නිදහසින් පසු ශ්‍රී ලංකාව
සෝල්බරි ප්‍රතිසංස්කරණ හා නිදහස ලැබීම
- 1944 වර්ෂයේ දෙසැම්බර් මස ලංකාවට පැමිණි සෝල්බරි කොමිසමේ සාමාජිකයෝ 1945 සැප්තැම්බරි මස සෝල්බරි කොමිසමේ වාර්තාව ප්‍රකාශයට පත්කිරීමෙන් අනතුරුව එයට අදාළ ධවල පත්‍රිකාව මෙරට රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභාව විසින් පිළිගැනීමෙන් පසුව සොල්බරි ආණ්ඩුක්‍රමය පිළිබඳ රාජාඥාව .................. මැයි මාසයේ .......................................... විසින් නිකුත් කරන ලදී.
- සෝල්බරි ආණ්ඩුක්‍රමය යටතේ පැවැත්විය යුතු ප්‍රථම මැතිවරණය 1947 වසරේ මැද පැවැත්වීමට නියමිතව තිබූ නමුත් ශ්‍රී ලංකාවට නිදහස ලබාදීම පිළිබඳ එතෙක් බ්‍රිතාන්‍යන් කිසිදු ප්‍රකාශයක් කර නොතිබූ බැවින් ................................................. ඇතුළු මෙරට නායකයෝ බ්‍රිතාන්‍යයන්ට තර්කානුකූලව කරුණු ඉදිරිපත් කළහ.මේ අනුව මැතිවරණයට මාස දෙකකට පෙර යටත් විජිත භර ලේකම් විශේෂ ප්‍රකාශයක් මඟින් බ්‍රිතාන්‍ය පොදු රාජ්‍ය මණ්ඩලය ඇතුළත නිදහස් රටක තත්ත්වය ලංකාවට ලබාදෙන බවට නිවේදනය කළේය.
- 1947 අගෝස්තු මස පැවති මැතිවරණයෙන් ආසන .............. ක් දිනාගෙන ආණ්ඩුවක් පිහිටුවීමට ................................................. මහතා සමත් විය.
- 1946 සිට අභ්‍යන්තර කටයුතු පිළිබඳ පාලනය ලාංකිකයන් අතට පත් වුවත් විදේශ කටයුතු තමන් අතම පවත්වාගැනීමට සූදානමක් බ්‍රිතාන්‍යයන් සතුව තිබෙන බව දැනගත් .......................................................................... මහතා (නව අගමැති ) .................... නොවැම්බර් මස බ්‍රිතාන්‍ය ආණ්ඩුව සමග ............................................................හා ................................................... පිළබඳ ගිවිසුම් දෙකකට අත්සන් තැබීය.
- එම ගිවිසුම් වලින් අනතුරුව මෙරටට නිදහස ලබාදීම පිළිබඳ කරුණු අන්තර්ගත ....................................................... පනත ...................................................................................විසින් සම්මත කිරීමත් සමග එම පනත ක්‍රියාත්මක කිරීම සම්බන්ධ විධිවිධාන ඇතුළත් ....................................................... .................... දෙසැම්බර් නිකුත් කෙරිණි.
සෝල්බරි ආණ්ඩුක්‍රමය
- සෝල්බරි ආණ්ඩුක්‍රමය යටතේ ............................................. , ................................................................... , ............................................. , ................................................. වශයෙන් ආයතන 4 ක් හඳුන්වා දී තිබේ.
- අග්‍රාණ්ඩුකාර තනතුර නාමික විධායක තනතුරක් වූ අතර ......................................... උපදෙස් පරිදි ක්‍රියා කළ යුතුය.
- සෝල්බරි ආණ්ඩුක්‍රමය අනුව .....................................................................( නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය ) සහ ................................................................. ( උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලය ) යන අංගයන්ගෙන් යුත් ............................................. ............................ පිහිටවනු ලැබීය. නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය සාමාජිකයින් ................. දෙනෙකුගෙන් සමන්විත අතර එයින් ........... දෙනෙකු ඡන්ද කොට්ඨාස පදනම අනුව මහජන ඡන්දයෙන් තෝරා ගත් අතර, නියෝජනය නොවූ සුළු ජාතීන් වෙනුවෙන් ............................................. උපදෙස් පිට ............................................. විසින් ඉතිරි .............. දෙනා පත් කරන ලදී. පාර්ලිමේන්තුවේ ධූර කාලය වසර............. ක් විය. ................................................. වශයෙන් හැඳින්වූ උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලය හෙවත් දෙවන මන්ත්‍රී මණ්ඩලය සාමාජිකයින් ............... දෙනෙකුගෙන් සමන්විත විය. ඔවුන් අතරින් 15 දෙනෙකු ................................................................. විසින් පත්කරන අතර , ඉතිරි ........ දෙනා .......................................... උපදෙස් පරිදි .................................................... විසින් පත් කරන ලදී.
