හැඳින්වීම
ඕනෑ ම කාලයක ඕනෑ ම සමාජයක ජීවත් වන වැඩි පිරිස සාමාන්‍ය ජනතාව යි. පාලකයින්, රජයේ නිලධාරීන්, ආගමික නායකයින් සහ වෙනත් ප්‍රභූන් ආදින් ඒ අතර සිටින සුළු පිරිසකි. ඉතිහාසය යනු මේ සියලූ දෙනාගේ කි්‍රයාකාරකම් පිළිබිඹු කරන අතීතය යි. කරුණ එසේ වුව ද බොහෝ ඓතිහාසික මූලාශ්‍රය වැඩි අවධානයකින් ඉදිරිපත් කර තිබෙන්නේ දෙවනුව කී සුළු පිරිසට අදාළ විස්තර යි. එහෙයින් අතීතයේ සාමාන්‍ය ජනතාව පිළිබඳ අප දන්නා තොරතුරු සීමිත ය. අපේ රටේ ඉතිහාසය වඩා හොඳින් තේරුම් ගැනීමට නම් පුරාණ කාලයේ විසූ සාමාන්‍ය ජනතාවගේ ජීවිතය ගැන තොරතුරු ඉගෙන ගැනීම අවශ්‍ය ය. මෙම පාඩමෙන් මේ සියල්ල පිළිබඳ බොහෝ තොරතුරු දැන ගැනීමට ඔබට අවස්ථාවක් ලැබෙනු ඇත.
4.1 පාලනයේ ස්වරූපය
පුරාණ කාලයේ අප රට පාලනය කළේ රජවරුන් බව ඓතිහාසික මූලාශ්‍රය විස්තර කර තිබේ. එලෙස පාලනය ගෙන යාමේ දී අනුගමනය කළ රාජ්‍යතාන්ත්‍රික පිළිවෙළ කුමක් දැ යි යන කරුණ පැහැදිලි කරන ඉතා වැදගත් තොරතුරු සෙල්ලිපිවල සඳහන් ය.
ඕනෑ ම රටක පාලනය මෙහෙයවන ආයතන තුනක් තිබේ. ඒවා හැඳින්වෙන්නේ ව්‍යවස්ථාදායකය, විධායකය සහ අධිකරණය යනුවෙනි. රජය යනුවෙන් අදහස් කරන්නේ මෙම ආයතන තුන යි. ව්‍යවස්ථාදායකය යනු රටක නීති සම්පාදනය කරන ආයතනය යි. වර්තමානයේ අපේ රටේ පාර්ලිමේන්තුව මගින් එම කටයුත්ත ඉටු කරන්නා සේ පුරාණ කාලයේ එය ඉටු කරන ලද්දේ රාජසභාව විසිනි. විධායකය යනු නීති ක්‍රියාත්මක
කරන ආයතනය යි. ඊට සම්බන්ධ වන්නේ රජයේ නිලධාරීන් ය. අධිකරණය මගින් නීති උල්ලංඝනය වීමෙන් සමාජයකට ඇති විය හැකි හානිය වළක්වා රටවැසියා වෙත යුක්තිය පසිඳිලනු ලබයි.
පුරාණ කාලයේ අපේ රටේ විධායකයක් සහ අධිකරණයක් තිබිණි. ව්‍යවස්ථාදායකය ලෙස ක්‍රියාත්මක වූයේ ද විධායකය යි. ව්‍යවස්ථාදායක මණ්ඩලයක් ලෙස වෙන ම ස්වාධීන ආයතනයක් එකල නොවූයේ එසමයේ මෙරට පැවතියේ රාජාණ්ඩු ක්‍රමයක් වූ නිසා ය. විධායකය සහ ව්‍යවස්ථාදායකය හැඳින්වීමට ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් නවවන සියවසේ ලියැවුණු සෙල්ලිපිවල යොදා තිබෙන්නේ එක්තැන්සමිය යන යෙදුම යි අනුරාධපුර දිස්ත්‍රික්කයට අයත් බුද්ධන්නේහෙල නම් ස්ථානයේ පිහිටි සෙල්ලිපියක "අප මෙතුවාක් දෙනා අවුද්" වත්හිමියන් වහන්සේ වදාළ "එක්තැන් සමියෙන්" යනුවෙන් කළ සටහනක් දක්නට තිබේ. එහි යෙදී තිබෙන "එක්තැන්සමිය" යන පදය සකස් වී තිබෙන්නේ ඒක ආස්ථාන සාම්‍යය යන පද ආශ්‍රයෙනි. ඒක ආස්ථාන යනුවෙන් හැඳින්වෙන්නේ රාජ සභාව යි. සාම්‍යය යන වචනයෙන් එකඟතාව යන තේරුම ලැබේ. එවිට එක්තැන් සමිය යනු රාජ සභාවේ එකඟතාව යන අදහස ලබා දෙයි. ඉහතින් සඳහන් කළ බුද්ධන්නෙහෙල සෙල්ලිපියේ පිහිටුවා තිබෙන්නේ ඉඩම් පූජාවක් ප්‍රකාශයට පත් කරනු පිණිස ය. එම දීමනාව පිරිනමන්නේ රාජ සභාවේ
එකඟතාවෙන් රජු අණ කළ නිසා බව එම ලිපියේ සඳහන් පාඨයෙන් කියැවේ. වත්හිමියන් වදාළ යන පදයෙන් රජුගේ ආඥාව අදහස් කරයි. වත්හිමි යන පදය රජු හැඳින්වීමට යෙදූ පර්යාය පදයකි.
ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් නවවන සියවසට අයත් සෙල්ලිපිවල සඳහන් වන පරිදි රජයේ ඉඩම් බෞද්ධ විහාර වෙත පිරිනැමීමේ කටයුත්තට පැමිණි ඇතැම් නිලධාරීන් නියෝජනය කරන්නේ "සභාව" නමින් හැඳින්වූ ස්ථානයකි. අනුරාධපුර දිස්ත්‍රික්කයෙන් සොයා ගෙන තිබෙන සෙල්ලිපියක සඳහන් වන පරිදි කෙරෙළෑගම නම් ඉඩම මහින්දාරාම නම් මෙහෙණි ආරාමයට පිරිනැමීමට මැණින්ගමුවේ උදය සහ නිකවැල්ලේ සේන නම් වූ නිලධාරීන් සභාව නියෝජනය කිරීමට එහි පැමිණ තිබේ. ඒ බව එම සෙල්ලිපියේ දක්වා තිබෙන්නේ
"සභායෙන් ආ මැණින්ගමු උදහි ඉසා නිකවැලි සෙනු ඉසා" යනුවෙනි. මෙහි සභාව යන පදයෙන් අදහස් කර තිබෙන්නේ එවක පැවති අධිකරණය යි. රජය සතු ඉඩම් වෙනත් අයෙකුට පැවරීම නීතිමය කටයුත්තකි.
එහෙයින් එහි දී අධිකරණය නියෝජනය කරන නිලධාරීන්ගේ සහභාගිත්වය අවශ්‍ය කටයුත්තකි. එවැනි අවස්ථාවල දී එම නිලධාරීන්ගේ රාජකාරිය වන්නට ඇත්තේ පිරිනමනු ලබන ඉඩමේ සීමා සහ ඉඩම භූක්ති විඳිමට අදාළ කොන්දේසි ලේඛනගත කිරීම විය යුතු ය.
සභාව යන වචනය නොයෙදෙන තැන් කිහිපයක 'මහලේ' යන පදය දක්නට තිබේ. එය මහාලේඛක යන පදය පැරණි සිංහල භාෂාවෙන් ලියන ලද ආකාරය යි. එය මහලේකම් යන වචනයේ තේරුමට සමාන ය. රජයේ ලේකම්වරුන්ගේ රාජකාරිය සියලූ රජයේ කටයුතු ලේඛනගත කිරීම සහ එම ලේඛන ආරක්ෂා කර ගැනීමට අවශ්‍ය කරන කටයුතු සම්පාදනය කිරීම ය. මෙවැනි මහලේකම්වරයෙකු ගැන මැදිරිගිරියෙන් සොයා ගෙන තිබෙන සෙල්ලිපියක සඳහන් ය. ඒ කාලයේ මැදිරිගිරියේ පිහිටා තිබූ ඇත්වෙහෙර නමින් හැඳින්ව‍ෙ පධානඝරයකට දෙවන සේන රජතුමාගේ අණින පිරිනමන ලද ඉඩම් පූජා කර එහි නීතිමය කටයුතු ඉටු කිරීමට කාශ්‍යප නමැති මහලේකම්වරයා (මහලේ කස්බා) එහි පැමිණි බව එම සෙල්ලිපියේ සඳහන් ය.
