බැලේ නර්තනය

අපරදිග නර්තන විශේෂයක් වන බැලේ නර්තනය ලොව විශේෂයෙන් ප්‍රචලිත වන්නට හේතු සාදක ලෙස බලපාන්නේ කෙසේ ද යන්න සාකච්චා කිරීමේ දී එහි මූලාරම්බයන් හා එහි කලාත්මක ලක්ෂණයන් කෙසේද යන්න සාකච්චා කළ යුතුය.බැලේ නමින් හැදින්වීමට මූලික වූයේ ඉතාලි වචනයක් වන “බැලරා” යන්නෙන් බිදි ආ  වචනයක් ලෙසයි.

ඉතාලියේ බැලරා යනුවෙන් හැදින්වුයේ “නර්තනය ” යන්නයි.මෙම නර්තන විශේෂයෙ ආරම්බය සිදුවුයේ ඉතාලියෙන් බව සනාථ වේ.එරට කුලීන පවුල් විසින් එක් ව කරන ලද ප්‍රිය සම්බාසන සදහා නර්තනයන් නිරායාසයෙන් ම ඉදිරිපත් වූ අතර පසුව කණ්ඩායම් වශයෙන් නර්තන නැතිනම් චලන ඉදිරිපත් කිරීමත් පසු කාලීන යම් තේමාවක් මුල් කොට ගෙන නර්තනයන් ඉදිරිපත් කිරීමට පෙලබවීම තුළින් වර්තමාන බැලේ නර්තනයෙහි මූල බීජයක් ඇති වන්නට විය.මෙකී නර්තනයේ ස්වාබාවය පිළිබද 1581 දී ඉදිරිපත්ව ඇති නිර්වචනයකට අනුව එය මෙසේය.“වාදන බාන්ඩ රාශියක නද සංයුතිය අනුව පුද්ගලයින් විශාල සංඛ්‍යාවක් ජාමිතික රටාවක් තුළ හැසිරවීමයි.” යනුවෙන් ඉදිරිපත් කර ඇත.මෙම නර්තනය බැලූ බැල්මට පහසු කටයුත්තක් ලෙස පෙනුන ද , ඉදිරිපත් කරන ශිල්පියාගේ දැඩි කායික හා මානසික ශක්තියෙන් ඉදිරිපත් කළ යුත්තක් බවට පත්කර ඇත.එබැවින් මේ සදහා යොමුවන ආදුනිකයන් වයස අවුරුදු 5-10 කාලය තුලම මේ සදහා බදවා ගනු ලබයි.එමෙන්ම වර්ෂ 7-8 අවම වශයෙන් පුහුණු වීම් වලට නර්තනයෙන් යොමු කරයි.

මේ හේතුවෙන් සිරුරේ දැඩි නම්‍ය තාවයක් හා සුවිශේෂ චලනයන් සිදු කිරීමට හැකියාවක් ඇති කර ගැනීම තුලින් රිද්මයානුකුල චලනයන් වලට මුල් තැනක් දෙමින් මුළු සිරුරම උපයෝගී කරගෙන අදහස් ප්‍රකාෂණය එනම්, කෝපය , ඊර්ෂ්‍යාව , ප්‍රීතිය , වේදනාව වැනි හැගීම් ඉදිරිපත් කිරීමට නිතැතින් උත්සහ ගැනීම හේතුවෙන් සුවිශේෂ බැලේ නිර්මාණ ලොවට දායාද කිරීමට හේතු සාදක වී ඇත.එමෙන්ම ශිල්පියාගේ මෙම අදහස් ප්‍රකාෂ කිරීමට බෙහෙවින් බලපානු ලබන තවත් අංගයක් වනුයේ , “සංගීතයයි ”. මෙහි දී අදහස්  ප්‍රකාෂණයේ තීවුතාවය ගොඩ නැගීමට සංගීත කාණ්ඩ රාශියක නාද මාලාව යොදා ගැනීම අනිවාර්‍ය අංගයක් බවට පත් ව ඇත. එමෙන් ම ලොව පවත්නා අනෙකුත් කලා  නිර්මාණයන් ගත් කල දියුණු තාක්ෂණික ක්‍රම ශිල්ප උසස් මට්ටමින් යොදා ගනු ලබන කලා අංගයක් ලෙස හැදින්විය හැකි ය.

උදාහරන :- දියුණු  රංග ආලෝක ක්‍රම භාවිතය

                  පසුතල නිර්මාණය    

                  කැරකෙන වේදිකා භාවිතය

ඉතාලියේ මුලාරම්බය සිදුවූ මෙම නර්තනය සදහා ලැබුණු දායකත්වය කෙසේද යන්න සාකච්චා කිරීමේ දී ප්‍රිය සම්බාසයන්ගෙන් ඇරබුනු මේ නර්තන පසුව රාජකීය දායකත්වය අනුව රාජ සබාව ඇසුරුකොට ගෙන ස්ත්‍රී පුරුෂ දෙපක්ෂය ම එක් කොට ගනිමින් වර්දනය වූවකි . මෙය විනෝදාස්වාදය සදහා මුලිකත්වය ලබාදුන් හෙයින් සියලුම දෙනාට ඉදිරිපත් කල නොහැකි සුවිශේෂ චලනන් ඉදිරිපත් කිරීමට උත්සහ ගැනීම නිසා ඇගිලි තුඩු මතින් ඇවිදිම , ඉහළ පාවෙන චලන යොදා ගත් අතර ඉදිරිපත් කරන්නවුන් සහ  ප්‍රේක්ෂකයින් යන දෙපිරිසම මේ සදහා එකතු වූ කලා අංගයක් ලෙස ඉතාලියෙන් ඇරබීම සුවිශේෂ වේ .

ග්‍රීක රාජ්‍යයේ බිද වැටීමත් සමග ඉතාලියේ නව පුනරුද සමයක් ගොඩ නැගීම හේතුවෙන් ඔවුනට ආවේනික සියලුම ම ක්ෂේත්‍රයන්හි පිබිදීමත් ඇති වූ එක් ප්‍රතිපලයක් ලෙස මෙම කලාත්මක එනම් නර්තනය, සංගීත, චිත්‍ර ආදී සෞන්දරයාමකත් පිබිදීම් වැදගත් වේ. ඒ අනුව “මාක්ස්” නම් නර්තන අංග විශේෂයක් ආරම්භ වූ බවක් එහි විශේෂ වර්ධනය බැලේ නර්තනය සදහා බලපෑ බවත් සදහන් වේ . මේ සදහා ලියනාඩෝ ඩාවින්චි ආදීන්ගේ පිබිදීමද , එබැවින් පසුතල නිර්මාණ ආදිය මේ සදහා දායකත්වයක් ලැබීම වැදගත් වේ . මෙම චිත්‍ර , නර්තන , සංගීත ආදියෙන් සම්පුර්ණ වූ බැලේ නාට්‍යයක් වශයෙන්ම මෙන් ම ඉතාලියේ පළමු බැලේ නාට්‍ය ලෙස සලකමින් වාර්තා වන්නේ මිලාන් හි ආදීපාද වරයකුගේ නිවසෙහි පැවැත්වූ පාරාදීසය නමැති නිර්මාණයයි.