අමාවතුර, බුත්සරණ, පූජාවලිය, සද්ධර්මරත්නාවලිය, පන්සිය පනස් ජාතක පොත, ධාතු වංසය, සද්ධර්මාලංකාරය, දළදා සිරිත ආදි චිරන්තන සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථයන්ගෙන් සිංහල සාහිත්‍යය පොහොසත් ය. මේ ග්‍රන්ථ රචනා වූයේ දෙසවනින් අසා රස විඳිය හැකි ලෙසිනි. දඹදෙණි අවධියෙහි වැඩ විසූ ධර්මසේන හිමියන් ලියූ සද්ධර්මරත්නාවලියෙහි ඇතුළත් මේ මහධන සිටුපුත්හුගේ වස්තුව ඇතුළු කථාවලින් පිළිබිඹු වන්නේ ගැමි වහර ද ගැමි ජීවිතය ද ඇසුරෙන් සකස් කර ගත් ශ්‍රැතිගෝචර ශෛලියකි.

පැරණි සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථ ඊට හිමි ශෛලියෙන් ම කියැවීමෙන් ද කියනු ඇසීමෙන් ද මහත් වින්දනයක් තාක්ෂණික ශිල්ප ක්‍රම දියුණු වූ වර්තමානයේ දී ද ලැබිය හැකි ය.

තව ද කළමනා සුචරිත විෂය තබා ලා නොකළමනා දෙය කරන්නවුනට වන විපත්ති හඟවන්ට මහධන සිටුපුත්හුගේ වස්තුව දක්වමු.

කෙසේ ද යත්-

ඒ සිටුපුත් තෙමේ බරණැස අසූ කෙළක් වස්තු ඇති සිටු කුලයෙක උපන. උන්ගේ දෙමවුපියෝ 'අපගේ සම්පත මහත, අපගේ පුතණුවන් කැමති පමණකට ඇත. සෙස්ස හැයි දැ'යි විද්දත් කුලයෙක උපන්නා සේ ගී නැටුම් පමණක් ඉගැන්වූහ. එම නුවර අසූ කෙළක් වස්තු ඇති කුලයෙක දුව‚ කෙනකුත් උපන්හ. උන්ගේ දෙමවුපියෝත් අර මුන්ගේ දෙමවුපියන් සිතූ ලෙසට ම සිතා උනුත් ගී නැටුම් පමණක් ඉගැන්වූහ. වැඩි විය පැමිණියවුන් ඔවුනොවුන්ට ම නිල කළහ.

කල් යෑමක දී දෙපක්ෂයේ ම දෙමවුපියෝ මළහ. එක්ලක්ෂ සැට කෙළක් පමණ වස්තුව එක ගෙට ම විය. සිටු පුත්‍රයාණෝ ද දවස තුන් විටක් රාජ සේවයට යෙති. ඉක්බිත්තෙන් එ නුවර රා සොඬහු 'ඉදින් මේ සිටු පුත්‍රයාණෝත් රා සොඬහු නම් අපට මහා සැප ය. උනුත් රා සොඬ කරම්හ' යි සිතූහ. එසේ සිතාලා රාත් හැරගෙන බැදි දඩ මස හා ලූණුත් එකුරුත්තේ බැඳගෙන මුල පලා මුලූත් හැරගෙන උන් රජගෙන් එන තෙක් මග බල බලා හිඳලා සිටු පුත්‍රයාණන් එන්නවුන් දැක රා බී පියා ලූණු කට ලා ගෙන මුල පලා මුල් ඩැ ඩෑ 'ස්වාමීනි, සිටු පුත්‍රයාණන් වහන්ස, බොහෝ කලක් ජීවත් වුන මැනව. අපි නුඹ වහන්සේට පිනට කන්ට බොන්ට සමර්ථ වූම්හ'යි කිවු ය. සිටු පුත්‍රයාණෝ ද උන්ගේ බස් අසා පස්සේ එන බුලත් කවන්නවුන් අතින් 'තුලූන් බොන්නේ කුමක් දැ' යි විචාරා 'එක් පාන වර්ගයෙකැ'යි කී කල්හි 'යහපත් දෙයක් දැ'යි විචාළෝ ය. 'ස්වාමීනි, මෙලොව මෙයට වඩා පියයුත්තෙක් නැතැ'යි කීය. 'එසේ වී නම් මාත් ඒ බොන්ට වුවමැනවැ'යි මඳක් මඳක් ගෙන්වා ගෙන බොති. ධූර්තයෝ ද සිටු පුත්‍රයාණනුත් රා බොන්ට පටන් ගත් නියාව දැන ගෙන උන් ම පිරිවරා ගත්හ. කල් යත් යත් පිරිවර මහත් විය.