අනුරාධපුරය අගනගරය ලෙස පැවති යුගයේ දී රටේ පාලන කේන්ද්‍රස්ථානය වූයේ ද එය යි. රජු අගනගරයේ සිට රට පාලනය කළේ ය. වර්තමාන කාලයේ මෙන් සන්නිවේදනය සහ ගමනාගමනය පහසු නොවූ ඒ
කාලයේ අනුරාධපුරයෙන් ඈත පළාත්වල පාලන කටයුතු අනුරාධපුරයේ සිට මෙහෙයවීම අපහසු කරුණක් බව පැහැදිලි ය. මේ හේතුව නිසා පළාත් පාලනය සඳහා රජයට සම්බන්ධ වෙන ම පරිපාලන ඒකක තිබූ බව පැහැදිලි කර ගැනීමට ඉවහල් වන සාධක සාහිත්‍ය මූලාශ්‍රයවල දක්නට තිබේ. මේ සඳහා පෙන්වා දිය හැකි නිදසුනක් වන්නේ වසභ රජතුමාගේ පාලන කාලයේ දී රචනා කරන ලද වල්ලිපුරම් රන්පත් ලේඛනය යි. එම ලේඛනයේ සඳහන් කර තිඛෙන්නේ වසභ රජතුමාගේ පාලන සමයේ නාගදීපය පාලනය කළ සෘෂිගිරි නම් ඇමැතියා එහි පියංගුකතිස්ස නම් විහාරය ඉදි කළ බව යි. මෙම සඳහන මඟින් පැහැදිලි ව පෙන්වා දෙන්නේ ප්‍රත්‍යන්ත ප්‍රදේශ පාලනය කිරීමට මධ්‍යම රජයේ නියෝජිතයින් පත් කොට තිබූ ආකාරය යි.
මීට අමතර ව ඊටත් වඩා පහළ මට්ටමේ පරිපාලන කටයුතු මෙහෙයවීමට ස්වාධීන මණ්ඩල ඒ ඒ ප්‍රදේශවල තිබිණි. ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් නවවන සියවසේ පැවති එවැනි ප්‍රදේශීය මට්ටමේ පරිපාලන මණ්ඩල සෙල්ලිපිවල හඳුන්වා දී තිබෙන්නේ 'දසගම් ඇත්තන්' . යනුවෙනි. ගම් දහයක් නියෝජනය වන පරිදි ඒවායේ ප්‍රධානීන්ගෙන් සමන්විත එම මණ්ඩලය සුළු පරිමාණයේ පරිපාලන කටයුතුවල සහභාගි වී තිබේ. මාතලේ දිස්ත්‍රික්කයට අයත් පැරණි බෞද්ධ විහාරයක් වූ කළුදියපොකුණේ තිඛෙන සෙල්ලිපියක එම විහාරයට දානය පූජා කිරීමේ දී යම් ගැටලූකාරි තත්ත්වයක් පැන නැගුණ හොත් දසගම් ඇත්තන් රැස් වී එය විසඳා දිය යුතු බව සඳහන් කර තිබේ.
පරිපාලනයේ දී රටේ ජනතාවගේ සුභසිද්ධිය පතා කටයුතු කිරීමට පාලකයෝ කටයුතු කළහ. ආගමික ස්ථානවලට දීමනා පිරිනැමීම පමණක් නොව සාමාන්‍ය ජනතාවගේ යහපත වෙනුවෙන් ද ඔවුහු ක්‍රියා කළහ. විශේෂයෙන් ම ජනතාවට අත්‍යවශ්‍ය කාරණයක් වන පොදු සෞඛ්‍ය පහසුකම් නගා සිටුවීමට පාලකයෝ නිබඳ ව සිය අවධානය යොමු කළහ. 'වෙජ්ජසාලා' යන පදය පැරණි සාහිත්‍ය මූලාශ්‍රයවල සඳහන් ය. එයින් අදහස් කරන ලද්දේ රෝහල් ය. 'වෙජ' යනුවෙන් හඳුන්වන ලද වෛද්‍යවරු ගැන ක්‍රිස්තු පූර්ව දෙවන සියවස තරම් ඈත කාලයකට අයත් සෙල්ලිපිවල සඳහන් වේ. බුද්ධදාස රජතුමා (ක්‍රි.ව 340-368) රෝහල් ඉදි කිරීමට මහත් වෙහෙසක් දැරූ පාලකයෙකි. පස්වන මහින්ද රජතුමා (ක්‍රි.ව. 982-1029) එවක ශ්‍රී ලංකාවේ නොයෙක් පළාත්වල පිහිටුවා තිබූ රෝහල්වලට අවශ්‍ය සියලූ දේ ලබා දීමට කටයුතු කළේ ය. හතරවන කාශ්‍යප
රජතුමාගේ (ක්‍රි.ව. 898 -914) පාලන කාලයේ දී අනුරාධපුර සහ එහි අවට ප්‍රදේශවල දරුණු උණ රෝගයක් පැතිර ගියේ ය. එවක පැවති සාමාන්‍ය රෝහල්වල තිඛෙන පහසුකම් යටතේ එම උණ රෝගය වැළඳුණු රෝගින්ට ප්‍රතිකාර කිරීම අපහසු බව වටහා ගත් රජතුමා ඒ සඳහා විශේෂ රෝහලක් ඉදි කළ බවත් ඓතිහාසික මූලාශ්‍රයවල සදහන් ය. ඒ සඳහා 'උපසග්ගරෝගනාස' යන යෙදුම මූලාශ්‍රයවල දැක්වේ.
