ක්ෂුද්‍ර ජීව විද්‍යාව 03
සයනොබැක්ටීරියා:
- ලාක්ෂණික නිල් කොළ වර්ණය නිසා මෙලෙස හඳුන්වයි.
- පුළුල් පරාසයක හැඩ හා සැකසුම් ඇත.
- ඒක සෛලික සිට ඝනාවාස දක්වා විවිධත්වයක් ඇත.
ඒක සෛලික ආකාර:
- සෛල විභාජනයට පසු සෛල වෙන්වේ.
- නානු මඟින් බහුතරයක් ඒක සෛලික ආකාර එක්ව පවතී.
- එම නානු දුහිතෘ සෛල මඟින් විශාල වශයෙන් ස්‍රාවය කරනු ලබයි.
ඝනාවාසී ආකාර:
- බිත්ති වලින් එකිනෙක සම්බන්ධ වී ඇත: නැතහොත් පොදු ජෙලටිනීමය පූරකයක ගිලී පවතී.
- සූත්‍රිකා හෝ සූත්‍රිකා නොවන ආකාර වේ.
- ඝනාවාසී ආකාර දාම හෝ නූල් වැනි ව්‍යුහ ආකාර ඇති කරයි.
- එයට හේතුව තනි තලයක එක් දිශාවකට සෛල විභාජනය වීමයි.
- සූත්‍රිකාකාර නොවන ඝනාවාස ගෝලාකාර, ඝනාභ, චතුරශ්‍රාකාර හා අක්‍රමවත් හැඩැති වේ.
- එය සෛල විභාජනය වන තලය හා දිශාව මත තීරණය වේ.
- ප්‍රභාසංස්ලේෂණය සිදු කරන සයනොබැක්ටීරියාවන්ද ප්‍රභා ස්වයංපෝෂීන් වේ.
බොහෝ සයනොබැක්ටීරියාවන්ට වායුගෝලීය නයිට්‍රජන් තිර කළ හැක.
උදා: නිදහස්වාසී - Nostoc
සහජීවී - Anabaena
- බොහෝ විශේෂ වල නයිට්‍රජන් තිර කිරීම විශේෂිත ව්‍යුහයක් තුළ සිදු වේ.
- එම විශේෂ ව්‍යුහ හෙටරොසිස්ට නම් වේ.
- හෙටරොසිස්ට තුළදී නයිට්‍රජන් තිර කිරීම නයිට්‍රජනේස් එන්සයිමය මඟින් උත්ප්‍රේරණය කරයි.
- එම නයිට්‍රජනේස් එන්සයිමය ඔක්සිජන් සඳහා සංවේදී වේ.
- එම නිසා ජලයෙන්, වාතයෙන්, අසල්වැසි ප්‍රභාසංස්ලේෂී සෛල වලින් ඔක්සිජන් හෙටරොසිස්ට තුළට ඇතුළු වීම වැළැක්විය යුතුය.
- ඒ සඳහා හෙටරොසිස්ට වලට ඝනකම් බිත්ති ඇත.
සයනොබැක්ටීරියාවන්ට ඒකයිනීට නම් තවත් විශේෂිත සෛල ආකාරයක් ඇත.
ඒකයිනීට,
- සංචිත ආහාර ඇත.
- ඝන බිත්ති ඇත.
- අක්‍රීය බීජාණු ආකාරයකි.
- නියඟයට හා අධික උෂ්ණත්වයට ප්‍රතිරෝධීය.
- වර්ධක සෛල වියළී ගියද අහිතකර පාරිසරික තත්ත්ව වලදී නොනැසී පැවතිය හැක.
- අලිංගිකව පමණක් ප්‍රජනනය කරයි.
- ඝනාවාසී සූත්‍රිකාකාර හා ඝනාවාසී ඒක සෛලික ආකාර කඩ කඩ වීම මඟින් ප්‍රජනනය කරයි.
- ඝනාවාසී හා ඒක සෛලික සූත්‍රිකාමය නොවන ආකාර සරල සෛල විභාජනයෙන් ප්‍රජනනය කරයි.
දිලීර:
- ඉයුකැරියෝටාවන් ය.
- ඒකසෛලික හෝ බහුසෛලිකය.
- පුස් වර්ග මයිසීලියම් (දිලීර ජාල) ඇති කරයි.
- ඒවා දිලීර සූත්‍රිකා නම් වන අතර දෘශ්‍යමාන දිගැටි සූත්‍රිකා වලින් සමන්විතය.
- බොහෝ පුස් වර්ග වල හරස් බිත්ති ඇත.
- ඒවා ආවාර නම් වේ.
- එම ආවාර මඟින් සූත්‍රිකා, කැපී පෙනෙන ඒකන්‍යෂ්ටික සෛල ආකාර ඒකක වලට බෙදයි.
- අවර නොදරන විට න්‍යෂ්ටි විශාල සංඛ්‍යාවක් දරන දිගු ඛණ්ඩ සෛල නිපදවයි.
- ඒවා සංසෛලික සූත්‍රිකා නම් වේ.
- රසායනික විෂමපෝෂීන් ය.
- අවශෝෂණය මඟින් ආහාර ලබා ගනී.
- මෘතෝපජිවී පෝෂණ ක්‍රමයක් පෙන්වයි.
- එන්සයිම ස්‍රාවය කර ශාක ද්‍රව්‍ය වියෝජනය කරමින් ආහාර දාම වල වැදගත් කාර්‍ය හාරයක් ඉටු කරයි.
