ශාකවල සන්ධාරණය

සතුන් මෙන් ම ශාක ද සන්ධාරණ කෘත්‍ය ඉටු කරන පටක දරයි. 8.5 රූපයේ දැක්වෙන්නේ කූඩළු ශාකයකි. දැඩි හිරු රශ්මිය ඇති දිනක හෝ ශාකයට ජලය අඩුවෙන් ලැඛෙන දිනක හෝ එවැනි ශාක මැල වී කෙඳහි ඍජු බව නැති වූ අවස්ථා ඔබ දැක ඇතිවාට සැකයක් නැත.

කූඩළු වැනි අකාෂ්ඨීය (අරටුවක් නොමැති) ශාක ඍජුව හා ප්‍රාණවත්ව තබා ගැනීම සඳහා (සන්ධාරණ කෘත්‍යය) ශාක සෛල ජලයෙන් පිරී පැවතීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.

කාෂ්ඨීය (අරටුව සහිත) කඳන්හි ශාක සෛලවල ජල ප්‍රතිශතය අඩු වූවාට කෙඳහි ඍජු බව නැති වී නො යයි. ඊට හේතුව සන්ධාරක පටක බහුලව ඇති අරටුව සෑදී ඇති සෛල තුළ සෙලියුලෝස්, ලිග්නීන් වැනි විවිධ රසායනික සංයෝග තැන්පත් වීම නිසා ශාක කඳට දැඩි බවක් ලබා දීම යි (8.6 රූපය).

ශාක චලන

ශාක චලන ලෙස හඳුන්වන්නේ උත්තේජයකට ප්‍රතිචාර දැක්වීමක් ලෙස ශාක කොටසක සිදු වන වර්ධනයක් හෝ සෛලවල ශුනතා වෙනස් වීමක් (ජල ප්‍රතිශතයේ වෙනස් වීමක්) නිසා සිදු වන පිහිටීමේ වෙනස් වීමකි. එසේ ශාක ප්‍රතිචාර දක්වන ප්‍රධාන ආකාර දෙකකි.

• ආවර්තී චලන
• සන්නමන චලන

ආවර්තී චලන

ප්‍රතිචාරයේ දිශාව, උත්තේජයේ දිශාව හා ඍජු ව සම්බන්ධයක් දක්වන චලන ආවර්තී චලන ලෙස හැඳින්වේ. ආවර්තී චලන වර්ධක ද්‍රව්‍යවල බලපෑම නිසා සිදුවේ. කිසියම් උත්තේජයකට ශාකය දක්වන ප්‍රතිචාරය උත්තේජය දෙසට හෝ උත්තේජයෙන් ඉවතට සිදු වෙයි. ප්‍රතිචාරය උත්තේජය දෙසට සිදු වන්නේ නම් ධන චලනයක් ලෙසත්, උත්තේජයෙන් ඉවතට සිදු වන්නේ නම් ඍණ චලනයක් ලෙසත් හඳුන්වයි. එවැනි චලන කිහිපයක් මෙසේ ය.

• ධන ගුරුත්වාවර්තී චලන - ශාකයේ මුල පොළොව දෙසට වැඩීම.
• ධන ගුරුත්වාවර්තී චලන - ශාකයේ මුල පොළොව දෙසට වැඩීම.
• ධන ගුරුත්වාවර්තී චලන - ශාකයේ මුල පොළොව දෙසට වැඩීම.
• ධන ජලාවර්තී චලන - ශාකයේ මුල ජලය ඇති දෙසට වැඩීම.
• ධන රසායනාවර්තී චලන - පුෂ්පයක පරාගයක් ඩිම්බය ඇති දෙසට වර්ධනය වීම.
• ධන ස්පර්ශාවර්තී චලන - වැල්දොඩම් පහුර ආධාරකය වටා එතීම.

ආවර්තී චලන ආදර්ශනය සඳහා ක්‍රියාකාරකම 8.3 හි නිරත වෙමු.

සිරස්ව තැබූ පෝච්චියේ වූ මුං පැළයේ සහ පැත්ත පෙරළන ලද පෝච්චියේ මුං පැළයේ මුදුන් මුල පොළොව දෙසට වර්ධනය වී ඇත. එනම් මුල ධන ගුරුත්වාවර්තී චලනයක් දක්වා ඇත. පැළ දෙකෙහි ම අග්‍රස්ථය පොළොවට විරුද්ධ දිශාවට වර්ධනය වී ඇත. එනම් ඍණ ගුරුත්වාවර්තී චලනයක් දක්වා ඇත (8.8 රූපය).