ගැබිනි මව්වරුන්ගේ අවශ්‍යතා සඳහා මාතෘ නිවාස ඉදි කිරිමට පළමු වන උපතිස්ස රජතුමා (ක්‍රි.ව. 365-406) ක්‍රියා කළේ ය. එවැනි ශාලා හඳුන්වා දී තිබෙන්නේ 'පසවන්තිනාම සාලා' යන නමිනි. ප්‍රසූතිය සඳහා
ඉදි කළ ශාලා යනු එහි අදහස යි. සෙල්ලිපිවල එවැනි ගොඩනැගිලි තිඹිරිගේ යනුවෙන් නම් කොට තිබේ. ඉතා පැරණි කාලයක සිට මෙරට මාතෘ නිවාස ඉදි කිරීමේ සම්ප්‍රදාය පැවතිණි. පණ්ඩුකාභය රජුගේ කාලයේ අනුරාධපුරයේ සොත්ථීසාලා නමින් හඳුන්වන ලද ගොඩනැගිලි විශේෂයක් තිබිණි. සොත්ථීසාලා යන නම බ්‍රාහ්මණයින් සිය ආගමික කටයුතු පවත්වන ලද තැන් හැඳින්වීමටත් මාතෘ නිවාස හැඳින්වීමටත් භාවිත කළ බව අටුවා ග්‍රන්ථවල විස්තර කර තිබේ.
අපේ රට පාලනය කළ බුද්ධිමත් රජවරු තමන්ගේ අසල්වැසි රටවල් සමග මෙන් ම ඇතැම් අවස්ථාවල දුරු රටවල් සමඟ ද ඉතා සුහදශීලී සබඳතාවකින් කටයුතු කළහ. කාලයෙන් කාලයට එම සබඳතා ක්‍රියාත්මක වූ ප්‍රදේශ වෙනස් වූ අතර ඉන්දියාව ඇතුළු වෙනත් ආසියාතික රටවල් සහ අරාබිය සමග ඉතිහාසයේ ඈත කාලයක සිට ද සමහර යුරෝපා රාජ්‍ය සමග මෑත සියවස්වල ද සබඳතා පැවතිණි. ලම්බකර්ණ වංශයට අයත් ශ්‍රී ලංකාවේ කීර්තිමත් පාලකයෙකු වූ පළමු වන ගජබාහු රජතුමා (ක්‍රි.ව. 114-136) පත්තිනි දේවාලයක් විවෘත කිරීමේ උත්සවයකට සහභාගි වීම සඳහා දකුණු ඉන්දියාවේ චේර රාජ්‍යයට පැමිණි බව එරටේ සෙල්ලිපිවල සඳහන් ය.
සමහර විට මෙම රාජ්‍ය චාරිකාවේ අරමුණ වන්නට ඇත්තේ දෙරට අතර රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික සුහදතාව නංවාලීම විය හැකි ය.
භාතිකාභය රජතුමා (ක්‍රි.පූ 22 ක්‍රි.ව 7) විසින් රෝමානුක දේශයට තානාපති නිලධාරීන් යවන ලද බවට සඳහනක් මහාවංසයට ඇතුළත් ය. මෙහි රෝමානුක දේශය යනුවෙන් හඳුන්වා තිබෙන්න‍ෙ රෝමය යි. රුවන්වැලි සෑයට පූජාවක් පැවැත්වීම අවශ්‍ය වූ වීදුරු පබළු රැගෙන ඒම එම දූත මෙහෙවරේ අරමුණ විය.
ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් අට වන හා නවවන සියවස්වල දී මෙරට පාලකයෝ චීනය සමග සමීප සබඳතාවක් ගොඩ නගා ගත්හ. ඒ කාලය තුළ චීනයට මෙරටින් තානාපතිවරු පිටත් ව ගියෝ ය. හය වන අග්ගබෝධි රජුගේ පාලන කාලයේ දී මෙම සබඳතා වඩාත් ශක්තිමත් වී තිබිණි. එසමයේ දී විසි වතාවක් ශ්‍රී ලංකාවෙන් චීනයට රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික දූත ගමන් යෙදිණි. වෙළෙඳාමේ සාර්ථකත්වය චීනය සමග ගොඩ නගා ගත් සබඳතාවල මූලික පසුබිම වූ අතර ඉන් සංස්කෘතික බලපෑමක් ද ඇති කළේ ය.