- එය ජෛවීය වශයෙන් අත්‍යවශ්‍ය මූලද්‍රව්‍ය චක්‍රීකරණය සිදු කරයි.
- පරපෝෂී හා අන්‍යෝන්‍යාධාර වැනි පෝෂණ ආකර ඇත.
- ඒක සෛලික දිලීර ඛණ්ඩනය හා අංකුරණය මඟින් අලිංගික ප්‍රජනනය සිදු කරයි.
- සූත්‍රිකාකාර දිලීර බීජාණු නිපදවමින් අලිංගිකව හෝ ලිංගිකව ප්‍රජනනය සිදු කරයි.
ඒක සෛලික ප්‍රෝටිස්ටාවන්:
- බහුරූපීය.
- හැඩයෙන් විවිධය.
- ව්‍යාජ පාද, පක්ෂ්ම, කෂිකා වැනි සංචාණ ව්‍යුහ දරයි.
- තනි තනි හෝ ඝනාවාසී වේ.
- සමහර ප්‍රෝටිස්ටාවකට සම්බන්ධ වී සූත්‍රිකා සාදයි.
- ප්‍රභාස්වයංපෝෂී, විෂමපෝෂී හා මිශ්‍රපෝෂී පෝෂණ ක්‍රම දක්වයි.
- ස්වායු, නිර්වායු හා වෛකල්පිත නිර්වායු යන ආකාර ඇත.
- සමහර ඇල්ගී ආකාර ලයිකන්වල සහජීවී අන්තර්ක්‍රියා වලට දායක වෙති.
- ජන්මාණු නිපදවීමෙන් ලිංගිකව ද ඛණ්ඩනය මඟින් අලිංගිකවද ප්‍රජනනය සිදු කරයි.
මොලිකියුටයන්:
- බැක්ටීරියා අධිරාජධානියට අයත් ය.
- සෛල බිත්ති නැති අතර එය විශේෂ ලක්ෂණයකි.
මයිකොප්ලාස්මාවන්:
- බහුරූපීය.
- ගෝලාකාර සිට සූත්‍රිකාකර දක්වා හැඩයෙන් විවිධය.
- කුඩාම ප්‍රාග්න්‍යෂ්ටික කාණ්ඩයයි.
- කශිකා නැත.
- සියල්ලෝම මානවයා හා සතුන් ගේ පරපෝෂිතයන් ය.
- කාබනික වර්ධක සාධක විශාල වශයෙන් අවශ්‍යය.
- ස්වායු හෝ වෛකල්පිත නිර්වායු වේ.
- අංකුරණයෙන් හෝ ද්විඛණ්ඩනයෙන් ප්‍රජනනය සිදු කරයි.
- බීජාණු නොසාදයි.
ෆයිටොප්ලාස්මාවන්:
- ගෝලකාර සිට සූත්‍රිකාකර දක්වා හැඩයෙන් විවිධය.
- ශාක පමණක් ආසාදනය කරයි.
- ප්ලෝයම යුෂයෙහි හමු වේ.
- කෘත්‍රිම මාධ්‍ය වල වර්ධනය විය නොහැක.
- බොහෝවිට පත්‍ර කීඩෑවන් මඟින් සම්ප්‍රේෂණය වේ.
- පත්‍ර කීඩෑවන් හා ශාක දේහ තුළ ප්‍රජනනය සිදු කරයි.
- ස්වායු හෝ වෛකල්පිත නිර්වායු වෙති.
- ද්විඛණ්ඩනයෙන් හෝ අංකුරණයෙන් ප්‍රජනනය සිදු කරයි.
වයිරොයිඩ:
- කුඩා, නග්න RNA කොටසකින් පමණක් සමන්විතය.
- ආරක්ෂක ප්‍රෝටීන ආවරණයකින් වටවී නැත.
- ධාරක සම්පත් භාවිතා කර ජීවී ධාරක සෛල තුළ පමණක් ගුණනය විය හැක.
- කිසිම ආකාරයක ජාන නැත.
- තම ගුණනයට අවශ්‍ය සංඥා පමණක් ඇත.
- ශාක ආසාදන කරයි.
- මෙතෙක් වෙනත් ජීවී ආකාරයක් ආසාදනය කර ඇති බවක් වාර්තා නොවේ.
ප්‍රියෝන:
- ප්‍රෝටීනමය ආසාදක අංශු වර්ගයකි.
- වයිරස වලට වඩා කුඩාය.
- න්‍යෂ්ටික අම්ල රහිතය.
- ප්‍රෝටීන සඳහා කේත සපයන, ධාරක ජානවල උපකාරයෙන් ප්‍රතිවලිත විය හැක.
- රෝග සඳහා හේතු වන කාරක ලෙස සමහර පක්ෂීන් හා මැමේලියාවන් තුළ හමුවේ.
- ඇති කරන සියලුම රෝග ස්නායු පද්ධතිය හා සම්බන්ධ ව ඇති වේ.
එම රෝග වනුයේ,
- TSEs - මොළයේ විශාල රික්තක ඇති වීම නිසා එහි ස්පොන්ජිමය ස්වරූපයක් ඇති වේ.
- උමතු ගව රෝගය
- CJD - මිනිසාට ඇති කරයි.
මෙම රෝග මිනිසාගෙන් මිනිසාට සම්ප්‍රේෂණය විය හැකි ආකාර වනුයේ,
- ආසාදිත පටක හා අවයව බද්ධ කිරීමේදි.
- ආසාදිත රුධිර පාරවිලයනයේදී.
