13 - වැවයි දාගැබයි ගමයි පන්සලයි
අප ශ්‍රී ලංකාද්වීපය තුළ ජාතික, ආගමික, සංස්කෘතික හා සාමාජික නවෝදයක් ඇති වූයේ මහින්දාගමනයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙසිණි. මිහිඳු මාහිමි ඉදිරිපත් කළ ජීවන දැක්ම ලක්වැසියන්ගේ හදවත තුළ තදින් ම මුල් බැසගත්තේ ය. ඒ ඔස්සේ වැඩීගිය සමාජ ආර්ථීක ක්‍රමයත් එහි බෞද්ධ මුහුණුවරත් ප්‍රකට කෙරෙන ජනප්‍රිය ව්‍යවහාරය වැවයි-දාගැබයි, ගමයි-පන්සලයි යන්නයි.
බෞද්ධ ඉගැන්වීම් ආලෝකය කොටගත් විශිෂ්ට සංස්කෘතිය සංකේතවත් කරන අසිරිමත් වූ ද විධිමත් වූ ද වාස්තුවිද්‍යාත්මක වශයෙන් ඉහළ අගයක් ගන්නා වූ ද වැව හා දාගැබ අපගේ අනන්‍යතාව කුමක් දැයි ලොවට හෙළිකිරීමෙහි ලා පෙරමුණ ගෙන තිබේ. අතීතයේදී රුහුණු, මායා, පිහිටි යන සමස්ත තුන් සිංහලය ම ආවරණය වූයේ වී ගොවිතැන මුල්කොට ගත් කෘෂිකාර්මික ජීවන ක්‍රමයකිනි. එහිලා විධිමත් සැලසුම්ගත හා ස්ථීරසාර වාරි පද්ධතියක අවශ්‍යතාව අපේ මුතුන් මිත්තෝ මනාව තේරුම් ගත්හ. ඒ අනුව මහා සාගර වැනි වැව් ඉදිවූයේ ය.
බෞද්ධ සංස්කෘතිය හා වාපි සංස්කෘතිය අතර ඇත්තේ සමීප සබඳතාවකි. ඒ දෙක එකිනෙකින් පෝෂණය වී තිබේ. බොහෝ විට වැව් ඉදිකරවීමෙහිලා පුරෝගාමී වූවෝ සිංහල රජදරුවෝ ය. නොඑසේ නම් අමාත්‍යවරුන් හෝ එබඳු ජන ප්‍රධානීහු ය. සාගරය පරයන වැව් අමුණු ඉදිකරවීමෙන් ඔවුන් අපේක්ෂා කළේ ප්‍රජා සංවර්ධනයෙහි පදනම වන ආර්ථීක සංවර්ධනයයි. ආර්ථීක වශයෙන් ප්‍රමාණවත් සංවර්ධනයක් නොමැතිවීම දිළිඳුකමයි. එය පුද්ගලයාට මහත් දුකකි. මූලික ලෞකික අවශ්‍යතා සම්පූර්ණ නොවූ තැනැත්තකුට සදාචාරාත්මක හා ආධ්‍යාත්මික වශයෙන් සංවර්ධනය වීමට ද පරලොව සුගතිය උදාකර ගැනීමට ද නිවන් මඟ යාමට ද නොහැකි ය. එවන් තැනැත්තා දුසිරිතට යොමු වෙයි; අපායගාමී වෙයි. එබැවින් තම යැපීමට ප්‍රමාණවත් වූ සම්පත් ඇතිකම සැපතකැයි, බුදු දහම උගන්වයි. වැව කේන්ද්‍ර කොටගත් ජීවිතය තුළ ගැමියෝ දැහැමි දිවිපැවැත්මෙන් දෑතේ වීර්යයෙන් අවශ්‍යතා සපුරා ගත්හ.
