අයිතිවාසිකම්

යහපත් සමාජ ජිවිතයක් ගත කිරීමට අවශ්‍ය අනුන් අපෙනුත් අප අනුන්ගෙනුත් අපේක්ෂා කරන්නා වූ සමාජ ඉඩ ප්‍රස්ථාවන් අයිතිවාසිකම් ලෙස හැදින්විය හැකි ය. තාර්කික සමාජ ජීවියකු වීමටත්, සමාජය විසින් පුද්ගලයන්ගෙන් අපේක්ෂා කරන්නා වූ සමාජ කාර්යයන් ඉටුකිරීම සදහාත් මිනිසුන්ට අයිතිවාසිකම් අවශ්‍ය වේ. අයිතිවාසිකමක් හා සම්බන්ධව දැකිය හැකි විශේෂ ලක්ෂණයක් වන්නේ සෑම අයිතිවාසිකමක් ම සමාජීය යුතුකමක් හා සමග එකට බැදී පැවතීමයි. අයිතිවාසිකම් සම්බන්යෙන් ආචාර්ය හොබ් හවුස් දැක් වූ ඉහත ප්‍රකාශයට අනුව අයිතිවාසිකම්වල ස්වාභාවය සහ එහි වැදගත්කම පැහැදිලි වේ. දේශපාලන සංකල්පයන් අතර අයිතිවාසිකම් ප්‍රධාන තැනක් ගනී. සමාජය විසින් පිළිගත් පුදගලයන්ගේ සාධාරණ ඉල්ලීම් අයිතිවාසිකම් ලෙස සලකයි.

එබැවින් යහපත් ජිවිතයක් සදහා පුද්ගලයන් විසින් ඉදිරිපත් කරන ලදුව සමාජයේ සියලු සාමාජිකයන්ට එක හා සමාන ලෙස බුක්ති විදිය හැකි ඉඩ ප්‍රස්ථාවන් අයිතිවාසිකම් ලෙස හදුන්වයි. ඒ අනුව පිරිපුන් සමාජ ජිවිතයක් ගත කිරීම සදහා මිනිස්සුන්ට අත්‍යවශ්‍යයෙන් ම තිබිය යුතු යැයි පිළිගැනෙන සමාජ හිමිකම් අයිතිවාසිකම් ලෙස හදුන්වා දිය හැකි ය. විශ්ව මානව අයිතිවාසිකම් ප්‍රකාශනයට අනුව “සියලු මිනිසුන් නිදහස් ව උපත ලබා ඇත. ඔවුන් ගරුත්වයෙන් හා අයිතිවාසිකම් අතින් එක සමාන වන්නේ ය.” මෙම අර්ථ කථනයෙන් ප්‍රකාශ වන ආකාරයට ගෞරවණීය සමාජ ජිවිතයක් ගත කිරීමට පෞගලිකත්වය පරිපූර්ණ ලෙස වර්ධනය කර ගැනීමට සහ සමාජ සාධාරණත්වය එක සේ අයත් කර ගැනීමට සෑම මිනිසෙකුට ම එක සමාන ලෙස හිමිවිය යුතු සමාජ හිමිකම් අයිතිවාසිකම් ලෙස ගැඹුරින් ව්ග්‍රහ කල හැක. වෙනත් ආකාරයට පවසන්නේ නම් ජීවිතය පවත්වාගෙන යාමට මනා කායික, මානසික ශක්තියක් ගොඩනැංවීමට, නිදහස භුක්ති විදීමට සහ අනන්‍යතාවය පවත්වාගෙන යාමට අවශ්‍ය සමාජ හිමිකම් අයිතිවාසිකම් ලෙස හදුන්වා දිය හැකි ය. අයිතිවාසිකම්වල අරම්බය පිළිබද පොදුවේ පිළිගත් මතයක් දේශපාලන විද්‍යාවේ දැකිය නොහැකි ය.

මේ සම්බන්දයෙන් අදහස් ඉදිරිපත් කරන කණ්ඩායම් දෙකක් ඇත. ඒ අනුව එක් කණ්ඩායමක් පවසන්නේ අයිතිවාසිකම් පුද්ගලයන්ට උපතින් ම හිමිවන බවයි. එම අයිතිවාසිකම් ස්වාභාවික අයිතිවාසිකම් ලෙස සහ සදාචාරාත්මක අයිතිවාසිකම් ලෙස හදුන්වනු ලබයි. ඒවා රාජ්‍යයේ නිර්මාණයක් නොවන අතර, රාජ්‍යය බිහිවීමට ප්‍රථමයෙන් පවා අයිතිවාසිකම් නිර්මාණය වී තිබුණි. ඒ අනුව සමාජය තුලින් නිර්මාණය වූ මෙම අයිතිවාසිකම් රාජ්‍යය මගින් කළ යුත්තේ ඒවා ආරක්ෂා කොට සහතික කිරීම ය. එහෙත් රාජ්‍ය විසින් අයිතිවාසිකම් ආරක්ෂා නොකරන විට සිදුවන්නේ අයිතිවාසිකම් ලබා ගැනීමට විප්ලව කිරීමයි. 1789 ප්‍රංශ විප්ලවය මීට හොද ම නිදසුන ලෙස දැක්විය හැකි ය.

කෙසේ වෙතත් ස්වාභාවික අයිතිවාසිකම්වාදීන් අතර මූලික ව මුලින් ම  කටයුතු කළේ ජෝන් ලොක්, තෝමස් හොබ්ස් සහ ජින් ජක්වින් රූසෝ ය. නූතනයේ හැරල්ඩ් ජේ. ලැස්කි වැනි බහුවිධවාදීන් ද මෙම මතය දරන්නන් අතර වේ. මීට වෙනස් මතයක් දරන කණ්ඩායමකට අනුව අයිතිවාසිකම් උපත් ලබන්නේ රාජ්‍යයේ ප්‍රතිපාදන මගිනි. ඒවා නෛතික අයිතිවාසිකම් ලෙස හදුන්වයි. සමහර විට ඒවා මූලික අයිතිවාසිකම් ලෙස ව්‍යවස්ථාපිත අයිතිවාසිකම් ලෙස හදුන්වයි. උපයෝගිතාවාදීන් දේශපාලන න්‍යායේ අරම්භකයා  වූ ජෙරමි බෙන්තම් දක්වා ඇති ආකාරයට රාජ්‍යය අයිතිවාසිකම්වල එකම මුලාශ්‍රය වේ. මිනිසා යහපත් සිවිල් ජිවිතයක් ගතකිරීමට සිවිල් අයිතිවාසිකම් අත්‍යවශ්‍ය වේ. එනම්

       1. ජිවත් වීමට ඇති අයිතිය

       2. පෞද්ගලික නිදහස පිළිබද අයිතිය

       3. නිදහසේ සිතීමට හා අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමට ඇති අයිතිය

       4. දේපළ අයත් කර ගැනීමට ඇති අයිතිය

       5. සමානාත්මතාවය අයත්කර ගැනීමට ඇති අයිතිය

       6. සංවිධානය වීමේ අයිතිය

       7.යහපත් පවුල් ජීවිතයක් ගතකිරීමට ඇති අයිතිය

මේ ආකාරයේ සළකා බැලීමේ දී කොපමණ ආකාරයේ මත ඉදිරිපත් වුවද මෙලොව උපන් සියලු ම දෙනාට යහපත් ජිවිතයක් ගත කිරීම සදහා “අයිතිවාසිකම්” අත්‍යවශ්‍ය දෙයකි.