මුදල් ගුණකය හා මුදල් මැවීමේ ගුණකය
මුදල් ගුණකය ගොඩනගා ගන්නා ආකාරය හා මුදල් ගුණකය හා මුදල් මැවීමේ ගුනකය අතර පවත්නා වෙනස පැහැදිලි කරන්න.
මුදල් සැපයුම සම්බන්ධ ගුණකයන් දෙකකි.(මුදල් සැපයුම යනු යම් රටක යම් දිනකට මහජනයා අතර හුවමාරු වන මුදල් තොගයේ වටිනාකමයි.)
1.මුදල් ගුණකය
2.මුදල් මැවීමේ ගුණකය / තැන්පතු මැවීමේ ගුණකය
මුදල් ගුණකය යනු මුල්‍ය පදනම මෙන් මුදල් සැපයුම කි ගුණයක්ද යන්න තීරණය කරන විචල්‍යයකි.
මුදල් මැවීමේ ගුණකය / තැන්පතු මැවීමේ ගුණකය යනු වාණිජ බැංකු ක්‍රමයට ලැබෙන මුදල් ප්‍රමාණය මෙන් ඉල්ලුම් තැන්පත් කි ගුණයක්ද යන්න තීරණය කරන විචල්‍යයකි.
මුලින්ම මුදල් මැවීමේ ගුණකය ගොඩනගා ගන්නා ආකාරය සලකා බලමු.වාණිජ බැංකු තමන් වෙත ලැබෙන ඉල්ලුම් තැන්පතු වලින් කිසියම් සංචිතයක් එනම් මහ බැංකුව විසින් නියම කරනු ලබන නීතිමය සංචිත අනුපාතය ලග තබා ගෙන මුදල් මැවීමේ ක්‍රියාවලිය සිදු කරනු ලබයි.එවිට මුදල් මැවීමේ ගුණකය
1/r වේ.
මෙහි r යනු නීතිමය සංචිත අනුපාතයයි.නමුත් මෙවැනි මුදල් මැවීමේ ගුණකයක් පවතින්නේ උපකල්පන මත පදනම් වූ වාණිජ බැංකු ක්‍රමයකි.සැබෑ ලෝකයේ මෙම උපකල්පන බිද වැටේ.
වාණිජ බැංකු සදහා ලැබෙන ඉල්ලුම් තැන්පතු ප්‍රමාණය ප්‍රධාන කරුණු 3 ක් සදහා යෙදවිය යුතුයි.
1.වැඩි වන ඉල්ලුම් තැන්පත් වෙනුවෙන් නීතිමය සංචිත පවත්වා ගැනීමට - ΔD*r
2.ඉල්ලුම් තැන්පත් වැඩි වූ විට මහජනතාවගේ වැඩි වන සල්ලි ඉල්ලුම සම්පුර්ණ කිරීමට - ΔD*c
3.ඉල්ලුම් තැන්පත් වැඩි වූ විට වැඩි වන ඉතුරුම් හා කාලින තැන්පත් වෙනුවෙන් නීතිමය සංචිත පවත්වා ගැනීමට - ΔD*n*b
ඒ අනුව ප්‍රයෝගික තත්වය යටතේ මුදල් මැවීමේ ගුණකය 1/r වෙනුවට ඉහත කරුණු 3 හේතුවෙන්
ΔR = ΔD*n*b + ΔD*c + ΔD*r
නමුදු,
ΔD = ΔR/ r+c+nb වේ. (මෙය ඉල්ලුම් තැන්පත් ප්‍රසාරණය වීමේ වෙනස තීරණය කර ගන්නා සුත්‍රය වේ.)
එම නිසා,
ΔD = ΔR / r+c+nb
ΔD/ΔR = 1/r+c+nb
යනුවෙන් වෙනස් වී ඇත.එනම් මුදල් මැවීමේ ගුණකයේ අගය පෙරට වඩා අඩු වී ඇත.
මීලගට මුදල් මැවීමේ ගුණකය ගොඩනගා ගන්නේ කෙසේ දැයි විමසා බලමු.වර්තමාන ශ්‍රී ලංකාවේ මුදල් සැපයුම තුලට,
- මහජනතාව සතු කාසි හා නෝට්ටු (c)
- මහජනතාව සතු ඉල්ලුම් තැන්පතු (D)
- මහජනතාව සතු ඉතුරුම් හා කාලින තැන්පතු (TD)
යනාදිය ඇතුලත් කර ඇත.ඒ අනුව, (මුදල් සැපයුම පිළිබද වැඩිදුර තොරතුරු සදහා පහත link එක භාවිතා කරන්න)
M = C+D+TD වේ.මේ තුලින් මුදල් ගුණකය ගොඩනගා ගත හැකිය.
M = C+D+TD නම්,
ΔM = ΔC+ ΔD+ ΔTD විය යුතුය.
ΔC = ΔD*c නිසාත්
ΔTD = ΔD*n නිසාත්
ΔM = ΔD*c + ΔD + ΔD*n වේ.
ඒ අනුව,
ΔM = ΔD (c + 1 + n) වේ.
ΔD = ΔR ×(1 / r+c+nb) නිසා
ΔM = ΔR × [c + 1 + n /r+c+nb] වේ.
ΔM = ΔR × [c+1+n / r+c+nb]
ලෙස ගොඩ නගා ගත හැකිය.
මේ අනුව මුදල් මැවීමේ ගුණකය හා මුදල් ගුණකය දෙස අවධානය යොමු කිරීමේදී එම ගුණකයන් 2 ම තීරණය වනුයේ r,b,c,n යන විචල්‍යයන් මත බව පෙනේ.ඒ අනුව මෙම මුදල් ගුණකයේ හා මුදල් මැවීමේ ගුණකයන් දෙක අතර පවත්නා එකම වෙනස වන්නේ මුදල් මැවීමේ ගුණකයට වඩා මුදල් ගුණකයේ අගය විශාල වීමයි.එනම් වාණිජ බැංකු විසින් ඉල්ලුම් තැන්පතු ප්‍රසාරණය කරන ප්‍රමාණයට වඩා ආර්ථිකයක මුදල් සැපයුමේ ප්‍රසාරණය විශාල වන බව පෙන්වා දිය හැකිය.
