විද්‍යාත්මක හේතු එකතුව 1
මුදවපු කිරි කලක් තබා ගැනීමේදී ඇඹුල් රස වන්නේ ඇයි?
කිරිවල තිබෙන සීනි සමග බැක්ටීරියා ක්‍රියා කිරීම නිසා ලැක්ටෝස් අම්ලය සාදනු ලබයි. මෙම ලැක්ටොස් අම්ලය නිසා මුදවපු කිරි ඇඹුල් රසක් ගෙනදෙයි.
රබර් ගස් වල පත්‍ර හැලෙන කාලයේදී කිරි කැපීම තාවකාලිකව නවත්වන්නේ ඇයි?
උත්ස්වේද්නයෙන් ජලය ඉවත් වීමේදී ඇති වන ජල විභව අනුක්‍රමනය ඔස්සේ මුල් මගින් ශාකය තුළට ජලය අවශෝෂණය කර ගනී. මෙම ජලය සමඟ ශාකයට අවශ්‍ය අනෙකුත් මූල ද්‍රව්‍ය සහ ඛනිජ ලවණත් ශාකය තුළට ඇතුළු වේ. මෙම අමු ද්‍රව්‍ය යොදා ගනිමින් ශාකය තුළ ආහාර සංස්ලේෂණය සිදු කරයි. රබර් කිරි ලෙස ලබා ගන්නේ මෙම සංස්ලේෂිත ද්‍රව්‍යයන්ය.
මාළු ඉක්මනින් නරක් වන අතර එය වියලා කරවල කරගත් පසු එසේ නොවන්නේ ඇයි?
මාළු තෙතමනයෙන් යුක්තය. ක්ෂුද්‍ර ජීවීන්ට වර්ධනය වීමට හිතකර පරිසරයක් වන්නේ තෙතමනයයි. එසේ හෙයින් මාළු ඉක්මනින් නරක් වීමට ලක්වේ. නමුත් කරවල තුළ ඇති තෙතමනය නැතිනම් ජල ප්‍රමාණය අඩු බැවින් ක්ෂුද්‍ර ජීවින්ට ඉක්මනින් වර්ධනය විය නොහැකිය. එම නිසා කරවල දීර්ඝ කාලයක් තබා ගත හැකිය.
පාන් ගෙඩියක් තුළ සිදුරු ඇති වන්නේ ඇයි?
පාන් සෑදීම සදහා පාන්පිටි පිපීම සිදු විය යුතුය. එම නිසා පාන්පිටි වලට ඊස්ට් එකතු කරනු ලැබේ. මෙසේ එකතු කරනු ලබන ඊස්ට් පාන්පිටි තුළ වර්ඡනය වනවිට කාබන් ඩයොක්සයිඩ් වායුව පිට කරනු ලබයි. මෙම ප්‍රතික්‍රියාව නිසා පාන්පිටි මිශ්‍රණය තුළ සිදුරු ඇති වීම සිදුවේ. පාන්පිටි පිලිස්සෙන විට වායුව ප්‍රසාරණය වන බැවින් එම සිදුරු තවතවත් විශාල වේ. මේ හේතුව නිසා පාන් ගෙඩිය තුළ සිදුරු ඇති වේ.
දවල් කාලයේදී මුහුද දෙස සිට ගොඩ බිමට සුළං හමයි. රාත්‍රී කාලයේදී ගොඩබිම සිට මුහුද දෙසට සුළං හමන්නේ ඇයි?
දවල් කාලයේ හිරු රශ්මිය නිසා (උෂ්ණත්වය) මුහුද රත් වීමට ලක්වේ. ගොඩබිම ඉක්මනින් සිසිල් වුවද මුහුද ඉක්මනින් සිසිල් වීම සිදු නොවේ. මේ නිසා මුහුදට ඉහළින් ඇති වාතය රත්වී ඉහළ යයි. එම අඩුව පිරවීමට ගොඩබිම සිට වාතය මුහුද දෙසට ඇදෙයි. මේ හේතුව නිසා රාත්‍රී කාලයේදී ගොඩබිම සිට මුහුද දෙසට සුළං හැමීම සිදුවේ.
සබ්මැරීන් දිය යටින් ගමන් කරන්නනේ කෙසේද?
සබ්මැරීනය තුළට ජලය ගැනීමෙන් සබ්මැරීනයේ බර වැඩිකර ගනී. එවට සබ්මැරීනය ජලය තුළට ගිලා බසියි. සබ්මැරීනයේ පරිමාව වැඩි නොවී බර පමණක් වැඩිවීම තුළින් ජලය තුළට ගිලා බැසීම සිදුවේ. ඒ හේතුවෙන් සබ්මැරීනට ජලය තුළින් ගමන් කිරීමේ හැකියාව ඇත.
තහඩු සෙවිලි කළ ගෙයකට වඩා පොල්අතු සෙවිලි කළ ගෙයක් තුළ වැඩිපුර සිසිලසක් දැනෙන්නේ ඇයි?
සූර්ය තාපය නිසා තහඩු ඉක්මනින් රත්වේ. එම තාපයෙන් කොටසක් නිවස අභ්‍යන්තරය පැමිණේ. මේ නිසා ගේතුළ උණුසුමක් දැනේ. නමුත් පොල්ලතු සෙවිලි කළ ගෙයක් එසේ ඉක්මනින් රත් නොවේ. එයට හේතුව පොල්අතු තාපකුසන්නායක ද්‍රව්‍යක් වන නිසාය. එමෙන්ම පොල්අතු අතර තිබෙන වාත තට්ටු නිසා ගෙතුලට තාපය ගමන් කිරීම අඩුවේ. මේ හේතුව නිසා පොල්අතු සෙවිලි කළ ගෙයක් තුළ වැඩිපුර සිසිලසක් දැනේ.
අකුණු කොටන විට විදුළි එලිය දැකීමෙන් ස්වල්ප වේලාවකට පසුව ශබ්දය ඇසෙන්නේ ඇයි?
ආලෝකය ගමන් කරන වේගය ශබ්ධය ගමන් කරන වේගයට වඩා වැඩිනිසා එළිය දැකීමෙන් සුවල්ප වේලාවකට පසුව ශබ්දය ඇසීම සිදුවේ.
අච්චාරු දැමිමට ඇලුමිනියම් බදුන් භාවිතා නොකරන්නේ ඇයි?
අච්චාරු සෑදීමට ගන්නා විනාකිරි හෙවත් ඇසිටික් අම්ලය ඇලුමිනියම් සමග ප්‍රතික්‍රියා කර ඇසිටේට් අම්ලය සාදයි. ඇසිටේට් අම්ලය ශරීරයට විෂ සහිතය. එබැවින් අලුමිනියම් භාජන අච්චාරු සෑදීමේදී යොදා ගැනීම සුදුසු නොවේ.
මස් මීපැණි වල බහා තැබූ විට නරක් නොවන්නේ ඇයි?
මස් කැබැල්ල මීපැණි වල ගිල්වූ විට මස්වල ඇති ජලය ඉවත් වේ. එමනිසා එහි ඇති ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් විනාෂ වේ. ක්ෂුද්‍ර ජීවීන් විනාශ වීම නසා මස් කැබැල්ල කල්තබා ගැනීමට හැකිවේ.
