දුටුගැමුණු රජතුමා

ගාමිණී කුමරු දකුණු ලංකාවේ රාජකීය පවුලක උපත ලැබීය. ඔහුගේ දෙමව්පියන් වූයේ කාවන්තිස්ස රජු සහ විහාරමහාදේවියයි. සහෝදරයා සද්ධාතිස්ස කුමරුයි.


කුඩා කල සිය පියාණන් විසින් දමිලයන් සමග සටන් නොකරන ලෙස කරනු ලැබූ ඉල්ලීමක් ඔහු ප්‍රතික්ෂේප කලේය. එසේ ප්‍රතික්ෂේප කර ගාමිනි කුමරු සිය කාමරයට ගොස් නිදාගත්තේය. මව විහාරමහා දේවි තම පුතුගේ කාමරයට පැමිණ ඔහු විශාල ඇඳක නිදාගෙන සිටින්නේ මන්දැයි විමසුවේය. එවිට ගාමිනි කුමරු ප්‍රකාශ කළේ “එක් පැත්තක ගොළු සාගරයක් ඇති අතර අනෙක් පැත්තෙන් ගඟෙන් එපිට දමිලයන් ඇත. මම කොහොමද  සුවපහසු ලෙස නිදා ගන්නේ? ”යනුවෙනි.

කාවන්තිස්ස රජු මෙම ප්‍රකාශයන් අසා නිහඩව සිටියේය. 

ගාමිනි කුමරුට එලා රජු සමඟ යුද්ධ කිරීමට කාලය පැමිණ තිබේ යන හැඟීම ඇති විය. ගාමිනි කුමරු තුන් වතාවක් රජුගෙන් විමසූ අතර තුන් වතාවම රජු එය ප්‍රතික්ෂේප කළේය. එම නිසා ගාමිනි කුමරු කලකිරීමට පත් වූ අතර ගැහැණු ඇඳුම් තම පියා වෙත යැවීය. මෙයින් කෝපයට පත් රජු නිසා ගාමිනි කුමරු මලයා රටට (කඳුකරයට) පලා ගියේය. මෙම සිද්ධියෙන් පසුව මිනිසුන් ඔහුව හැඳින්වූයේ “දත්ත ගාමිනි” හෝ “කෝපාවිෂ්ට ගැමිනි” යනුවෙනි. පසුව එම නම “දුටුගැමුණු” ලෙස සරල කරන ලදි.
මේ අවස්ථාවේදී, ගාමිණි කුමරු සහ සද්ධාතිස්ස කුමරු අතර සටනක් ඇතිවිය හැකි බව රජුට හැඟුණි. රජු යෝධයන් දස දෙනා කැඳවා සහෝදරයන් දෙදෙනා අතර යුද්ධයකදී ඔවුන්ට මධ්‍යස්ථව සිටින බවට පොරොන්දු වන ලෙස ඉල්ලා සිටියේය. යෝධයන් දස දෙනා කුමාරවරුන් දෙදෙනා අතර ඇතිවන ඕනෑම සටනකදී මධ්‍යස්ථව සිටින බවට පොරොන්දු වූහ.

ඓතිහාසික මුලාශ්‍ර මගින් විස්තරාත්මක ලෙස හුවා දක්වන පරිදි දුටුගැමුණු රජතුමා මෙරට දේශපාලන බලය සංවිධානය කිරීමට ඉතා වැදගත් මෙහෙයක් ඉටු කළ පාලකයෙක් ය.

එතුමාගේ කාලය වන විට ශීඝ්‍රයෙන් දියුණු වෙමින් තිබූ ඉන්දියානු සාගරයේ වෙළෙඳ කටයුතු නිසා සරු ආදායමක් උපදවා ගැනීමටත්  අනුරාධපුරේ බලය හිමිකරගෙන සිටි එළාර නම් පාලකයාගේ අණසකින් එය මුදාගෙන රට එක්සේසත් කිරීමේ අවශ්‍යතාවයත් වටහාගැනීමට එතුමා සමත් විය.

මෙරට ඉතිහාසයේ ප්‍රථම සංවිධානාත්මක සටන් ව්‍යාපාරයට නායකත්වය දෙන ලද්දේ එතුමා විසිනි. දුටුගැමුණු රජතුමා විසින් එළාර රජුට එරෙහිව කරන සටන හුදෙක් ම තමාගේ පෞද්ගලික රජ සැප පිණිස නොව එය සම්බුද්ධ ශාසනයේ යහපත උදෙසා සිදුකරන්නක් බව ප්‍රකාශයට පත් කිරීමෙන් පාලකයා රට වෙනුවෙන් පොදු අරමුණක් මුල් කරගෙන දේශපාලනය ක්‍රියාවලියකට එළඹුන ආකාරය පෙන්වා දෙයි. එළාර රජු හා සටනෙන් පසුව පරාජයට පත් ප්‍රතිමල්ලවයාගේ සොහොනට නිසි ගෞරවාචාර දැක්වීමට අණ කිරීමද සුවිශේෂිය.

අවසානයේ රටේ මහ රජු ලෙස අභිෂේක ලැබූ එතුමාට මහත් බලයක් හිමි විය. තමා කෙතරම් බලසම්පන්න වුවද පාලකයා ලෙස තමාගේ වගකීම රටේ ජනතාවගේ සුභ සිද්ධිය සැලසීම බව වටහාගත් එතුමා ජනතාව කෙරේ සහනශීලී ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කළේ ය.

රුවන්වැලි මහා සෑය සතර දොරටුවෙහි දන්සැල් පැවැත්වීමත් ,ස්තූපය ඉදිකිරීමට සහභාගි වන සියලු දෙනාට වැටුප් ගෙවීමට නියම කිරීමත් ඊට නිදසුනකි. රජතුමා මෙරට දේශපාලන බලය වඩාත් ශක්තිමත් පදනමක සංවිධානය  කිරීමට මුල්වී කටයුතු කිරීම එතුමාගේ ක්‍රියාකලාපයෙන් ඉස්මතු වී පෙනෙන තවත් විශේෂ ලක්ෂණයකි.

රුවන්මැලි මහා සෑය‍ සාදා නිම කිරීමට පෙරාතුව දුටුගැමුණු රජතුමා රෝගාතුර විය. නමුත් රජුගේ ආශාව වූයේ වැඩ අවසන් වු දාගැබට වන්දනා කොට තම අවසන් හුස්ම හෙලීමයි.‍ මෙය දැනගත් රජුගේ සොයුරු සද්ධාතිස්ස රජතුමා , ගොඩනගමින් සිටි දාගැබ සුදු රෙදිවලින් වටකර වැඩ නිමකරන ලද අලංකාර රුවන්වැලිසෑය දාගැබ සේ දුටුගැමුණු රජතුමාට පෙන්වන ලදි. සත්‍ය වශයෙන්ම මෙය තමා නිර්මාණය කරන ලද රුවන්වැලිසෑය දාගැබ යැයි සිතූ රජු කිරි පැහැයෙන් බබළන දාගැබ දෙස බලාගෙනම එයට වදිමින්ම මිය ගිය බව ඉතිහාසයේ සදහන් වේ.