ශ්‍රී ලංකාව සිය අසල්වාසී රටවල් සමග පැවැත්වූ සබඳතා පිළිබිඹු වන තවත් ආකාරයක් ඒ රටවල් සමග ඇති කර ගත් විවාහ සබඳතා මගින් පිළිබිඹු වෙයි. විශේෂයෙන් ම ඉන්දියාවේ ප්‍රබල රාජ්‍ය ලෙස පැවති කාලිංග සහ පාණ්ඩ්‍ය දේශ සමග මෙරට පාලකයින් ඇති කර ගත් විවාහ සබඳතා ගැන තොරතුරු වංසකථාවල දක්නට තිබේ. පළමු වන විජයබාහු රජතුමා (ක්‍රි.ව1070 - 1110) තිලෝකසුන්දරී නම් වූ කාලිංග වංශික කුමාරිකාව විවාහ කර ගත් අතර එරජුගේ සොහොයුරිය වු මිත්තා කුමරිය විවාහ වූයේ පාණ්ඩ්‍ය දේශයේ කුමරෙකු සමග ය. ඥාති සබඳතා හරහා දේශපාලන බලය ස්ථාවර ව පවත්වා ගෙන යාම මෙවැනි විවාහ සම්බන්ධතාවල මූලික
අරමුණ වූ බව පෙනේ.
භාෂා- ආගම් අතින් වෙනස් වුව ද තමන්ගේ අසල්වාසී රටවල ප්‍රජාව දෙස විශ්වාසවන්ත ලෙස කටයුතු කිරීම අපේ පැරණි පාලකයින්ගේ විදේශ ප්‍රතිපත්තිය තුළ තිබූ කැපී පෙනෙන ලක්ෂණයකි. පළමු වන විජයබාහු
රජතුමා විසින් පොළොන්නරුවේ පිහිටි දළදා මාලිගයේ ආරක්ෂාව සඳහා වේෙලෙක්කාර හමුදාව පත් කිරීම එයට කදිම නිදසුනකි. වේෙලෙක්කාර හමුදාව යනු දකුණු ඉන්දියාවෙන් මෙහි පැමිණි වැටුපට සේවය කරන ආරක්ෂක සේනාවකි.
ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් දහ වන සියවසින් පසු කාලයේ දී අපේ රජවරු අරාබි රටවල් සමග ඉතා සුහද සබඳතාවක් ගොඩ නගා ගත්හ. අරාබි වෙළෙඳුන්ගේ මූලිකත්වයෙන් එවක ඉන්දියානු සාගරයේ ක්‍රියාත්මක ව පැවති වෙළෙඳ කටයුතුවලට ශ්‍රී ලංකාවේ දායකත්වය ස්ථාවර ලෙස පවත්වා ගෙන යාම එහි අරමුණ වූ බව පෙනේ. ක්‍රිස්තු වර්ෂයෙන් නවවන සියවසේ ජීවත් වූ අරාබි ජාතික ඉතිහාසඥයකු වූ අල්-බලසූරි සඳහන් කරන අන්දමට
එසමයේ රතුකැට දිවයිනේ (මේ නමින් හඳුන්වන ලද්දේ ශ්‍රී ලංකාව යි) රජු ඉස්ලාමීය රජු සමග තෑගි හුවමාරු කර ගත්තේ ය.
සාරාංශ වශයෙන් දැක්වුව හොත් පුරාණ කාලයේ මෙරට පැවති පාලනයේ මූලික අරමුණ වූයේ රටවැසියා අතර සාමකාමී සහජීවනයක් ඇති කිරීමත් ඔවුන්ගේ සුභසාධනය සැලසීමත් මව්බිමේ සුරක්ෂිතතාව සහ රටවැසියාගේ අනාගත චිරජීවනය උදෙසා භුමියේ අඛණ්ඩත්වය ආරක්ෂා කිරීමත් ය. ඊට සමාන්තර ව තමන්ගේ අසල්වාසී රටවල් සමග සුහද ව අවබෝධයෙන් කටයුතු කිරීමට ද ඔව්හු දුරදක්නා ඥානයකින් යුතු ව ක්‍රියා කළ බව ද පෙනේ.