- කැබිනට් මණ්ඩලයේ ප්‍රධානියා .................................... ය. නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලයේ බහුතර සහයෝගය ලැබෙන තැනැත්තා ................................................... විසින් ....................................... තනතුරට පත් කරන ලදී. මෙම ආණ්ඩුක්‍රමය යටතේ විධායක කටයුතු ................................................... පැවරිණි. ආරක්ෂක කටයුතු හා විදේශ කටයුතු ..................................................... යටතේ පැවතිය යුතු විය. ඇමති මණ්ඩලය පත් කිරීම ..................................................... උපදෙස් පරිදි .................................................... විසින් සිදු කරන ලදී. ...................................................................... හා තවත් එක් ඇමති තනතුරක්වත් සෙනෙට් සභා සාමාජිකයින්ගෙන් පත් කළ යුතු විය.
- .............................................................. විසින් අගවිනිසුරු සහ සෙසු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ විනිසුරුවරුන් පත් කරන ලද අතර .............................................................. ප්‍රමුඛ අධකරණ සේවා කොමිසම මගින් අධිකරණයට සම්බන්ධ විනිසුරුවරුන් පාලනය කරන ලදී.
ශ්‍රී ලංකාවේ දේශපාලන පක්ෂ ක්‍රමය
- ................................................ සහ .................................................... ද්විපක්ෂ ක්‍රමය පැවති රටවල් විය. .................................. , .................................... වැනි යුරෝපා රටවලද ............................................. , ......................................... වැනි ආසියාතික රටවල් වල බහු පක්ෂ ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක විය. .................................................... , ......................................................... , ................................................. , ..................................................................... 1947 පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණ සමය වන විට මෙරට ක්‍රියාත්මක වූ දේශපාලන
පක්ෂ කිහිපයකි.
- මෙරට පැරණිම දේශපාලන පක්ෂයක් වූ .................................................................... , විදේශ ගතවී අධ්‍යාපනය ලැබූ ....................................................................... , .................................................................. , ......................................................... වැනි නායකයන් විසින් ..................... දී පිහිටුවන ලදී. වාමාංශික දේශපාලන මතවාද අනුව මෙරටේ සමාජවාදී සමාජයක් නිර්මාණය කිරීමට අවශ්‍ය දේශපාලන කටයුතු මෙහෙයවීම මෙම පක්ෂය පිහිටුවීමේ මූලික අරමුණක් විය. මෙම පක්ෂයෙන් කැඩී ගිය පිරිසක් විසින් දොස්තර එස්.ඒ වික්‍රමසිංහ මහතාගේ ප්‍රධානත්වයෙත් ......................... වර්ෂයේදී ................................................................................ පහිටුවන ලදී.
- එස්.ඩබ්.ආර්.ඩී බණ්ඩාරනායක මහතා සිංහල මහා සභාව නමින් සංවිධානයක් පිහිටුවා තිබූ අතර පසුව එක්සත් ජාතික පක්ෂයට එක්විය. ඉන් අනතුරුව 1951 දී මෙතුමාගේ ම ස්වාධීන පක්ෂයක් වූ ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය පිහිටුවන ලදී.
- මහජන මන්ත්‍රී මණ්ඩලය = නියෝජිත මන්ත්‍රී මණ්ඩලය
සෙනෙට් සභාව = උත්තර මන්ත්‍රී මණ්ඩලය = දෙවන මන්ත්‍රී මණ්ඩලය
.
- ....................... සිට ........................ දක්වා එස්.ඩබ්.ආර්.ඩී බණ්ඩාරනායක මහතා අගමැති ධූරය දැරූ අතර ...................... එතුමා ඝාතනය වීමෙන් පසුව ................................................................. පක්ෂ නායිකාව බවට පත් විය.
- එක්සත් ජාතික පක්ෂය හා ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය යන ප්‍රධාන පක්ෂ හැරුණු විට වෙනත් පක්ෂද තිබුණි. ..................................................................... මහතා පිහිටුවා තිබූ කම්කරැ පක්ෂයද , ......................................................................... මහතා පිහිටුවා තිබූ ද්‍රවිඩ සංගමය ඒවාට උදාහරණ වේ. .................... වර්ෂයේදී .................................................................... මහතා ෆෙඩරල් පක්ෂය පිහිටුවීමත් සමග ඉහත කී ද්‍රවිඩ සංගමයට තිබූ ජනතා සහාය අඩුවිය.
1956 මැතිවරණය හා සමාජ පෙරළිය
- 1947 මැතිවරණයෙන් බලයට පත් අගමැති .................................................. මහතා .................... මාර්තු මාසයේ මියගිය හෙයින් ඔහුගේ පුත් ....................................................................... මහතා අගමැති තනතුරට පත්විය. මෙතුමා වසරක් වැනි කෙටි කාලයක් පමණක් අගමැති ධූරය දැරූ අතර , සහල් හා වෙනත් ආහාර ද්‍රව්‍ය වල මිල ඉහළ යාම නිසා ....................... අගෝස්තු මාසයේදී ......................................................... විසින් මෙහෙයවන ලද .......................................... ව්‍යාපාරයක් නිසා අගමැති ධූරයෙන් ඉල්ලා අස්විය. මේ අවස්ථාවේදී පක්ෂයේ ජ්‍යෙෂ්ඨ සාමාජිකයෙකු වූ .......................................................................... අගමැති තනතුරට පත්විය. මෙතුමා ....................... පෙබරවාරි මාසයේදී පාර්ලිමේන්තුව විසුරුවා හරින ලදී. එම නිසා 1957 මැයි මස පැවැත්වීමට නියමිතව තිබූ පාර්ලිමේන්තු මැතිවරණය 1956 පෙබරවාරි මස පැවැත්වීමට අවස්ථාව උදාවිය. නමුත් මෙම මැතිවරණයේදී මෙම පක්ෂයට එනම් එක්සත් ජාතික පක්ෂයට බහුතර ඡන්දය ලබාගත නොහැකි විය.
- ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය 1956 මැතිවරණයට දේශපාලන පක්ෂ රැසක් සමග ........................................................................ නමින් ඉදිරිපත් වී ආසන .............. දිනා ආණ්ඩුවක් පිහිටුවීය. එම දේශපාලන පක්ෂ වූයේ පිලිප් ගුණවර්ධන මහතාගේ ..................................................................... , ...................................................................... මහතාගේ භාෂා පෙරමුණ යි. අයි.එම්.ආර්.ඒ ඊරියගොල්ල වැනි ස්වාධීන අපේක්ෂකයන්ද මහජන එක්සත් පෙරමුණ පිහිටුවීමට දායක විය.
- 1956 මැතිවරණ වේදිකාවේ ප්‍රධාන මාතෘකාවක් වූයේ සිංහල භාෂාව රාජ්‍ය භාෂාව කිරීමයි.
- 1956 මැතිවරණයේදී මෙම මහජන එක්සත් පෙරමුණට පහසු ජයග්‍රහනයක් ලැබීමට , පංච මහා බලවේගයන්ගේ සහාය ලැබීමත් කණ්ඩායමක් වශයෙන් තරග කිරීමත් වාමාංශික පක්ෂ සමග ගිවිසුම් ඇතිකරගෙන තිබීමත් වැනි කරුණු හේතු විය.
- 1956 මැතිවරණයේදී ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය ප්‍රමුඛ ................................................................ ජයග්‍රහණය කිරීමත් සමග ............................................................................. මහතා අගමැති තනතුරට පත්විය. මෙරට ඉතිහාසයේ කැපී පෙනෙන අවධියක් වූ මෙතුමා අගමැති ධූරය දැරූ සමය තුළ අනුගමනය කළ ප්‍රතිපත්ති කිහිපයක් පහත දැක්වේ.
- සිංහල භාෂාව රාජ්‍ය භාෂාව කිරීම.
- ඩී.එස්. සේනානායක මහතා විසින් 1947 දී අත්සන් කොට තිබූ ආරක්ෂක හා බාහිර කටයුතු පිළිබඳ ගිවිසුම් අහෝසි කිරීම.
- වරාය හා බස් ජනසතු කිරීම ප්‍රමුඛ ජනසතු ව්‍යාපාර
- දේශීය කර්මාන්ත හා කෘෂිකර්මය දියුණු කිරීමට පියවර ගැනීම.
- උසස් අධ්‍යාපනයේ උන්නතිය උදෙසා විද්‍යෝදය හා විද්‍යාලංකාර පිරිවෙන් විශ්වවිද්‍යාල බවට පත් කිරීම.
- ලෝකයේ බල කඳවුරු වලට නොබැඳුණු මධ්‍යස්ථ විදේශ ප්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කිරීම.
- 1948 වර්ෂයේ සිට 1972 දක්වා මෙරට ක්‍රියාත්මක වූයේ ..................................... ආණඩුක්‍රමය යි. මෙම ආණ්ඩුක්‍රමය යටතේ අංගසම්පූර්ණ නිදහසක් ශ්‍රී ලාංකිකයන්ට ලැබී නොතිබුණි. වසර 22 ක් තිස්සේ පැවති මෙම ආණ්ඩුක්‍රමය වෙනස් කිරීමට සාර්ථක ක්‍රියාමාර්ග ගැනුනේ 1970 මැතිවරණයත් සමගය.
- වර්ෂයේ ශ්‍රී ලංකාව ජනරජයක් බවට පත් වීම
- 1956 මැතිවරණයට ............................................................. නමින් තවත් පක්ෂ කිහිපයක් සමග ඉදිරිපත් වූ ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂය 1970 මැතිවරණයට ................................................................ හා ................................................................. සමග එක්ව සමගි පෙරමුණ පිහිටුවාගෙන තිබුණි. මෙම මැතිවරණයෙන් බහුතර ආසන සංඛ්‍යාවක් දිනාගත් සමගි පෙරමුණ ආණ්ඩුවක් පිහිටවූ අතර ......................................................................... අගමැති තනතුරට පත් විය. මෙම මැතිවරණයට පෙර නව ආණඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සම්පාදනය කිරීමට ජන වරමක් ඉල්ලා තිබූ බැවින් එම ජන වරමට අනුව ක්‍රියා කරමින් ............................................................... දින නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සම්පාදනය කරන ලදී. මෙය 1972 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව හෙවත් පළමු ජනරජ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව නමින් හැඳින්වේ. මෙම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ මූලික ලක්ෂණ කිහිපයක් පහත දැක්වේ.
- .....................................................................................................................................................................................................
