ශ්‍රී ලංකාවේ පුරාණ සිංහල සැරසිලි මෝස්තර
අතීත හෙල කලාකරුවාගේ මනා කලා කෞෂල්‍ය විදහා දක්වන විස්මිත නිර්මාණ අංගයක් ලෙස පුරාණ සිංහල සැරසිලි මෝස්තර හදුන්වාදීමට හැකිය. ඒවා අතීත ශ්‍රී ලංකාවේ ඉපැරණි විහාරස්ථාන ආශ්‍රීත බිතු සිතුවම් ආශ්‍රෙයන් හදුනාගත හැකිය.පරිසරයේ දක්නට ලැබෙන ගස් වැල් මල් සතුන් හා ඉර හද යන වස්තූන් පිළිබධ ඉතා චමත්කාරජනක හැගීම් මතු වන සේ නිර්මාණාත්මක රටාවක‍ෙඅනුකූලව එම සැරසිලි ඒකක නිර්මාණය කොට තිබේ. දකින දෙය එලෙසම නොව එයට කලාත්මක තත්වයක් ආරෝපණය වන සේ නිර්මාණය කිරීමට අතීත හෙල කලාකරුවා තුළ තිබූ පරිකල්න ශක්තිය කෙතෙක්ද යන්න පහත දක්වා ඇති රූ සටහන් තුළින් පැහැදිලි වේ.
අතීතයේ ප්‍රථමයෙන් චිත්‍ර කලා විෂයය හැදෑරීමට චිත්‍ර ගුරුවරයකු වෙතට ගිය ශිෂ්‍යයකු හට පළමුව ලබාදෙන සරල අභ්‍යාසය වන්නේ “වකදෙක” ඇදීමයි. ඉනපසු ක්‍රම ක්‍රමයෙන් සංකීර්ණ අභ්‍යාස වෙත ශිෂ්‍යයා රැගෙන යන ගුරුවරයා අවසානයේ තම ගෝලයාව උසස් කලාකරුවකු කරයි. “වකදෙක” නිර්මාණය පහත රූප සටහනින් දැක්වේ.
වකදෙක
අතීත සිංහල සැරසිලි ප්‍රධාන කොටස් කිහිපයකට බෙදේ. ඒවා මෙසේය.
- දිව්‍ය ⟨ ඉර‚හද ⟩
- සත්ත්ව
- නිරූඪ ⟨නිර්ජීව ⟩
- උද්භිද
- දිව්‍ය ⟨ ඉර‚හද ⟩
- සත්ත්ව
සෙරපෙන්ඩියා
- සෙරපෙන්ඩියා, සැරපෙන්ඩියා යන නම් වලින් මෙම සැරසිලි මෝස්තරය හඳුන්වයි.
- ගුරුඵ පක්ෂියා නමින්ද හදුන්වනු ඇත
- හංසාකාර පක්ෂි ශරීරයට සිංහාකාර හිසක් සම්බන්ධ වු රූපය සෙරපෙන්ඩියා යි.
- මෙම සත්ව රූප දෙක ඉතාමත් නිර්මාණශීලී ව ඒකාබද්ධ කොට කරන ලද මෙම මෝස්තර කලාත්මක ය.
- ඇත් දත් හා ලෝහ වැඩ ආදිය සඳහා ද මෙම සැරසිල්ල යොදා ගැනේ.
- හැඳි මිට, අසිපත් මිට්, අැත් දත් ආදියට සෙරපෙන්ඩියා මෝස්තරය බහුලව භාවිතයට ගෙන ඇත.
භේරුණ්ඩ පක්ෂියා
- තුන්කොරළයේ කොඩියේ ලාංඡනයයි
- භේරුණ්ඩ පක්ෂියා ඔළු දෙකකින් යුත් රාජාලියකුගේ ස්වරූපය ගත් කල්පිතය රූපයකි.(රාජාලියකු දෙපළු කල ආකාරය)
- ශ්‍රී ලංකාවේ තුන් කෝරළ කොඩියේ ලාංඡනය ලෙස ද මෙය යොදා ගෙන ඇත.
- මෙම නිර්මාණශීලී සැරසිලි මෝස්තර පිත්තල වැඩ, ලී කැටයම්, සඳහා ගෙන ඇත.
- පුරාණ කාන්තාවන් පැළදු ගෙල මාල පදක්කම් සඳහා භාවිතා කළ ජනප්‍රිය මෝස්තරයකි. ඇම්බැක්කේ දේවාලයේ ලී කැටයම් අතර කලාත්මක භේරුණ්ඩ පක්ෂී මෝස්තරයක් දැකිය හැකිය.
සිංහ රූපය
- ශ්‍රී ලාංකික ශිල්පීන් සිංහ රුවට විශේෂ ලැදියාවක් තිබුණු බව පෙනේ.
- සිංහ රූපය තුළින් ගෞරවාන්විත බව, තේජස, උත්කෘෂ්ඨ භාවය ජනිත කරවයි.
- ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික කොඩිය සඳහා ඈත අතීතයේ සිට සිංහ රුව යොදා ගනු ලැබ ඇත.
- මෙම රුව විවිධ කාලවල දී වෙනස්කම් වලට භාජනය වූ බව පෙනේ.
- සීනි මල් රිකිල්ලක් මත සිටින සිංහයාගේ රූපය විහාර දේවාල දොරටුව දෙපස සැරසීම සඳහා යොදා ගෙන ඇත.
හංස රුව
- හින්දු ආගමේ ශුද්ධ ලකුණු හා ස්වර්ග පක්ෂියා හංසයා ය.
