ආලෝකය මිනිසාට අතිශයින් වැදගත් ශක්ති විශේෂයකි. ආලෝකය පිළිබඳ 6 සහ 7 ශ්‍රේණිවල දී ඔබ උගත් කරුණු කෙටියෙන් සිහිපත් කරමු. ඒ සඳහා 14.1 පැවරුමෙහි නිරත වෙමු.

ආලෝකය රික්තයක් තුළින් හෝ පාරදෘශ්‍ය මාධ්‍යයක් තුළින් හෝ සරල රේඛීයව ගමන් කරයි. ආලෝක කිරණ පරාවර්තන පෘෂ්ඨයක් (දර්පණයක්) මත පතිත වූ විට ආපසු හැරී ගමන් කරයි. එනම් පරාවර්තනය වේ.

යම් මාධ්‍යයක් තුළින් ගමන් කරන ආලෝක කිරණයක් යම් පෘෂ්ඨයක් මත පතිත වී
ආපසු හැරී එම මාධ්‍යය තුළින් ම ගමන් කිරීම ආලෝක පරාවර්තනය යි.

ආලෝක පරාවර්තනය පිළිබඳව තව දුරටත් අධ්‍යයනය කරමු.

14.1.1 තල දර්පණ මගින් සිදුවන ආලෝක පරාවර්තනය

තල දර්පණයක් මතට පතනය වන ආලෝක කිරණ පරාවර්තනය වන අයුරු අධ්‍යයනය සඳහා 14.1 ක්‍රියාකාරකම සිදු කරමු.

ආලෝක කිරණ ගමන් කරන ආකාරය දැක්වෙන සටහනක් කිරණ සටහනක් ලෙස
හැදින්වේ.

ඔබ ක්‍රියාකාරකම 14.1 හි දී නිර්මාණය කරන ලද්දේ තල දර්පණයක් මත පතනය වන ආලෝකය පරාවර්තනය වන ආකාරය දැක්වෙන කිරණ සටහනකි.

• දර්පණය මත පතනය වන කිරණය පතන කිරණය ලෙස හැඳින්වේ.
• පතන කිරණය දර්පණය මත ගැටෙන ලක්ෂ්‍යය පතන ලක්ෂ්‍යයයි.
• දර්පණයේ ගැටී පරාවර්තනය වී යන කිරණය පරාවර්තන කිරණය නම් වේ.
• පතන ලක්ෂ්‍යයේ දී දර්පණ තලයට අඳිනු ලබන ලම්බ රේඛාව අභිලම්බයයි.
• පතන කිරණයත් අභිලම්භයත් අතර කෝණය පතන කෝණය ලෙස ද පරාවර්තන කිරණයත් අභිලම්භයත් අතර කෝණය පරාවර්තන කෝණය ලෙස ද හැඳින්වේ.

විදුලි පන්දම වෙනුවට අල්පෙනෙති කටු භාවිතයෙන් ද 14.1 ක්‍රියාකාරකම සිදු කළ හැකි ය. 14.2 ක්‍රියාකාරකමෙහි දැක්වෙන්නේ එම ක්‍රමයයි.

14.1.2 පරාවර්තන නියම

ක්‍රියාකාරකම 14.1 හා 14.2 මගින් ලැබුණු නිරීක්ෂණ පහත දැක්වේ.

• පතන කිරණය, පරාවර්තන කිරණය හා පතන ලක්ෂ්‍යයේ දී දර්පණයට ඇඳි අභිලම්බය කඩදාසිය මත එනම් එක ම තලයක පවතින බව.
• පතන කෝණයෙහි හා පරාවර්තන කෝණයෙහි අගය එක සමාන බව.

ආලෝකය පරාවර්තනය වන සෑම අවස්ථාවක දී ම ඉහත නිරීක්ෂණ සත්‍ය වේ. එබැවින් ඒවා පරාවර්තන නියම ලෙස හඳුන්වනු ලැබේ. පරාවර්තන නියම දෙකකි.

1. පතන කිරණයත් පරාවර්තන කිරණයත් පතන ලක්ෂ්‍යයේ දී පෘෂ්ඨයට ඇඳි අභිලම්බයත් එක ම තලයක පිහිටයි.
2. පරාවර්තන කෝණයෙහි අගය පතන කෝණයෙහි අගයට සමාන වේ.

14.1.3 සවිධි පරාවර්තනය හා විසාරී පරාවර්තනය

සමාන්තර ආලෝක කදම්බයක් රළු පරාවර්තන පෘෂ්ඨයක් මත හා සුමට පරාවර්තන පෘෂ්ඨයක් මත එල්ල කර පරාවර්තනය වන අයුරු සලකා බලමු. සුමට පරාවර්තන පෘෂ්ඨයක් ලෙස තල දර්පණයක් ද රළු පරාවර්තන පෘෂ්ඨයක් ලෙස අතින් පොඩි කරන ලද තුනී ඇලූමිනියම් පත්‍රයක් ද භාවිත කරමින් ක්‍රියාකාරකම 14.3 සිදු කරමු.