ශ්‍රී ලාංකේය සිංහල බෞද්ධ සමාජයේ ප්‍රධාන ජීවනෝපාය වූ කෘෂිකර්මාන්තය රඳා පවත්නේ වැව් දියවර මත ය. ඒ අනුව එදා පැවති ස්වයංපෝෂිත කෘෂි ආර්ථීක රටාවේ පදනම වූයේ වැවයි. වැව යනු රටවැසියන් කිසිවකුත් සන්තක පෞද්ගලික දේපොළක් නොවේ. එහෙත් එය සියලූ දෙනාගේ ම ජීවිත රැක දෙයි; ආරක්ෂා කරයි. පරාර්ථ චර්යාව පිළිබඳ බුදු දහමේ එන ඉගැන්වීම් හකුළා දක්වන සංකේතයක් ලෙස වැව හැඳින්විය හැකි ය. වැව හෑරීමේ දී එහි කැපුණු පසින් තැනූ ගඩොළු උපයෝගී කරගෙන වැව් ඉස්මත්තේ ඉදි කළ අහස්කුස සිපගන්නා තේජාන්විත සුදෝ සුදු දාගැබ ආධ්‍යාත්මික සමෘද්ධියේ හෙවත් නිර්වාණ මාර්ගයේ සංකේතය වේ. දාගැබ බෞද්ධ සංස්කෘතිය තුළ වැඩීගිය විශිෂ්ටතම වාස්තු විද්‍යාත්මක හැකියාව ප්‍රකට කරන නිමැවුමකි; එසේ ම බෞද්ධ කලා ශිල්පියාගේ නිර්මාණශීලී නිපුණත්වය විදහාපාන්නකි. පිළිපැදිය යුතු ධර්මයත්, පසක් කළ යුතු නිවනත්, දාගැබ මගින් සංකේතවත් වේ. සැදැහැවතුන් දාගැබ ප්‍රදක්ෂිණා කරමින් මල් පහන් පූජා කරනුයේ බුදුරදුන්ට කරන උතුම් ගෞරවයක් ලෙස ය.
සාම්ප්‍රදායික ග්‍රාමීය ප්‍රජාවගේ භෞතික, ආර්ථීක අභිවෘද්ධිය උදෙසා වැව දායක වූ අතර ඔවුන්ගේ ආධ්‍යාත්මික සාරධර්ම වර්ධනය පිණිස දාගැබ උපකාරී විය. පුද්ගලයා හා සමාජය හුදෙක් භෞතික ආර්ථීක සුවපත් භාවයෙන් පමණක් සෑහීමට පත් නොවිය යුතු ය. එකී අභිවෘද්ධිය තිරසාර වන්නේ ද ඵලදායී වන්නේ ද සැබෑ මානව අභිවෘද්ධියක් ලෙස සැලකිය හැකි වන්නේ ද ඊට සමගාමී ව ආධ්‍යාත්මික, සදාචාරාත්මක අභිවෘද්ධිය ද අත්වැල් බැඳගත් විට ය. ආර්ථීක අභිවෘද්ධිය හා ආධ්‍යාත්මික, සදාචාරාත්මක අභිවෘද්ධිය ද එකිනෙකට උපකාරී වෙයි. එකී දෙපැත්ත ම නොදකින්නා දෑස ම නොපෙනෙන අන්ධයෙකි. ආර්ථීක දියුණුව පමණක් දකින්නා එක් ඇසක් පමණක් ඇත්තකු වැනි යැයි බුදු දහම උගන්වයි. මේ අනුව වැව අර්ථවත් කළ මෙලොව සැපත (ආර්ථීක අභිවෘද්ධිය) මෙන් ම දාගැබ අර්ථවත් කළ පරලොව සැපත (ආධ්‍යාත්මික අභිවෘද්ධිය) යන උභයාර්ථය සලසා ගැනීම බෞද්ධ සංස්කෘතිය තුළ හික්මීම ලද හෙළ ගැමියාගේ ජීවන දැක්ම වූයේ ය. වැවයි, දාගැබයි එම උභයාර්ථ සංවර්ධනයේ සංකේතය වූයේ ය.
