3.4 - ඉස්ලාම් පුනර්ජීවන ව්‍යාපාරය
ශ්‍රී ලංකාවේ බෞද්ධ හා හින්දු පුනරුදයට සමකාලීනව ඉස්ලාම් ජනතාව අතරත් ආගමික හා සංස්කෘතික පුනරුදයක් ඇති විය. මෙරට ඉස්ලාම් පුනරුදයට නායකත්වය සපයන ලද්දේ වෘත්තියෙන් නීතිඥයෙකු වූ ඇම්. සී. සිද්ධිලෙබ්බේ මහතා විසිනි. ඉංග්‍රීසින් විසින් ඊජිප්තුවෙන් පිටුවහල් කරන ලද ඔරබි පාෂා 1883 වර්ෂයේ දී මෙරටට පැමිණ ඉස්ලාම් පුනරුද ව්‍යාපාරය සඳහා සිද්ධි ලෙබ්බේ මහතාට සහයෝගය ලබා දුන්නේ ය. ඉස්ලාම් ජනතාව මුද්‍රිත මාධ්‍යයෙන් දැනුම්වත් කිරීම සඳහා සිද්ධිලෙබ්බේ මහතා විසින් මුස්ලිම් නෙයිසන් නමින් සඟරාවක් ආරම්භ කරන ලදි. අනතුරුව කොළඹ සහිරා විද්‍යාලය වැනි පාසල් පිහිටුවමින් ඉස්ලාම් දහමට අනුගත අධ්‍යාපනයක් මුස්ලිම් දරුවන්ට ලබා දීමට සිද්ධි ලෙබ්ඛෙ මහතා කටයුතු කළේ ය. ඔහුට පසුව ටී. බී. ජයා වැනි නායකයෝ ඉස්ලාම් ආගමික අධ්‍යාපන ක්‍රමය ඉදිරියට ගෙන යාමට කැප වී ක්‍රියා කළහ.
ටී. බී. ජයා මහතා
1890 වර්ෂයේ ජනවාරි මාසයේ ගලගෙදර ප්‍රදේශයේ දී උපත ලැබී ය. සිය මූලික අධ්‍යාපනයෙන් පසුව වෙල්ස් කුමාර විද්‍යාලය, ආනන්ද විද්‍යාලය වැනි පාසල් කිහිපයක ගුරුවරයෙකු ලෙස සේවය කළ මෙතුමා අධ්‍යාපන ක්ෂේත්‍රයේ ලැබූ අත්දැකීම් යොදා ගනිමින් ඉස්ලාම් පාසල් පිහිටුවීම හා දියුණු කිරීමේ ව්‍යාපාරයට දායකත්වය දැක්වී ය. කොළඹ සහිරා විද්‍යාලයේ විදුහල්පති තනතුරට පත් වූ මෙතුමා එහි ශාඛා දිවයිනේ විවිධ ප්‍රදේශවල පිහිටුවීමට කටයුතු කළේ ය. ව්‍යවස්ථාදායකයේ නියෝජිතයෙකු ලෙස කටයුතු කළ ජයා මහතා සිංහල හා දෙමළ නායකයන් සමග එකතු වී ජාතික සමගිය ගොඩනැගීමට ද කැපවීමෙන් කටයුතු කළේ ය.