10.1 - විද්‍යුත් විච්ඡේද්‍යය
විදුලි කාන්දුවක් සහිත විද්‍යුත් උදුනක (Hot plate) ඇලූමිනියම් භාජනයක් තබා කෑම පිසිමින් සිටි කාන්තාවකට ව්‍යංජනයට පොල්කිරි වත් කිරීමේ දී විදුලි සැර වැදී ඇති බව එක්තරා පුවත්පතක පළ වී තිබුණි. ඇය විසින් ඇලූමිනියම් භාජනය ස්පර්ශ කර නොතිබුණත් විදුලි සැර වැදීම සිදු වී ඇත. මෙය සිදුවන්නට ඇත්තේ කෙසේ ද? කාන්දු වූ විදුලිය පොල්කිරි තුළින් ගමන් කර කාන්තාවගේ ශරීරයට ඇතුළු වීමෙනි. තෙතමනය සහිත අත්වලින් විදුලි පේනු සම්බන්ධ කිරීම අනතුරුදායක බව ඔබේ වැඩිහිටියන් විසින් ඔබ දැනුවත් කර ඇතුවාට සැක නැත. එසේ නම් ඉහත දැක් වූ විදුලි කාන්දුවීම්වලට හේතුව ද්‍රව මාධ්‍යයක් තුළින් විදුලිය සන්නයනය කිරීම විය යුතු ය.
ද්‍රව අවස්ථාවේ ඇති ඕනෑ ම ද්‍රව්‍යයක් තුළින් විදුලිය සන්නයනය කරන්නේ ද යන්න සොයා බැලීමට 10.1 ක්‍රියාකාරකම සිදු කරමු.
ඇමීටරයේ උත්ක්‍රමණයක් ඇති වන්නේ සමහර ද්‍රව/ද්‍රාවණ භාවිත කළ විට පමණක් බව ඔබ නිරීක්ෂණය කරන්නට ඇත.
ඇමීටරයේ උත්ක්‍රමණයක් ඇතිවන්නේ එය හරහා විද්‍යුත් ධාරාවක් ගමන් කරන විට ය. එම නිසා ඇමීටරයේ උත්ක්‍රමණයක් ඇති කරන ද්‍රාවණ තුළින් විද්‍යුතය ගමන් කර ඇත. ලූණු ද්‍රාවණය, කොපර් සල්ෆේට් ද්‍රාවණය, ආම්ලිකෘත ජලය යන සියල්ලෙහි ම චලනය විය හැකි අයන (සචල අයන) පවතී. ඒවා විද්‍යුතය සන්නයනය කරන්නේ මෙම සචල අයන මාර්ගයෙනි. විද්‍යුතය සන්නයනය කරනු ලබන ද්‍රව හෝ ද්‍රාවණ විද්‍යුත් විච්ඡේද්‍යය ලෙස හැඳින්වේ.
භූමිතෙල් හා ආසූත ජලය තුළින් විද්‍යුතය සන්නයනය නොවන නිසා ඇමීටරයේ උත්ක්‍රමණයක් ඇති නොවේ. එවැනි ද්‍රාවණ තුළින් විද්‍යුතය සන්නයනය නොකරන්නේ එහි සචල අයන නැති බැවිනි. විද්‍යුතය සන්නයනය නොකරන ද්‍රව/ද්‍රාවණ විද්‍යුත් අවිච්ඡේද්‍යය ලෙස හැඳින්වේ.
සෝඩියම් ක්ලෝරයිඩ්, කොපර් සල්ෆේට් වැනි සංයෝග අයනික සංයෝග ලෙස හඳුන්වයි. ඒවා ඝන අවස්ථාවේ පවතී. ඒවා සෑදී ඇත්තේ අදාළ පරමාණුවලින් සෑදෙන ප්‍රතිවිරුද්ධ ආරෝපිත අයනවලිනි. ඒ පිළිබඳව ඔබට 10 ශ්‍රේණියේ දී වැඩි දුර අධ්‍යයනය කළ හැකි වනු ඇත.
ඝන අයනික සංයෝගවල අයන ඇතත් ඒවාට නිදහසේ චලනය විය නොහැකි ය. එම නිසා එම සංයෝග, ඝන අවස්ථාවේ දී විද්‍යුතය සන්නයනය නොකරයි. නමුත් අයනික සංයෝගයක් ජලයේ දිය කර ජලීය ද්‍රාවණයක් සාදා ගත් විට, එහි ඇති අයනවලට චලනය විය හැකි වේ. එම නිසා අයනික සංයෝගවල ජලීය ද්‍රාවණ තුළින් විද්‍යුතය සන්නයනය වේ.
අයනික ඝන ද්‍රව්‍යයක් තදින් රත් කර ද්‍රව අවස්ථාවට ගෙන ආ විට එය විලීන ද්‍රවයක් ලෙස හැඳින්වේ. විලීන ද්‍රවයෙහි ඇති අයනවලට ද චලනය විය හැකි ය. එම නිසා අයනික සංයෝග විලීන තත්ත්වයේ දී ද විද්‍යුතය සන්නයනය කරයි.