සැ.යු - ලේසර් කිරණ ඇසට හානිදායක බැවින් ඇස ගැටීමෙන් වැළකිය යුතු ය.

14.4 (අ) අවස්ථාවේ දී සමාන්තර ආලෝකය සමාන්තර ලෙස ම පරාවර්තනය වූ බවත්

14.4 (ආ) අවස්ථාවේ දී සමාන්තර ආලෝකය සමාන්තර නොවන ලෙස විවිධ දිශා ඔස්සේ පරාවර්තනය වූ බවත් ඔබ නිරීක්ෂණය කරන්නට ඇත.

ක්‍රියාකාරකම 14.4 අනුව සමාන්තර ආලෝකය පරාවර්තනය විය හැකි ආකාර දෙකක් පවතින බව පැහැදිලි වේ.

1. සවිධි පරාවර්තනය
2. විසාරී පරාවර්තනය

සවිධි හා විසාරී පරාවර්තනය පිළිබඳ තොරතුරු 14.2 වගුවෙහි දැක්වේ

එදිනෙදා ජීවිතයේ දී බහුලව හමු වනුයේ සවිධි පරාවර්තනය සිදුවන අවස්ථා ද නැතිනම් විසාරී පරාවර්තනය සිදුවන අවස්ථා ද යන්න සිතා බලන්න.

සවිධි පරාවර්තනය මෙන් ම විසාරී පරාවර්තනය ද එදිනෙදා ජීවිතයේ දී ප්‍රයෝජනවත් වේ. 

සවිධි පරාවර්තනය ප්‍රයෝජනවත් වන අවස්ථා

සවිධි පරාවර්තනය භාවිතයට ගන්නා අවස්ථා කිහිපයක් කෙටියෙන් සලකා බලමු.

• තල දර්පණ භාවිත වන සෑම අවස්ථාවක දී ම සවිධි පරාවර්තනය භාවිත වේ.
  නිදසුන - මුහුණ බැලීම, ආලෝක අණ්වීක්ෂය භාවිතය.
• විවිධ සංදර්ශනවල දී විචිත්‍ර ආලෝක රටා මැවීමට.
• යන්ත්‍ර සූත්‍රවල චලන හඳුනා ගැනීමට.

විසාරී පරාවර්තනය ප්‍රයෝජනවත් වන අවස්ථා

14.1.4 තල දර්පණ මගින් සෑදෙන ප්‍රතිබිම්බ

වස්තුවක් මගින් නිකුත් වන ආලෝකය තල දර්පණයක් මගින් පරාවර්තනය වීම නිසා ප්‍රතිබිම්බය සෑදෙයි. නිදසුනක් ලෙස තල දර්පණයක් ඉදිරියේ තැබූ විදුලි පන්දමක ප්‍රතිබිම්බය දර්පණය තුළින් පෙනීම දැක්විය හැකි ය.

ආලෝකය පරාවර්තනයෙන් ප්‍රතිබිම්බය ඇති වන අයුරු අධ්‍යයනය සඳහා 14.4 ක්‍රියාකාරකම සිදු කරමු.

ඔබ නිරීක්ෂණය කරන ලද්දේ ආලෝකවත් වූ දික් සිදුරේ ප්‍රතිබිම්බයයි.
වස්තුවෙහි (ආලෝකවත් වූ දික් සිදුර) සිට දර්පණය වෙත ගමන් කරන ආලෝකය දර්පණයෙහි වැදී පරාවර්තනය වී ඇස වෙත පැමිණෙයි. අපට පෙනෙනුයේ එම ආලෝකය දර්පණය පිටුපස ඇති වස්තුවක සිට එන්නාක් සේ ය. එය ප්‍රතිබිම්බය ලෙස හැඳින්වේ.

තල දර්පණයක් මගින් ප්‍රතිබිම්බ සෑදෙන අයුරු දැක්වීමට කිරණ සටහන් අඳිමු.

කිරණ සටහනක් ඇඳීම සඳහා කිරණ දෙකක් භාවිත කිරීම ප්‍රමාණවත් වේ.

තල දර්පණයක් ඉදිරියේ ඇති ලක්ෂ්‍යාකාර වස්තුවක ප්‍රතිබිම්බය සෑදෙන ආකාරය කිරණ සටහනක් මගින් නිරූපණය කළ හැකි ය. මේ සඳහා ක්‍රියාකාරකම 14.5 සිදු කරමු.