වැවේත් දාගැබේත් රැකවරණය හා ආශීර්වාදය මත පැවැති ජනපදය ගමයි. ගමේ මුදුන්මල්කඩ විහාරස්ථානයයි. ගම්වාසීන් එදිනෙදා ජීවන රටාව ගෙන යන්නේ භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ නිසි අවවාද අනුශාසනාවත් ආශීර්වාදයත් ඇතිවයි. පන්සල ආගමික ආයතනයක් මෙන් ම අධ්‍යාපන මධ්‍යස්ථානයක් ද විය. පන්සලත් ගමත් ගසට පොත්තත් පොත්තට ගසත් සේ මනා සබැඳියාවකින් යුක්ත ව පැවැතියේ ය. අද දක්වා මත් එම සබැඳියාව ශක්තිමත් ව පවතී. විහාරස්ථානය ත්‍රිවිධ චෛත්‍යයකින් සමන්විත විය. එයින් ප්‍රමුඛ තැන හිමි වූයේ දාගැබට ය. අනුරාධපුරයේ රුවන්මැලි මහා දාගැබ ථූපාරාම දාගැබ ආදි බුදුරදුන්ගේ ශාරීරික ධාතූ තැන්පත් කළ උතුම් දාගැබ් ඒ අනුව ඉදිවූයේ ය. දහස් ගණනක් දාගැබ් ගමක් ගානේ ඇති විය. එසේ ම අනුරාධපුරයේ තිසාවැව, නුවරවැව ආදි වැව් ද පුරාණ රජ දරුවන් විසින් කරවන ලදි. එදා ගමක් ගමක් පාසා කරවන ලද වැව් අදත් දේශය පෝෂණය කරයි.
රටේ ආර්ථීකය ශක්තිමත් කරවීමත් ජනතාවගේ දිවිමඟ සදාචාර සම්පන්න ලෙස පෝෂණය කරවීමත් රාජරාජමහාමාත්‍යාදීන්ගේ අභිප්‍රාය විය. වැව් ඉදිකරවීම හා දාගැබ් ඉදිකරවීමෙහිලා රජවරුන් නිරත වූයේ රටේ ජනතාවගේ ද සාමූහික සහභාගිත්වය ලබාගනිමිනි. ජනතාව ද මහත් බැති සිතින් ඒ ඒ කාර්යයන්හි නිරත වූයේ ලක්වැසියන් වූ ඔවුනට උපතින් ම උරුම වූ උතුම් වගකීමක් බව තේරුම් ගනිමිනි.
භික්ෂූන් වහන්සේලාගෙන් නිසි අවවාද අනුශාසනා ලබමින් රාජ අනුග්‍රහයත් ඇතිව ජීවත් වූ ලක්වැසියෝ වැව් අමුණු හරහා කෙත්වතු ආදිය ඵලබරින් පෝෂණය කරවා කෘෂි ආර්ථීකය නංවා රට ස්වයංපෝෂිත කළහ. මෙම ක්‍රියාකාරකම් මගින් සාමය හා සමගිය තහවුරු කෙරිණ. කෘෂිකාර්මික කටයුතුවල ලක්වැසියා සැම විට ම නිරත වූයේ සාමූහික ව ය. එක් ගොවියකුගේ කුඹුරෙහි ගොයම් කැපීම ආදි කටයුතුවලට ගමේ ගැහැනු පිරිමි සියලූ දෙනා ම වාගේ පැමිණියහ. කෙත් යායෙහි ම ගොයම් කැපී අවසන් වන තුරු ගමේ ජනතාව සාමූහික ව එකාවන් ව වැඩ කළහ. ගොයම් කැපීම් ආදිය සිදුකරන කුඹුරු කොටස හිමි ගොවියා සහායට පැමිණි සියලූ දෙනාට ම අවශ්‍ය ආහාරපානාදියෙන් සංග්‍රහ කළේ ය. මෙසේ ඒ ඒ කෘෂිකාර්මික කාර්යයන් සිදු වූයේ සාමූහික ක්‍රියාකාරකම්වල ප්‍රතිඵලයක් ලෙසයි. ඒ තුළින් ගමේ සියලූ දෙනාගේ ම සුහදත්වය වර්ධනය වූවා සේ ම ඔවුනොවුන්ගේ ආර්ථීක ශක්තිය ද වර්ධනය විය. මෙම වාපි සංස්කෘතියෙන් පෝෂණය ලැබූ අප රටේ ජනතාව අවි ආයුධ වෙළෙඳාම, වස විස වෙළෙඳාම, සත්ත්ව වෙළෙඳාම වැනි අධාර්මික රැකියාවල නිරතවෙමින් තමාගේ මෙන් ම අන්‍යයන්ගේ ද දිවිමඟ අඳුරු කරගැනීමට පෙළඹී නැති බව ද පෙනේ. ඔවුන් වෙතින් මැනවින් මූර්තිමත් වූයේ දැහැමි දිවි පැවැත්මයි; සමගිය හා සහජීවනයයි.