සිටු පුත්‍රයාණෝත් සියයක් යවාලාත්, දෙසියක් යවාලාත් රා ගෙන්වා ගෙන බොන්නෝ කල් යත් යත් හුන් තැන සිටි තැන රන් ගොඩවල් තබ්බවාගෙන රා බොන කල පළඳිනා ලෙසට 'මෙ තෙක් රන් දීලා මල් ගෙනෙව. මෙතෙක් රන් දීලා සුවඳ සාන්දු ගෙනෙව. මූ දූ කෙළියට සුරු වූ ය. මූ නටන්ට සුරු වූ ය. මූ ගී කියන්ට සුරු වූ ය. මූ මද්දල ගසන්ට සුරු වූ ය. මුන්ට දහසක් දෙව. මුන්ට දෙදහසක් දෙව'යි මෙලෙසින් වියදම් කරන සිටුපුත් නොබෝ කලකින් ම තමන් සන්තක අසූ කෙළක් වස්තුව අසත්පථයේ දී නිමවා ඉක්බිත්තෙන් සිටු දුවණියන් සන්තක අසූ කෙළක් වස්තුවත් උන් කිව නො කිව ගෙන්වා ගෙන එයිත් එලෙසින් ම දී නිමවා ජීවත් වන උපදෙස් නැති හෙයින් කෙත් වත් අරම් ආදිය ද, බත් කන රිදී වළන් ආදිය ද, යටත් පිරිසෙයින් හැඳ-කළාල්-කොට්ට-මාවුලා ආදිය දැ'යි තමන් දෙපක්ෂය සන්තක සියල්ලක් ම විකොට කෑවු ය. ඒ හැම විකොට කා නිමවාලා මාලූ අවස්ථාවෙහි දී හිඳිනා ගෙයත් වික්කහ. ගෙය විකිණීව හැරගත්තවුන් ගෙයිත් හින්ද නො දී නෙරි හෙයින් ඇඹේණියන් කැඳවා ගෙන අනුන්ගේ බිතක්කනකට පලා ගොසින් රඳා හිඳිනාහු කබල් කෙටි හැර ගෙන සිඟා ඇවිද බොහෝ දෙනා කා අන්තයේ ලු බත් කන්ට පටන් ගත්හ. තමන් කොට පූ පරිත්‍යාග ලෙසට ම නිකෘෂ්ට ජීවිකා වි ය.

එක් දවසක් වහන්දෑ වළඳන තැනට ගොසින් වළඳා අන්තයෙහි බාල වහන්දෑ පාත්‍රවලින් ගෙනවුත් ලන බත් නොමැළිව ලවා ගන්නවුන් දැක පුරා දී ලු නියාවට ලබන සැටිය ඉතා ලඝු හෙයින් පහළ කරන සිනාවක් මෙන් බුදුහු සිනා පහළ කළ සේක. අනඳ මහතෙරුන් වහන්සේ සිනා පහළ කිරීමට කාරණ විචාළ සේක. බුදුහුත් සිනා පහළ කිරීමට කාරණ වදාරන සේක් අනඳයෙනි, මහධන සිටාණන්ගේ පුතණුවන් දුටුවා ද? තුලු මෙම නුවර දී තමන් සන්තක අසූ කෙළක් හා සිටු දුවණියන් සන්තක අසූ කෙළක් හා මෙලෝ පරලෝ දෙකින් ම කිසිත් ම ප්‍රයෝජනයක් නැති අකාරිය නිසා වියදම් කොට නසා පියා දැන් සිඟා කා ඇවිදිති. ඉදින් මූ තුමූ පළමු වයස දී වස්තුව නො නසා කෘෂි වණික් ආදි කටයුත්තෙක යෙදූ නම් මෙම නුවර නායක සිටු තනතුරු ලැබෙති. ඉදින් පළමු වයස දී ලොවී සැපත් හැර මහණ වූ නම් රහත්ව ලොවුතුරා සැපත් පුරා ලද්දෝ ය. සිටු දුවණියෝත් නායක සිටු දූ තරමටත් අනාගාමි ඵලයටත් පැමිණෙති.