සන්නමන චලන

ප්‍රතිචාර දැක්වීම උත්තේජයේ දිශාව මත තීරණය නොවන චලන සන්නමන චලන ලෙස හැඳින්වේ (මෙම චලනවලට ඊට ම විශේෂ වූ දිශාවක් ඇත). ප්‍රතිචාරය නිශ්චිත දිශාවක් සහිත ය. එනම් උත්තේජය කුමන දිශාවකින් පැමිණිය ද ප්‍රතිචාරය දැක්වීම එක ම ආකාරයකට සිදු වේ. සන්නමන චලන සඳහා වර්ධක ද්‍රව්‍යවල බලපෑමක් නොමැත. බොහෝ සන්නමන චලන ශුනතා චලන (Turgor movements) වේ. රනිල කුලයට අයත් ශාකවල ශාක පත්‍ර පාදයේ හෝ පත්‍රිකා පාදයේ ඇති උපධානය නම් ඉදිමුණු ස්වභාවයක් සහිත ව්‍යුහවල අඩංගු මෘදුස්තර සෛලවල ශුනතාව වෙනස්වීම නිසා සන්නමන චලන ඇති වේ. ශාක විසින් සන්නමන චලන දක්වන අවස්ථා කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

• නිද්‍රා සන්නමන චලන - කතුරුමුරුංගා, සියඹලා, නිදිකුම්බා, නෙල්ලි වැනි ශාකවල පත්‍ර අඳුර වැටීමත් සමග හැකිලීම
• ස්පර්ශ සන්නමන චලන - නිදිකුම්බා පත්‍ර ස්පර්ශ කළ විට හැකිලීම
• කම්පා සන්නමන චලන - කම්පනයක දී නිදිකුම්බා පත්‍ර හැකිලීම
• ප්‍රභා සන්නමන චලන - ආලෝකය වැටෙන විට (හිරු පායන විට) පුෂ්ප පිපීම

ශාකයක කොටසක් ප්‍රතිචාර දක්වන චලන අධ්‍යයනය සඳහා ක්‍රියාකාරකම 8.4 හි නිරත වෙමු.

නිදිකුම්බා ශාකය ස්පර්ශ කළ විට එහි පත්‍ර හැකිලෙන ආකාරය ඔබට නිරීක්ෂණය කළ හැකි වනු ඇත. එය ස්පර්ශ සන්නමන චලනයකි. එසේ ම නිදිකුම්බා ශාකය ස්පර්ශ නොකර කම්පනය ඇති කළ විට ද නිදිකුම්බා පත්‍ර හැකිලෙනු ඇත. එය කම්පා සන්නමන චලනයකි.

නිදිකුම්බා පත්‍ර පාදයේත්, පත්‍රිකා පාදයේත් පිහිටා ඇති උපධාන නම් ව්‍යුහ එම ශාක චලනය සඳහා දායක වේ. අඳුර වැටීමත් සමග පත්‍ර හැකිලෙන කතුරුමුරුංගා, සියඹලා, නෙල්ලි වැනි ශාකවල ද උපධාන දක්නට ලැබේ.

ස්ථානීය සංරක්ෂණය

ශාකවලට චලන දැක්විය හැකි නමුත් සංචරණය කළ නො හැකි ය. සතුන්ට බාහිර උපද්‍රවවලින් ආරක්ෂා වීමට සංචරණය කළ හැකි ය. ශාකයක් ස්ථානගත වන්නේ එම ශාකයට අවශ්‍ය සියලූ බාහිර සාධක සහිත ස්ථානයක ය. එසේ හෙයින් ශාකයක් පිහිටි ස්ථානයේ දී බාහිර උපද්‍රවයකට ලක්වීමෙන් විනාශ වී යා හැකි ය. එබැවින් ශාක සංරක්ෂණය කිරීමේ දී ශාකය පවතින පරිසරයේ දී ම සංරක්ෂණය කළ යුතු ය. යම් ජීවියෙකු ජීවත් වන පරිසරයේ ම සිටිය දී ඔවුන් ආරක්ෂා කර ගැනීම ස්ථානීය සංරක්ෂණය ලෙසින් හඳුන්වයි. ශ්‍රී ලංකාවේ දේශීය ශාක විශේෂ වන කළුවර, බුරුත, මිල්ල වැනි ශාක ආරක්ෂා කිරීම සඳහා පිහිටුවා ඇති දැඩි රක්ෂිත මේ සඳහා නිදසුන් වේ. එමෙන් ම පරිසර සංවේදී කලාප සංරක්ෂණය කිරීමෙන් ද මෙම ජීවී විශේෂ ආරක්ෂා කර ගත හැකි ය.