වැවත් දාගැබත් ඔස්සේ ලාංකික ජනතාවගේ සාරධර්ම මැනවින් ආරක්ෂා විය. මෙරට වැසියෝ සොරකම, බොරුකීම කිසිසේත් ම ප්‍රිය නොකළ අවංක සාධාරණ පිරිසක් ලෙස සමස්ත ලෝකයාගේ ම ගෞරවාදරයට පත් පිරිසක් වූහ. සියලූ ම දෙනා එක මවකගේ දරුවන් මෙන් අන්‍යෝන්‍ය සුහදත්වය ප්‍රකට කරමින් සහජීවනයෙන් දිවිපැවැත්ම ගෙන ගියහ. ඔවුහු සැබෑ ම අවිහිංසාවාදියෝ වූ හ. සැපතේ දී මෙන් ම විපතේ දී ද සැවොම අන්‍යෝන්‍ය උපකාරය ඇතිව එකාවන් ව ක්‍රියා කළහ. ආත්මාර්ථය ඉක්මවා ගිය පරාර්ථ හැඟීමෙන් යුතුව මෙරට ජනයා ක්‍රියා කළ අයුරු මෙමගින් පැහැදිලි ය. සමාජ ජීවිතයේ දී අන්‍යෝන්‍ය වශයෙන් ඔවුනොවුන් තුළ පැවැති මෙම අත්‍යන්ත සබැඳියාව එකට කැටි වී ඒ තුළින් සහජීවනය මනාව මූර්තිමත් විය. මානව දයාව හා කරුණාව තුළින් ගොඩනගාගත් මෙම සහජීවනයට වැව මෙන් ම දාගැබ ද ඛෙහෙවින් ම උපකාරී වූයේ ය.
තමාට මෙන් ම සමාජයට ද බරක් නොවන ලෙස ජීවත්වීම බෞද්ධයකුගේ පරම යුතුකම සේ ම වගකීම ද වන්නේ ය. නිවැරැදිව ජීවත් වීමට නම් අපි නීතිගරුක ව හා සාධාරණ ව මෙන් ම අන්‍යෝන්‍ය සහජීවනයෙන් ද ක්‍රියා කළ යුතු වෙමු. නිවැරැදි දිවිපෙවෙත සුවයකි. එසේ ජීවත්වීමට නම් ධාර්මික වීම අත්‍යවශ්‍ය ය.
ලොව අන් එක ද ජාතියකටවත් නොමැති, ශ්‍රී ලාංකිකයන්ට ම ආවේණික වූ මෙම වැවත් දාගැබත් වත්මන් සමාජයට ලබා දෙන ආදර්ශය ඉතා වැදගත් ය. මිනිසුන් අතර සහජීවනය වර්ධනය කර ගැනීමට නම් පළමුව අප එකිනෙකා හොඳින් හඳුනාගත යුතු ය. සැපතේ දී මෙන් ම විපතේ දී ද සැවොම එකා වන් ව කි්‍රයා කිරීමට පෙලඹිය යුතු ය. සාමකාමී ජන සමාජයක් ගොඩනඟාගත හැකි වන්නේ එසේ සුහදශීලී ව ක්‍රියා කිරීමෙනි.