ඉදින් මේ සිටු පුත් මධ්‍යම වයස දී සම්පත ප්‍රයෝජන වන ලෙස යෙදූ නම් මෙම නුවර දෙවන සිටු තනතුරු ලැබෙති. මධ්‍යම වයස දී මහණ වූ නම් අනාගාමි වෙති. සිටු දුවණියෝ ද දෙවන සිටු තනතුරට හා සෙදැගැමි ඵලයට පැමිණෙති. ඉදින් කෙළවර වයස දී වස්තුව ප්‍රයෝජනවත් ලෙස යෙදූ නම් තුන් වන සිටු තනතුර ලැබෙති. ගිහි ගෙන් නික් ම මහණ වූ නම් සෙදැගැමි වෙති. සිටු දුවණියෝත් තුන්වන සිටු දූ තරමටත් සෝවාන් ඵලයටත් පැමිණෙති. තුන් අවස්ථාව ම වරදවා පී හෙයින් ගිහි සම්පතිනුත් පිරිහුණාහු ය. ශ්‍රාමණ්‍ය ඵලයෙනුත් පිරිහුණාහු ය'යි වදාරා බණ වදාරන සේක් 'නූපන් භෝග උපදවා ගන්ටත් උපන් භෝග රැක ගන්ටත් සමර්ථ අවස්ථාවෙහි තමාගේ ම නොදැන්ම නිසා වස්තූන් නො ලදින් නිෂ්ප්‍රයෝජන වන වස්තුව හැර ගොසින් ශාසනිකව ශීල සංරක්ෂණයත් නො කොට පැන් සිඳීමෙන් කුඩ මස්සන් නැති විල්වල පියාපත් වගුළ කොස්වා ලිහිණියන් මෙන් සිතිවිලි ගනිති. විල පැන් නැත්තා සේ ම හිඳිනා තැනුත් නැත. කුඩ මස්සන් නැත්තා මෙන් සම්පතුත් නැති වෙයි. පියා පත් වගුළ කොස්වා ලිහිණියන්ගේ අහස ගමනක් නැත්තා මෙන් කෘෂි වණික් ආදි සම්භව වන වස්තුත් නැති වෙයි.

තව ද යම් කෙනෙක් ගිහිව සම්පතින් ප්‍රයෝජන විඳිනට නිසිව සිට සම්පත් ලබන්ට නිරවද්‍ය වූ උත්සාහ නො කෙරෙත් නම් ලද සැපත් හැර සසුන් වැද මහණ දම් කොට මහණ දමින් ලැබ්බ යුත්ත නො ලැබෙත් නම් ‘පෙර සුව සේ කෑම්හ. පූම්හ. සම්පත් වුනුම්හ’ යනාදිය සිත සිතා හිඳිත් නම් විද පූ හී දඬු අවුළන්නන් නැතිව දිරන්නා සේ තුන් වයස ම කළ මනා දෙය නො කොට ඉක්මවා පූ නම් මරණින් මැකෙති. උන් ලද අත් බැව් නිෂ්ඵල ය'යි වදාළ සේක. දේශනා කෙළවර බොහෝ දෙන සෝවාන් - සෙදගැමි - අනගැමි - රහත් වූහ.