- බ්‍රිතාන්‍ය රාජ්‍යය සමග තිබූ ව්‍යවස්ථානුකූල බැඳීම් සියල්ල ඉවත් කර ශ්‍රී ලංකාව ස්වාධීන රාජ්‍යයක් කිරීම.
- ශ්‍රී ලංකාව ඒකීය ජනරජයක් බව පිළිගැනීම.
- .....................................................................................................................................................................................................
මූලික මිනිස් අයිතිවාසිකම් හා නන් වැදෑරුම් නිදහස පිළිබඳව 1972 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ................ වන වගන්තියේ සඳහන් වේ. ( ඉතිහාසය 11 ශ්‍රේණිය 90 පිටුව )
- සෝල්බරි ව්‍යවස්ථාවෙන් හඳුන්වාදුන් අග්‍රාණ්ඩුකාර තනතුර වෙනුවට 1972 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් නාමික විධායක ජනාධිපති ධූරය හඳුන්වා දී ඇත. ජනාධිපතිවරයා පත්කිරීමේ බලය හිමිවූයේ .............................. වරයාට ය. මේ අනුව එවක අග්‍රාණ්ඩුකාරවරයා වූ ....................................................................... මහතා මෙරට ප්‍රථම නාමික විධායක ජනාධිපතිවරයා බවට පත් විය. පහත රූපයේ දැක්වෙන්නේ මෙරට ප්‍රථම නාමික විධායක ජනාධිපතිවරයා ය.
- 1972 ට පෙර පාර්ලිමේන්තුව වශයෙන් හැඳින්වූ ව්‍යවස්ථාදායක සභාව මෙම ව්‍යවස්ථාවෙන් ...................................................................... ලෙස නම් කෙරිණි. ශ්‍රී ලංකාවේ පූර්ණ ව්‍යවස්ථාදායක බලය ....................................................................... සතු විය. මෙහි නිල කාලය වසර ................ ක් විය. මෙම ආණ්ඩුක්‍රමය යටතේ විධායක බලය ක්‍රියාත්මක කිරීම ............................................................... හෙවත් අමාත්‍ය මණ්ඩලය වෙත පැවරුණි. අමාත්‍ය මණ්ඩලයේ ප්‍රධානියා ................................................... වූ අතර ....................................................... විසින් ඔහුව පත් කරන ලදී. සෙසු ඇමතිවරු පත් කිරීම ..................................................... උපදෙස් පරිදි .................................................... විසින් සිදු කරන ලදී.
- 1972 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ යුක්තිය පසිඳලීම සඳහා අධිකරණ පද්ධතියක් පිහිටුවීය. එම අධිකරණ පද්ධතිය පහත පරිදි විය.
- ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය
- මහාධිකරණය
- දිසා අධිකරණය
- මහේස්ත්‍රාත් අධිකරණය
- ආණඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථා අධිකරණය
- මෙම අධිකරණ පද්ධතියේ ප්‍රධානමආයතන දෙක වූයේ ..................................................................... හා ......................................................... යි. එක් එක් දිස්ත්‍රික්ක වල සිවිල් නඩු විසඳීම ................................................... පැවරුණි. .............................................................. විනිශ්චය කිරීම මහේස්ත්‍රාත් අධිකරණ වලට පවරා තිබුණි. ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව පිළිබඳ ගැටළු නිරාකරණය හා පාර්ලිමේන්තුවට ඉදිරිපත් කෙරෙන පනත් කෙටුම්පත් ආණඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට අනුකූලදැයි පරීක්ෂා කිරීම ආදිය සඳහා .................................................................... අධිකරණය පිහිටුවා තිබුණි.
- අධිකරණ සේවයේ ස්වාධීනත්වය ආරක්ෂා වන පරිදි කටයුතු කිරීම සඳහා .............................................................................. හා .................................................................... පිහිටුවා තිබුණි.
1978 නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව
- 1977 ජූලි මාසයේ පැවති මැතිවරණයෙන් ජාතික රාජ්‍ය සභාවේ මන්ත්‍රී ආසන 168 න් 140 ක්ම දිනාගැනීමට ............................................................................ සමත් විය. මෙම මැතිවරණයෙන් ශ්‍රී ලංකා නිදහස් පක්ෂයට හිමිවූයේ මන්ත්‍රී ආසන 8 ක් පමණි. එම නිසා එක්සත් ජාතික පක්ෂයේ නායක ....................................................... මහතාට නව ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවක් සම්පාදනය කිරීමට අවස්ථාව උදාවිය. එතුමා සම්පාදනය කළ ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව 1978 සිට ක්‍රියාත්මක විය.
- 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අනුව ශ්‍රී ලංකාව , ........................................................................................................... යනුවෙන් හැඳින්වෙන අතර එය ඒකීය රාජ්‍යයක් බව දැක්වේ. මෙහිදී ජනතාව සතු ව්‍යවස්ථාදායක බලය මහජන ඡන්දයෙන් තේරී පත්වත මන්ත්‍රීවරු විසින්ද ( ජනමත විචාරණයකදී නම් ජනතාව විසින් ද ) , ජනතාව සතු විධායක බලය ජනපති විසින් ද ජනතාවගේ අධිකරණ බලය අධිකරණ පද්ධතිය මගින් ද ක්‍රියාත්මක වේ.