- හංසයා සුභ ලකුණක් ලෙස ද ඉසුරු ගෙන දෙන වස්තුවක් ලෙස ද සැලකේ.
- අනුරාධපුර සමයේ සඳකඩපහණ සඳහා නෙළුම් මලක් මුවින් ගත් හංසාවලියක් යොදා ගෙන ඇත.
- ඈත අතීතයේ සිට ම විවිධ කැටයම් සඳහා ද ගොඩනැගිලිවල පාදම අලංකාරය සඳහා ද හංස රූපය යොදා ගෙන ඇත.
මකරා
- ඇතෙකුගෙ සොඬවැල ද, සිංහයකුගේ පාද ද, ඌරෙකුගේ කන් දෙකක් ද කිඹුලෙකුගේ දත් ද, වඳුරෙකුගේ ඇස ද,මත්සයෙකුගේ කඳ ද, ගුරුලකුගේ පියාපතක් ද විචිත්‍ර පත්‍ර හෙවත් ශාක පත්‍ර වලින් සමන්විත වූ වලිගය යන අංග වලින් පරිපූර්ණ වූයේ මකර රෑපය යි.
- මකරා නිර්මාණය කිරීමට යොදාගත් රේඛා හැඩතල මනාව සම්පිණ්ඩනය කර ඇති දස්කම් මැනවින් දැකිය හැකි ය. ලී කැටයම්, පිත්තල, කැටයම් මෙන් ම මකර තොරණේ ප්‍රධාන සැරසිල්ල ලෙස ද මෙම මෝස්තරය යොදා ගෙන ඇත.
- නිරූඪ ⟨නිර්ජීව ⟩
අරිම්බුව
කුන්දිරික්කන් අරිම්බුව
සුළි මෝස්තර
කුන්දිරික්කන්
දියරැල්ල
මල හා කැකුල
- උද්භිද
කඩුපුල් මල සපු මල
නෙලුම් මල සීන මල
බිනර මල කතිර මල
අන්නාසි මල මානෙල් මල
පිච්ච මල
විශේෂයෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ මහනුවර යුගයේ සිතුවම් වල මෙකී සාම්ප්‍රදායික සිංහල සැරසිලි රටා මෝසතර තිබෙනු හදුනාගත හැකිය. මහනුවර යුගයේ බිතු සිතුවම් සහිත විහාරස්ථාන වල වියන් සැරසිලි වලදී නෙලුම් මල් මෝස්තර රටා දැකගත හැකිය.එමෙන්ම නුවර යුගයේ සිතුවම් වල පසුබිම හිස්තැන් පිරවීම සදහා වැටකේ මල් සපු මල් ආදී මෝස්තර රටා බහුලව යොදාගෙන තිබෙනු දැකගත හැකිය. මහනුවර දළදා මාළිගය‚දෙගල්දොරුව‚දනගිරිගල‚දඹුලු විහාරය‚හිදගල‚බඹරගල ආදී විහාරස්ථාන ඊට නිදසුන් ලෙස පෙන්වා දීමට හැකිය.
ඔබගේ අවබෝධය පිණිස එවැනි විහාරස්ථාන හා එම විහාරස්ථාන තුළ අන්තර්ගත බිතු සිතුවම් කිහිපයකට නිදසුන් දක්වමි.
මෙම සැරසිලි රටාවන් බිතු සිතුවම් නිර්මාණකරණයේදී පමණක් නොව වර්තමානයේ පිරිත් මණ්ඩප නිර්මාණයේදී ද විවිධ කලාකරුවන් විසින් යොදාගනු ලබයි. එහිදී බොහෝ විට හංස පූට්ටුව‚ ලියවැල්‚මල් මෝසතර රටාවන් භාවිතා කරනු දැකගත හැකිය.
එමෙන්ම මධ්‍යම පළාතේ ගම්පොළ පිහිටි ඇම්බැක්ක දේවාලයේ ලී කැටයම් වලද බිනර මල් මෝස්තර‚අරිම්බු වැනි නිර්ජීවී මෝස්තර කැටයම් කොට තිබෙනු දැකගත හැකිය.
ඊට අමතරව පිත්තල කලා කර්මාන්තය ආශ්‍රිත නිෂ්පාදන වලදී සාම්ප්‍රදායික සැරසිලි රටා මෝස්තර කැටයම් කොට තිබේ. තවද පුරාණ ගල් කැටයම් ආශ්‍රිත නිර්මාණ වන ස‍්දකඩපහණ කැටයම්වල ද නෙලුම් මල‚ පලාපෙති මෝස්තර වැනි සැරසිලි රටා දක්නට ලැබෙන අතර වාහල්කඩ කැටයම් වලද මෙම සැරසිලි රටාවන් දැකගත හැකිය.
මෙලෙස ඈත අතීතයේ සිටම විවිධ කලා නිර්මාණ වලදී සාම්ප්‍රදායික සිංහල සැරසිලි මෝස්තර භාවිතා කරනුයේ එම සිංහල සැරසිලිවල තිබෙන කලාත්මක ගුණාංග නිසාමය. එම නිර්මාණයන් වර්තමානය දක්වාම දෙස් විදෙස් ප්‍රේක්ෂක ජනතාවගේ රසවින්දනයට පාත්‍ර වන්නේද එම කලා ලක්ෂණ වල ආකර්ෂනීයභාවය නිසාමය. ශ්‍රී ලංකාවේ සංචාරක ආකර්ෂණය දිනා ගන්නා රටක් වීමට එක් හේතු සාධකයක් වන්නේද ශ්‍රී ලංකාවේ මෙම සාම්ප්‍රදායික කලා නිර්මාණවල පවතින විශිෂ්ටත්වය නිසාවන බව නොරහසකි.