මනිපුරි නර්තනය
ඊසාන දිග ඉන්දියාවේ මනිපූර්හි අගනුවර වන ඉම්පාල් නගරය කේන්ද්‍රස්ථානය කොට ගෙන මනිපුරි නැටුම් සම්ප්‍රදාය බිහිවිය. ජන ජීවිතය හා බැදුණු විවිධ ජන කතා, දේව කතා හා රාධා ක්‍රෂ්ණා ඇසුරෙහි ගොඩනැගුණු කතා අන්තර්ගත ව බිහි වූ මෙම සම්ප්‍රදාය ඉතා මටසිලුටු, නම්‍යශීලී, ලාස්‍ය අංග චලනයන්ගෙන් හෙබි නර්තන අංගයක් ලෙස හදුන්වාදිය හැකි ය. ඊසාන දිග ඉන්දියාවේ බ්‍රහ්ම පුත්‍රා නදියටත්, අසෑමයටත් අතර මැදි පිහිටි මනිපුරි නම් වූ මිටියාවත බිහිවීම සම්බන්ද කතා පුවත තුලින් මනිපුරි නැටුමෙහි දීර්ඝ ඉතිහාසය පිළිබදව මනා අවබෝධයක් ලැබේ. මනිපුරි වැසියන්ගේ විශ්වාසය වන්නේ මනිපුරි දේශය දෙවියන් විසින් මවන ලද්දක් බවයි. ඒ අනුව ක්‍රෂ්ණ හා ඇගේ යෙහෙළියන් අටදෙනා පමණක් දැන සිටි මනිපුරි දේශයේ සුප්‍රසිද්ධ දිව්‍යමය නර්තන අංගයක් වූ “රාස්ලීලා” නැටුම් දැකීමේ ආශාවක් ශිව දෙවියන්ට හා ඔහුගේ බිරිද පාර්වතියට ඇතිවිය. 
එහෙත් මෙම නැටුම් ඉදිරිපත් කිරීමට ඔවුනට සුදුසු ස්ථානයක් නොමැති වූ අතර එතෙක් කදු නවයකින් වට වී තිබු ජලාශයක් ඔවුන්ගේ නෙත ගැටුණි.ශිව දෙවියන් තම ත්‍රිශුලය උපයෝගී කොට කදු දෙකක් අතරට ගැසීමෙන් අනතුරුව එම ජල කද බුරුමයේ පිහිටි ඉරවඩි ගංගාවට ගලා ගිය බවත්, එමගින් මනිපුරි ප්‍රදේශය බිහි වූ බවත් ඔවුන් පිළිගනු ලබයි. මේ අනුව පෙනෙන්නේ මනිපුරි නර්තනයේ ආරම්බය හා ඒ හා බැදුණු දීර්ඝ ඉතිහාසයයි. එසේම මනිපුරි නර්තනය සදහා සරල වාද්‍ය භාණ්ඩ යොදා ගැනීම තුලින් ද ගම්‍ය වන්නේ මෙහි වූ දීර්ඝ ඉතිහාසය යි. මනිපුරි නර්තනය සදහා භාවිතා කරන එකම සංගීත භාන්ඩය වන්නේ ‘පෙන කොම්බවයි .’ තනි තතක් සහිත මෙය අළුවකින් වයන අතර , මෙම භාන්ඩයට පුංචි ගෙජ්ජි අල්ලා ඇත . මුල් කාලවල දී මැටියෙන් තැනු ‘කෝල්’ නම් වාද්‍ය භාන්ඩය ද මනිපුරි නැටුම සදහා භාවිතා කිරීම තුලින් ද දීර්ග ඉතිහාසය ලොවට හෙළි වේ .
මනිපුරි නර්තනය ආගමික විශ්වාස හා බැදි ඇති බවට නිදසුන් ලෙස ශිව පාර්වතී කතා පුවතත් , බාග්‍යචන්ද්‍ර රජුගේ සිහිනය හා බැදි කතා පුවතත් රාධා ක්‍රිෂ්ණා දේව කතා පුවතත් සදහන් කළ හැකිය . මනිපුරි නර්තනයේ ආරම්බය විමසීමේ දී ද පෙනී යන්නේ එය දේව සංකල්ප මත බිහි වී විකාශනය වූ බවයි. එය ඉහත ද විස්තර කළෙමු. ඒ අනුව ආරම්බ වූ මෙම නර්තන සම්ප්‍රදාය වටා ගෙතුණු තවත් එක් ආගමික විශ්වාසයකි, ශිව පාර්වතී කතා පුවත. රමණිය නෘත්‍ය විලාශයක් නිර්මාණය කොට එය පෙන්වීමට සුදුසු නිසසල භූමියක් සොයා දෙන ලෙස පාර්වතිය තම ස්වාමියා වූ ශිවගේන් ඉල්ලා සිටියා ය.
මේ කාලය වන විට ක්‍රිෂ්ණ ද ස්වකීය ගෝපිකාවන් සමග එක් වී රාස්ලීලා නම් වූ නර්තන අංගය පෙන්වීමට අප්‍රකට ජන ශුන්‍ය ප්‍රදේශයක් සොයමින් සිටියහ. ඒ අතර බ්‍රහ්ම පුත්‍රා තිරයේ පිහිටි මෙම මනරම් භූමි ප්‍රදේශය ක්‍රිෂ්ණගේ නෙත ගැටීතම ගෝපිකාවන් සමග රාස්ලීලා පෙන්වීමට එහි තීරණය විය. මේ අතරතුර ක්‍රිෂ්ණගේ රාස්ලීලා නර්තනය පිළිබද දැනගත් ශිව දෙවියන් තමාට ද එය නැරබීමට ඉඩ ඉල්ලා සිටි නමුත් ක්‍රිෂ්ණ දෙවියන් එය ප්‍රතික්ෂේප කළ බැවින් උරණ වූ පාර්වතී දේවිය අප්සරාවන් හය දෙනෙකු කැදවා ඔවුනට ද නෘත්‍ය උගන්වා ක්‍රිෂ්නගේ රාස්ලීලා හා තරග කිරීමට යොමු කලා ය.
මෙම මනස්කාන්ත නෘත්‍ය තරගය නැරබීමට තුන් ලෝකයේ ම ජනයා මිටියාවතට රැස් වූ අතර නාග ලෝකයේ නා රජු ද සිය නාග මාණික්‍යය රැගෙන එහි පැමිණ අවශ්‍ය ආලෝකය ලබා දුනි. මේ සියලු කරුණු තුලින් පැහැදිලි වන්නේ මනිපුරි නර්තනය දීර්ඝ ඉතිහාසය ඇති ආගමික නර්තනයක් වශයෙන් පිළිගැනීමයි. 