- මෙම ආණ්ඩුක්‍රමයේ විශේෂ ලක්ෂණයක් වන්නේ විධායක බලතල සහිත ජනාධිපති ධූරයක් හඳුන්වා දීමයි. මෙම ව්‍යවස්ථාව අනුව ජනාධිපතිවරයා ............................ ඡන්දයෙන් තේරී පත්වන අතර ධුරකාලය වසර ............. කි. මෙම ජනාධිපති ධූරයේ විශේෂ වරප්‍රසාදයක් වන්නේ කවර හේතුවකට හෝ ජනාධිපතිවරයාට විරුද්ධව නඩු පැවරිය නොහැකි වීමයි. මෙරට ප්‍රථම විධායක ජනාධිපතිවරයා වූයේ .................................................................... මහතාය. පහත දැක්වෙන්නේ එතුමාගේ ඡායා රූපයකි.
- 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් පූර්ණ විධායක බලතල සහිත ජනාධිපති ධූරයක් හඳුන්වාදුන් අතර ජනාධිපතිවරයාට ව්‍යවස්ථාදායක , විධායක හා අධිකරණ බලතල මෙන්ම රාජ්‍ය නායකයා වශයෙන් ද බලතලරැසක් හිමිව ඇත. පහත දැක්වෙන්නේ එම බලතල යි.
- ව්‍යවස්ථාදායක බලතල
- ....................................................................................................................
- ...........................................................................................................................
- මහ මැතිවරණයකින් පසුව පැවැත්වෙන මංගල පාර්ලිමේන්තු රැස්වීමේ මුලසුන දැරීම.
- ආණ්ඩුවේ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රකාශනය ඉදිරිපත් කිරීම.
- ......................................................................................................................
- විධායක බලතල
- ........................................................ පත් කිරීම.
- ඇමතිවරු පත් කිරීම.
- ඇමතිවරුන්ට වීෂය හා කාර්ය පැවරීම.
- අධිකරණ බලතල
- ............................................................ ඇතුළු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ හා අභියාචනාධිකරණ විනිසුරුවරුන් පත් කිරීම.
- අධිකරණයෙන් වරදකරු කළ තැනැත්තෙකුට සමාව දීම.
- දඬුවම් ලිහිල් කිරීම.
- රාජ්‍ය නායකයා වශයෙන් හිමිවී ඇති බලතල
- යුද්ධය හා සාමය ප්‍රකාශ කිරීම
- රාජ්‍ය උත්සව වල මුලසුන දැරීම
- ජාත්‍යාන්තර වශනේ ජනරජය නියෝජනය කිරීම.
- රාජ්‍ය මුද්‍රාව තම භාරයේ තබා ගැනීම.
- පාර්ලිමේන්තුවේ මන්ත්‍රීවරුන් අතරින් .................................................. පත් කිරීම ජනපති සතු බලයකි. 1972 ව්‍යවස්ථාව යටතේ ............................................. සතුවූ බලතල 1978 ව්‍යවස්ථාවෙන් .................................................. සතු වේ. මෙම ආණ්ඩුක්‍රමය යටතේ අමාත්‍ය මණ්ඩලයට පැවරුණ නිශ්චිත කාර්යයන් ඇත. පහත සඳහන් වන්නේ ඒවායින් කිහිපයකි.
- පාර්ලිමේන්තුව විසින් පනවන ලද නීති ක්‍රියාත්මක කිරීම.
- ඒ ඒ අමාත්‍යාංශවල අයවැය ඇස්තමේන්තු හා අතුරු අයවැය සැකසීම.
- අමාත්‍යවරුන්ට පැවරුණු ඒ ඒ විෂය භාරව කටයුතු කිරීම.
- 1972 ව්‍යවස්ථාව යටතේ ජාතික රාජ්‍ය සභාව වශයෙන් හැඳින්වූ ව්‍යවස්ථාදායක සභාව 1978 ව්‍යවස්ථාව යටතේ ............................................................... නමින් හැඳින්වීය. එය මන්ත්‍රීවරුන් ................. දෙනෙකුගෙන් සමන්විත වූ අතර ඉන් ..................... දෙනෙක් සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමය අනුව මහජන ඡන්දයෙන්ද ඉතිරි ................. දෙනා ජාතික ලැයිස්තුවෙන්ද තේරී පත් විය. පාර්ලිමේන්තුව සතු බලතල කිහිපයක් පහත දැක්වේ.
- ................... පැනවීම.
- ........................... පරිපාලනය
- .......................... සකස් කිරීම.
- සංවර්ධන සැලසුම් සම්පාදනය.
- 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ පිහිටවූ අධිකරණ පද්ධතිය 1972 ආණඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව යටතේ පිහිටවූ අධිකරණ පද්ධතියට වඩා වෙනස් විය. 1978 පිහිටවූ එම අධිකරණ පද්ධතිය පහත පරිදි වේ.
- ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණය
- ..................................................
- මහාධිකරණය
- දිසා අධිකරණය
- .....................................................
- මහේස්ත්‍රාත් අධිකරණය
- ............................................................