ක්‍රියාකාරකම 14.5 හි දී ලක්ෂ්‍යාකාර වස්තුව ලෙස යොදා ගෙන ඇත්තේ දික් සිදුරයි. දික් සිදුර වෙතින් පැමිණෙන ආලෝක කිරණ තල දර්පණය මගින් පරාවර්තනය කිරීම නිසා දික් සිදුරේ ප්‍රතිබිම්බයක් දර්පණය පිටුපස සෑදෙයි.

ක්‍රියාකාරකම 14.5 හි දී සිදු වූ නිරීක්ෂණය, කිරණ සටහනක් මගින් නිරූපණය කරමු. මේ සඳහා ක්‍රියාකාරකම 14.6 සිදු කරමු.

තල දර්පණ ඉදිරියේ ඇති වස්තු මගින් සෑදෙන ප්‍රතිබිම්බ සතු ලක්ෂණ කිහිපයක් හය සහ හත ශ්‍රේණිවල දී ඔබ ඉගෙන ගන්නට ඇත.

එම කරුණු ද සිහිපත් කරමින් තල දර්පණ මගින් සෑදෙන ප්‍රතිබිම්බ සතු ලක්ෂණ අධ්‍යයනය කිරීම සඳහා 14.7 ක්‍රියාකාරකම සිදු කරමු.

ප්‍රතිබිම්බයෙහි වම්පස හා දකුණුපස මාරු වී පෙනීම පාර්ශ්වික අපවර්තනය ලෙස හැඳින්වේ.
ප්‍රතිබිම්බය තිරයක් මතට ලබා ගත හැකි නම් තාත්වික ප්‍රතිබිම්බයක් ලෙස ද තිරයක් මතට ලබා ගත නොහැකි නම් අතාත්වික ප්‍රතිබිම්බයක් ලෙස ද හඳුන්වයි.

ක්‍රියාකාරකම 14.7 ට අනුව තල දර්පණයක් ඉදිරියේ ඇති වස්තු මගින් සෑදෙන ප්‍රතිබිම්බ සතු ලක්ෂණ පහත පරිදි ලැයිස්තු ගත කළ හැකි ය.

• අතාත්වික වේ (තිරයක් මතට ගත නොහැකි ය).
• උඩුකුරු වේ.
• වස්තුවේ ප්‍රමාණයට සමාන වේ.
• වස්තු දුර හා ප්‍රතිබිම්බ දුර සමාන වේ.
• පාර්ශ්වික අපවර්තනය වේ.

O,A, X වැනි අක්ෂර පාර්ශ්වික අපවර්තනය වූව ද එය හඳුනා ගැනීම අපහසු වේ. ඊට හේතුව එම අක්ෂර සමමිතික වීම ය.

14.1.5 තල දර්පණවල භාවිත

එදිනෙදා ජීවිතයේ දී බොහෝ කාර්ය සඳහා තල දර්පණ භාවිත කෙරේ. ඒ සඳහා නිදසුන් කිහිපයක් පහත දැක්වේ.

1. මුහුණ බැලීම සහ රූපලාවන්‍ය කටයුතු සඳහා (14.12 රූපය)
2. වෙළෙඳසල්වල භාණ්ඩ වැඩිපුර ඇති බව පෙන්වීම සඳහා (14.13 රූපය)
3. විද්‍යාගාර ක්‍රියාකාරකම්වල දී ආලෝකය පරාවර්තනය කිරීම සඳහා (14.14 රූපය)
4. බහු ප්‍රතිබිම්බ සෑදීම සඳහා (14.15 රූපය)
5. ඇඳුම් තේරීමේ දී (විලාසිතා කටයුතුවල දී) හැඩය සහ පිටුපස පෙනුම නිරීක්ෂණය කිරීම සඳහා (14.16 රූපය)
6. කොණ්ඩය කැපීමේ දී හිසෙහි පිටුපස නිරීක්ෂණය සඳහා (14.17 රූපය)

7. බහුරූපේක්ෂය සෑදීම සඳහා

බහුරූපේක්ෂය තුළට ඇතුළු කරන විවිධ ද්‍රව්‍ය කැබලි මගින් (මල්පෙති, ශාක පත්‍ර, කඩදාසි කැබලි ආදිය) විවිධ රටා නිරීක්ෂණය කළ හැකි වේ.

8. පරීක්ෂය සෑදීමට

නිරීක්ෂකයා සිටින ස්ථානයට ඉහළින් හෝ පහළින් ඇති වස්තු නිරීක්ෂණය කිරීමට වැදගත් වේ (බංකරයක හෝ සබ්මැරීනයක සිට පිටත බැලීමට).