එ හෙයින් නුවණැත්තවුන් විසින් පළමු වයස වරදවා පී වත් මධ්‍යම වයස දී හෝ මධ්‍යම වයසත් වැරැද්දේ නම් කෙළවර වයස දී හෝ පිහිටන තමාට කට යුතු ය. ගිහිව පිහිටක් කට නො හැකි වී නම් ශාසනිකවත් ලද මනා ගුණ විශේෂ ලබන්ට උත්සාහ කටයුතු.

ස්වභාවෝක්ති හා අතිශයෝක්ති

ස්වභාවෝක්ති

යමක් ඇති සැටියෙන් දැක්වීම ස්වභාවෝක්තිය යි.

සිය දරු දෙදෙනාට කරදරයක් වෙතැයි බිය පත් වන මවකගේ ස්වභාවයත් වනගත මී ගවයන්ගේ චණ්ඩ ස්වභාවයත් පවත්නා ආකාරයෙන් ම ඉහත උද්ධෘත මගින් දැක්වෙයි.

අතිශයෝක්ති

ඇති තතු ඉක්මවා දැක්වීම අතිශයෝක්තිය යි.

ඇත්හලින් මුදා හළ නාලාගිරි ඇතු වියරුවෙන් දිව එන ආකාරයත් පැරකුම්බා රජුගේ වික්‍රමවත් ස්වභාවයත් ඉහත උද්ධෘත මගින් පවත්නා තත්ත්වය ඉක්මවා වර්ණනා කොට ඇත.

අකාරාදි පිළිවෙළ හා ශබ්දකෝෂ භාවිතය

ඕනෑ ම භාෂාවක පදනම අක්ෂර මාලාව යි. එහි මුල සිට අග දක්වා අනුපිළිවෙළක් ඇත. සිංහල අක්ෂර මාලාවේ මුල් අකුර (අ) වේ. අවසාන අක්ෂරය (ෆ) වේ. ඒ අනුව (අ) යන්නේ සිට (ෆ) යන්න දක්වා අක්ෂර ස්ථාන ගත වී ඇති අනුපිළිවෙළ හැඳින්වෙන්නේ අකාරාදි පිළිවෙළ නමිනි. අකාරාදි පිළිවෙළ ප්‍රායෝගිකව භාවිත වන අවස්ථා බොහෝ ය.

• ශබ්දකෝෂවල හා විශ්වකෝෂවල වචන පෙළ ගැස්වීම
  
• පුස්තකාලයවල ග්‍රන්ථ නාමාවලි සැකසීම
  
• දූරකථන නාමාවලි සකස් කිරීම
• ඡන්ද ලැයිස්තු නාමාවලි සකස් කිරීම
• ප්‍රශ්න පත්‍රවල අනුකොටස් දැක්වීම
• විවිධ ලේඛනවල සංඛ්‍යා නියෝජනය වන සේ අකුරු යෙදීම

වචන සමූහයක අකාරාදි පිළිවෙළ තේරීමේ දී හෝ වචන පෙළ ගැස්වීමේ දී කළ යුත්තේ එම වචන සමූහය සිංහල හෝඩියේ අනුපිළිවෙළට ගොනු කොට දැක්වීම යි.

පහත දැක්වෙන නම් කිහිපය දෙස බලන්න.

කසුන්, උපේක්ෂා, අමීනා, ගයාන්, සමීර, ඉරේෂා, ඈන්, රමේෂ්, චමුදි, මදුසර

මේ නම් ඇත්තේ අපිළිවෙළට ය. අකාරාදි පිළිවෙළ අනුව සකස් කළ විට නිවැරදි අනුපිළිවෙළ මෙසේ ය.

1. අමීනා 
2. ඈන්
3. ඉරේෂා 
4. උපේක්ෂා
5. කසුන්
6. ගයාන්
7. චමුදි
8. මදුසර
9. රමේෂ්
   
10. සමීර

වචනවල මුල'කුර සමාන නම් ඒවායෙහි යෙදී ඇති පිලි අනුපිළිවෙළ ද, යෙදී ඇති පිලි ද සමාන නම් ඊළඟ අකුර ද වශයෙන් සැලකිය යුතු ය.