- 1978 අධිකරණ පද්ධතිය අනුව දිවයිනේ උත්තරීතර හා අවසාන අධිකරණ බලය හිමි උසාවිය ................................................. වේ. එහි ප්‍රධානියා ...................................................... වන අතර ඔහු ඇතුළු ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණ හා අභියාචනාධිකරණ විනිසුරුවරුන් .................................................... විසින් පත් කරනු ලැබේ. ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ කාර්යයන් කිහිපයක් පහත දැක්වේ.
- ............................................................................ පිළිබඳ නඩු විසඳීම.
- ....................................................... එරෙහිව .................................................... ඉදිරිපත් කෙරෙන දෝෂාභියෝග පිළිබඳ පරීක්ෂා කිරීම.
- ...................................................................... කඩ කිරීම් පිළිබඳ චෝදනා විමසීම.
- .......................... පෙත්සම් පිළිබඳ මැතිවරණ කටයුතු කිරීම.
- පහළ අධිකරණ වලින් ලබාදෙන තීන්දු වලට එරෙහිව අභියාචනා නඩු විසඳීමේ බලය ........................................................ සතුවේ.
- අධිකරණයේ ස්වාධීනත්වය රැකෙන පරිදි කටයුතු කරීම හා විනිසුරු වරුන්ගේ අපක්ෂපාතීත්වය රැකෙන පරිදි කටයුතු කිරීමට ................................................................................... පිහිටුවා ඇති අතර ........................................................... එහි සභාපතිත්වය දරයි. එමෙන්ම ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ තවත් විනිසුරුවරු දෙදෙනෙක් එහි සාමාජිකත්වය දරයි. මහාධිකරණ විනිසුරුවුන්ගේ ස්ථාන මාරු කිරීමේ බලය , අධිකරණ නිළධාරීන්ගේ පුහුණු වීම් උසස් කිරීම් ඇතුළු විනය පාලන කටයුතු ................................................................................... පැවරී ඇත.
1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යස්ථාවේ සඳහන් මූලික අයිතිවාසිකම්
- 1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ ....................... පරිච්ඡේදයේ මූලික අයිතිවාසිකම් පිළිබඳ විස්තර වේ. 1972 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවට වඩා 1978 ආණ්ඩුක්‍ර ව්‍යවස්ථාවේ මූලික අයිත්වාසිකම් පිළිබඳව සවිස්තරාත්මකව විග්‍රහ කර ඇත. මෙම ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවෙන් සම්මත කරගෙන ඇති මූලික අයිතිවාසිකම් වලින් කිහිපයක් පහත දැක්වේ.
- ....................... ඉදිරියේ සමානාත්මතාවෙන් සැලකීම.
- ....................................... හා ........................... ප්‍රකාශ කිරීමේ අයිතිය.
- ...................................................... මිදීමේ අයිතිය.
- ................................................ ඇදහීමේ අයිතිය.
- .................................................... කිරීමේ අයිතිය.
- යම් හෙයකින් මෙම මූලික අයිතිවාසිකම් කඩවීම හෝ කඩවීමට ආසන්න අවස්ථාවක මාස 3 ක් ඇතුළත යමෙකුට ශ්‍රේෂ්ඨාධිකරණයේ පෙත්සමක් ගොනු කළ හැකිය.
- රජයේ හෝ සංස්ථාවක සේවයේ නියුතු අයෙකුගේ අයිතිවාසිකම් භුක්ති විඳීමට සීමා ඇතිවිට හෝ ඊට බාධා පැමිණි විටෙක පාර්ලිමේන්තු කොමසාරිස් හෙවත් ......................................................... වෙත පැමිණිල්ල ඉදිරිපත් කිරීමෙන් සහන ලබා ගැනීමට මෙම ව්‍යවස්ථාවෙන් ප්‍රතිපාදන සලසා ඇත.
1978 ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාවේ සඳහන් ඡන්ද විමසීමේ ක්‍රම
- ................................................................ ශ්‍රී ලංකාව එකම ඡන්ද කොට්ඨාසයක් බවට පත්වේ. මෙරට ප්‍රථම විධායක ජනාධිපති .............................................................. මහතා ය. 1978 විධායක ජනාධිපති ධූරය හඳුන්වා දීමෙන් පසුව ජනාධිපතිවරණයක් පවත්වන ලද්දේ ....................... දී ය. එම ජනාධිපතිවරණයෙන් ................................................................. මහතා නැවත වරක් ජනධිපති ධූරයට පත් විය. ජේ.ආර් ජයවර්ධන මහතාට පසුව පිළිවෙළින් රණසිංහ ප්‍රේමදාස , ඩී.බී විජේතුංග ( මෙතුමා ජනාධිපතිවරණයකින් පත් නොවිණි. ) , චන්ද්‍රිකා කුමාරතුංග , මහින්ද රාජපක්ෂ යන මහත්ම මහත්මීහු විධායක ජනාධිපති ධූරයට පත් විය.
- සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමය ...................... ව්‍යවස්ථාවෙන් හඳුන්වා දුන් නවාංගයකි. වර්තමානයේ දේශපාලන ක්ෂේත්‍රයේ පැවැත්වෙන සියලු මැතිවරණ සඳහා මෙම සමානුපාතික නියෝජන ක්‍රමය යොදාගැනේ. මෙම ක්‍රමයේ දී සාමාජිකයන් කණ්ඩායම් වශයෙන් ඉදිරිපත් වේ. මෙහිදී එක් එක් ඡන්ද කොට්ඨාසයට පත් කර ගන්නා මන්ත්‍රීවරු සංඛ්‍යාව මැතිවරණයට පෙර ප්‍රකාශයට පත් කරයි. ඡන්ද දයකයන් ඡන්දය භාවිතා කිරීමේදී ප්‍රථමයෙන් අදාළ පක්ෂයට ඡන්දය ලබාදී පසුව අදාළ අපේක්ෂකයාට ඡන්දය ලබා දිය යුතුය.
- යම් දේශපාලන කරුණක් සම්බන්ධයෙන් මහජනයාගේ මතය කෙලින්ම විමසීමට ලක්කරන අවස්ථාවක් ලෙස ජනමත විචාරණය දැක්විය හැකිය. ...................... ව්‍යවස්ථාව මඟින් මෙම ජනමත විචාරණ ක්‍රමය හඳුන්වා දී ඇත. මෙතෙක් මෙරට පැවති එකම ජනමත විචාරණය ............................ දී පැවැත්වූ අතර පාර්ලිමේන්තුවේ නිල කාලය දීර්ඝ කරගැනීමට එය පැවැත්විණි. ජනමත විචාරණයකදී යම් මතයක් ජයග්‍රහණය කිරීමට නම් එම මතය දෙන ලද ඡන්ද සංඛ්‍යාවෙන් 50% ඉක්මවිය යුතු ය.
නිදහසින් පසු සංවර්ධන කටයුතු - කෘෂිකර්මාන්ත සංවර්ධනය
( වී ගොවිතැන දියුණු කිරීම )
- වසර 133 පැවති බ්‍රිතාන්‍ය පාලන සමය තුළ වතු වගාවට ප්‍රමුඛතාවය ලැබුණ බැවින් දේශීය යැපම් කෘෂිකර්මය දියුණු කිරීමට පියවර නොගැනුණි. එම නිසා නිදහසෙන් පැවති ආණ්ඩු කෘෂිකර්මය ප්‍රධාන වශයෙන් වී ගොවිතැන දියුණු කිරීමට පියවර ගෙන ඇත. පළමු ලෝක යුද්ධ කාලයේදී ආහාර ද්‍රව්‍ය ආනයනය කිරීම අපහසු වීමත් , ............................ ඇතිවූ ලෝක ආර්ථික පරිහානිය හේතුවෙන් ආහාර ද්‍රව්‍ය වල මිල ඉහළ යාමත් වැනි හේතු නිසා බ්‍රිතාන්‍ය පාලන කාලයේ අවසන් අවධියේම වී ගොවිතැන දියුණු කිරීමට පියවර ගැනුණි. ඩොනමෝර් ආණ්ඩුක්‍රමය යටතේ කෘෂිකර්ම අමාත්‍යාංශය ලාංකික ඇමතිවරුන්ට ලැබීම හා කෘෂිකර්ම ඇමති ධූරය ..................................................................... මහතාට ලැබීමත් නිසා රාජ්‍ය මන්ත්‍රණ සභා යුගයේදී වී වගාව දියුණු කිරීමට අවශ්‍ය පියවර ගැනුණි. වී වගාවට ගැළපෙන සාරවත් පස සහිත තැනිතලා බිස් ඇත්තේ මෙරට වියළි කලාපයේ බැවින් වියළි කලාපය නැවත වී වගාවට යොදාගත යුතුව තිබුණි. මේ සඳහා එවකට සිටි කෘෂිකර්ම ඇමති ................................................................ මහතා වියළි කලාපයේ ගොවි ජනපද පිහිටුවීමේ ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ කළේ ය.
- මෙම ගොවි ජනපද පිහිටුවීමේ අරමුණු කිහිපයක් තිබුණි. ඒවා නම් ,
- ............................................................... ඉහළ යමින් පවතින ....................................... නදබදය හා ........................... හිඟය අඩු කිරීම.
- රටේ ................................ නිෂ්පාදනය වැඩි කිරීම.
- ............................................................... පැරණි වැව් හා වාරි මාර්ග පද්ධතිය අලුත්වැඩියා කොට එහි ඉඩම් ආර්ථික සංවර්ධනයට යොදාගැනීම.
- ..................................................... පවතින ඉඩම් හිඟය අඩුකොට ...................... හිමි තෘප්තිමත් ගොවි පරපුරක් නිර්මාණය කිරීම.
- අතීතයේ වියළි කලාපයේ තිබූ ක්‍රමවත් වාරි මාර්ග පද්ධතිය කාලිංග මාඝගේ ආක්‍රමණයෙන් පසුව භාවිතයට නොගැනුනි. වසර 700 කට පමණ පසු මෙය නැවත භාවිතයට ගැනීම අරඹා ඇත. එය මෙරට වී ගොවිතැන දියුණු කිරීමේ ඉතා වැදගත් පියවරකි.
- මෙම ගොවි ජනපද පිහිටුවීමේදී රජය මුහුණ දුන් අභියෝග කිහිපයක් පහත දැක්වේ.
