ඉමාම් තිර්මිදි රහ්මතුල්ලාහි අෙලෙහි තුමා හිජ්රි 279 දී තමන් උපත ලැබූ තිර්මිදි නගරයේ දී වෆාත් වූවේ ය.

ඉමාම් නසාඊ රහ්මතුල්ලාහි අෙලෙහි තුමා (හිජ්රි 215 - 303)

හිජ්රි 215 දී කුරාසාන් නම් ප්‍රාන්තයේ නසාඊ නම් නගරයේ උපත ලත් මොහුගේ සම්පූර්ණ නාමය වන්නේ, අබූ අබ්දුර් රහ්මාන් අහ්මද් ඉබ්නු ෂුඅයිබ් අන්නසාඊ වේ. හදීස් කලාවේ පෙර සිටි ඉමාම්වරුන් සේ ම ඉමාම් නසාඊ තුමා ද හදීස් කලාව පිළිබඳව දැඩි උනන්දුවක් දැක්වූයේ ය. එවකට හදීස් කලාව තුළ ප්‍රසිද්ධ මුහද්දිස්වරුන් සොයා ප්‍රදේශ රැසකට ගමන් කළේ ය.

මෙවැනි ගමන් මඟින් මෙතුමා එක්රැස් කර ගත් හදීස් ලක්ෂ 5 අතරින් හදීස් 4341ක් තෝරා ගෙන හදීස් ග්‍රන්ථයක් හෙළි දැක්වූයේ ය. එය "සුනන් නසාඊ" යන නමින් හඳුන්වනු ලැබේ. එතුමා මෙම ග්‍රන්ථය පමණක් නොව තවත් ග්‍රන්ථ රැසක් ද ලීවේ ය.

ඊජිප්තුව අවට ඉගැන්වීම් සිදු කළ ඉමාම් නසාඊ රහ්මතුල්ලාහි අෙලෙහි තුමා තබරානි, තහාවී වැනි ඉමාම්වරුන්ගේ ගුරුතුමා වේ. මෙතුමා හිජ්රි 303 දී මක්කාවේ දී වෆාත් වූයේ ය.

ඉමාම් ඉබ්නු මාජහ් රහ්මතුල්ලාහි අලෛහි තුමා (හිජ්රි 209 - 273)

හිජ්රි 209 දී කස්වීන් නගරයේ දී උපත ලත් ඉමාම් ඉබ්නු මාජහ් රහ්මතුල්ලාහි අලෛහි තුමාගේ සම්පූර්ණ නම වන්නේ, අබූ අබ්දිල්ලාහ් මුහම්මද් ඉබ්නු යසීද් අල් කස්වීනි වේ. හදීස් කලාවේ ප්‍රශංසනීය කාල පරිච්ඡේදය තුළ ජීවත් වූ මෙතුමාට හදීස් කලාවේ අනෙකුත් ඉමාම්වරුන් සේ ම තමන් ද නිපුණත්වයක් ලබා ගත යුතු යැයි උනන්දුවක් ඇති විය. මෙය හේතු කොට ගෙන තමන් උපන් නගරයේ ම ප්‍රාථමික අධ්‍යාපනය ලබා, පසුව කුරාසාන්, ඉරාකය, හිජාස්, සිරියාව, ඊජිප්තුව ප්‍රමුඛ හදීස් කලාවට ප්‍රසිද්ධියක් දැරූ නගරවලට ගොස් හදීස් කලාව අධ්‍යයනය කළේ ය. අබූබක්ර් ඉබ්නු අබී ෂෛබා රහ්මතුල්ලාහි අලෛහි තුමා, ඉබ්රාහීම් ඉබ්නු මුන්සිර් රහ්මතුල්ලාහි අෙලෙහි තුමා වැනි ඉමාම්වරු මෙතුමාගේ ගුරුවරු වූහ.

මොහු විසින් ගොනු කරන ලද සුනන් ඉබ්නු මාජහ් ග්‍රන්ථය සිහාහුස් සිත්තාවෙහි එකක් වේ. ඉමාම් තුමා තමාට ලැබුණු 40000ක් පමණ හදීස් අතරින් හදීස් 4000ක් තෝරා ගෙන මෙම ග්‍රන්ථය ගොනු කළේ ය. මෙතුමාණෝ හිජ්රි 273 දී වෆාත් වූහ.

මෙම සිව්දෙනාගේ ග්‍රන්ථ හදීස් කලාවේ විද්වතුන් විසින් "සුනන් අර්බආ" යනුවෙන් හඳුන්වනු ලබයි.