- ............... කලාපයේ ජනතාව තෝරා ගෙන ................ කලාපයට ගෙන ගොස් ................. ලබාදී නිවාස තනවා පදිංචි කරවීම.
- කාලන්තරයක් වනගතව පැවත් කෘෂි කර්මයට සුදුසු පරිදි සකස් කිරීමට උපකාර කිරීම හා වාරි මාර්ග පහසුකම් සැපයීම.
- ...................................................................... ජනපදිකයන්ට ආධාර මුදලක් ලබා දීම.
- ජනතාවට සෞඛ්‍ය , අධ්‍යාපනය වැනි පහසුකම් ලබා දීම.
- නිෂ්පාදන අලෙවි කිරීම සඳහා ........................................................ පිහිටුවීම.
- මෙම අභියෝග ජය ගැනීමට අවශ්‍ය කටයුතු ක්‍රමවත්ව ක්‍රියාත්මක කිරීම හේතුවෙන් නිදහස ලැබීමට පෙරම ගොවි ජනපද කිහිපයක්ම පිහිටුවීමට හැකිවිය. මි.............. , කා............. , නා.................. , බෙ............... , මි.............. , පරාක්‍රම සමුද්‍රය , රිදී බැඳි ඇළ , සංගි............................ , උනි................... එබඳු ජනපද වලට උදාහරණ වේ. නිදහස ලැබීමෙන් පසු 1953 දක්වා තවත් ගොවි ජනපද 15 ක් පමණ පිහිටුවීය. බත්................ . දේ................... , ගි................... , පාහි........................... , ඉ.......................... , ගල්........... , කන්.................. , සො........................... එම ගොවි ජනපද වලින් කිහිපයකි.
මෙසේ නව ගොවි ජනපද පිහිටුවීමත් සමග පැරණි වැව් අමුණු ප්‍රතිසංස්කරණය හා වාරි මාර්ග තැනවීම පිළිබඳ දේශීය නායකයන් තුළ ප්‍රබල උනන්දුවක් ඇතිවිය. මෙරට ආරම්භ කළ ප්‍රථම බහු කාර්ය සංවර්ධන යෝජනා ක්‍රමය වන ............................... සංවර්ධන යෝජනා ක්‍රමය නව වාරි මාර්ග තැනවීම පිළිබඳ උදාහරණයකි.
මහවැලි සංවර්ධන යෝජනා ක්‍රමය
- අතු ගංගා රැසකින් පෝෂණය ලබන මහවැලි ගඟ මධ්‍යම කඳුකරයේ .......................... කොටසෙන් ආරම්භ වී ................................................................... ඔස්සේ ගලා ගොස් ත්‍රිකුණාමලය අසලින් මුහුදට වැටේ. මෙම ගංගා පද්ධතිය කෘෂිකාර්මික කටයුතු සඳහා යොදා ගැනීම සඳහා මහවැලි සංවර්ධන යෝජනා ක්‍රමය ආරම්භ විය. මහවැලි සංවර්ධන යෝජනා ක්‍රමයෙන් අපේක්ෂා කළ අරමුණු කිහිපයක් විය.
- ..................... කලාපයේ ගොවි බිම් ඵලදායි ලෙස කෘෂිකාර්මික කටයුතු වලට යොදාගැනීමට අවශ්‍ය නිත්‍ය ජල පහසුකම් සැපයීම.
- ඉහළ යන විදුලි බල ඉල්ලුමට සරිලන විදුලි බලය නිෂ්පාදනය කිරීම.
- ජල සම්පාදනය මගින් නව ජනාවාස බිහිකර ජනතාවට ඉඩම් ලබාදී ආහාර භෝග වගාව ව්‍යාප්ත කිරීම.
- රැකියා හා කෘෂිකර්මාන්ත අවස්ථා බිහි කිරීම.
- ගංවතුර පාලනය.
- මිරිදිය මසුන් බෝ කිරීම.
මහවැලි ව්‍යාපාරයේ පළමු අදියර
- ............................................... දී මහවැලි ගඟ හරහා විශාල බැම්මක් තනවා උමගක් හරහා .............. ගඟට ජලය ලබාගෙන ........................................... ජලාශය හරහා රජරට වියළි කළාපයට ගෙනයාමයි. මෙමගින් ක........... වැව , නා....................... වැව , නු............. වැව , ති............ වැව හා තවත් වැව් කිහිපයකට ජලය ලබාගැනීමට සැලසුම් කෙරිණි. පළමු අදියර 1970 සිට 1977 වන විට අවසන් විය.
- මහවැලි ව්‍යාපාරයේ ඉතිරි අදියර වසර 30 ක් ඇතුළත සම්පූර්ණ කිරීමට සැලසුම් කළද 1977 බලයට පත් ......................................................... මහතා එම කටයුතු වසර 6 කින් නිම කිරීමට කටයුතු සම්පාදනය කළේ ය. මේ සඳහා එතෙක් පැවති .......................................................................... මණ්ඩලය වෙනුවට 1978 දී ........................................................... ........................................ පිහිටුවා එහි කටයුතු ගාමිණි දිසානායක ඇමතිතුමාට පැවරී ය. මෙම කටයුතු තවත් කඩිනම් කිරීමට මෙතුමා 1979 දී මහවැලි අධිකාරිය පිහිටුවී ය.
