දළදා පෙරහැර
.jpg)
බෞද්ධය ජනයාගේ මුදුන් මල්කඩ යනුවන් හදුන්වනු ලබන දළදා වහන්සේ සකල ලෝක ජනයාගේ වන්දනා මානයට පාත්‍ර වූ අතිපූජනීය වස්තුවයි. අතීතයේ රජ දරුවන්ගේ රාජ්‍ය උරුමයේ ප්‍රධාන සංකේතනය වී ඇත්තේ දළදා වහන්සේයි. ඒ නිසා ඔහු පරසතුරු මාධ්‍යයේ වුද ද තම පනමෙන් දළදා වහන්සේ ආරක්ෂා කරගත යුතුයි. එසේම එබදු උවදුරු වලින් එම ස්ථානවලට වැඩම කොට දළදා මන්දිර තනවා එහි තැන්පත් කර පූජෝපහාර පැවැත්වූ බව ඓතිහාසික මූලාශ්‍ර වල සඳහන් වේ.
ඓතිහාසික තොරතුරු අනුව දළදා පෙරහැර මුලවරට පවත්වන ලද්දේ හතරවන සිියවසේ කීර්ති ශ්‍රී මේඝවර්ණ රජුගේ කාලයේදී බව පිලිගැනේ රජු දළදා වහන්සේ රාජගීය දළදා මන්දිරයේ සිට අබයගිරි විහාරයට පෙරහැරෙන් වැඩම කොට ඇති අතර මග දෙපස බෝධි සත්ව ප්‍රතිමා සකස් කර තැබූ බවත් ජාතික කථා ප්‍රදර්ශනය කල බවත් සඳහන් වේ. පොළොන්නරු යුගයේ රජ කළ මහා පරාක්‍රමබාහු රජු අති උත්කර්ෂවත් ලෙස මෙය පවත්වා ඇත. දඹදෙණි යුගයේ රජ කල 2වන පරාක්‍රමබාහු රජු නැටුම්/ ගැයුම්/ වැයුම් මැද දළදා පෙරහැරේ ගමන් කර ඇත.
විවිධ ආක්‍රමණ හා සතුරු උවඳුරු නිසා කෝට්ටේ යුගයේ හා මහනුවර යුගයේ මල් කාලයේ දළදා පෙරහැර නොපවත්වන ලදි. එහෙත් මෙකල නාත/ විෂ්ණු/ කතරගම/ පත්තිනි යන දෙවොල්හි පෙරහැර නොකඩවා පවත්වන ලදි. පසු කාලයේ නැවතත් සතර දේවාලයේ පෙරහැරට සම්බන්ධව ඇත.
එය මේ දක්වා වාර්ෂික උත්සව ශ්‍රීයෙන් පවත්වනු ලබයි.දළදා මාලිගාව හා සතර දේවාල පෙරහැර ඇසල මාසයේ පවත්වන හෙයින් ඇසල මහා පෙරහැර වේ. මෙකී පෙරහැර දළදා වහන්සේට උපහාර පිණිස රටට සෞභාග්‍ය උදාකර ගැනීම හා කලට වෙලාවට වැසි ලබා ගැනීමට අරමුණු කොටගෙන පවත්වයි.දේශීය අනන්‍යතාව පිළිබිඹු වන විවිධ සංස්කෘතික කලාංග ඇතුලත්ව ඉතාම චමත්කාර ජනකව දින ගණනක් පෙරහැර දේශයේ පෞඩත්වය අභිමානය පෙන්නුම් කරන ජාතික උත්සවයක් ලෙස වර්තමානයේ පිළිගැනේ.
දළදා පෙරහැරේ චාරිත්‍ර
- නැකත් සෑදීම - දළදා මාළිගය හා සම්බන්ධ නැකත් කරු විසින් සබ නැකත් සකස් කරයි.
- කප් සිටුවීම - පෙරහැර පවත්වන බවට බාරහාර වේ.
- කුඹල් පෙරහැර - සතර දේවාලය මගින් පවත්වනු ලබන නැටුම් ගැයුම් වැයුම් සහිතව දින 05 ක් පුරා පැවැත්වෙන අලංකාර පෙරහැරකි.
- රන්දෝලි පෙරහැර - කුඹල් පෙරහැර අවසානයේදී දළදාපෙරහැර සමග එක් වී රන්දෝලි පෙරහැර නමින් දින 5 ක් වීදි සංචාරය කරයි. මෙය රන්දෝලි පෙරහැර නමින් හදුන්වනු ලබන්නේ සතර දේවාල වලට අයත් දෝලා වන් රැගෙන යන හෙයිනි.රන්දොලි පෙරහැර පවත්වන දිනයන්හි මාලිගාවේ ප්‍රධාන දොරටව බියස දී කරඩුව ගෙන යන හස්තයා සැරසීම ස්දකර පංචතූර්ය නාදය මද්දේ දලදා කරඩුව ඇතා පිට කබනු ලබයි. අනතුරව වෙඩි මුරයක් තැබීමෙන් පෙරහැර ඇරඹූ බව සන්නිවේදනය කෙරේ. ඉන්පසු ගමන් හේවිසි පද වාදනය මද්දේ පෙරහැර ගමන් කරයි.
- දිය කැපීම - රන්දෝලි පෙරහැර අවසන් දිනයේ මාලිගාවට කලින් දිනවල මෙන් ගෙවදින්නේ නැත.එදින පාන්දර පෙරහැර ආදාහන මලුව වෙත ගමන් කර දළදා කරඬුව ගෙඩිගේ විහාරයේ තැම්පත් කරනු ලබයි. අනතුරුව දේවාල පෙරහැර ගැටඹේ තොටට ගොස් දිය කැපීම සිදු කරයි. එදින දහවල් පෙරහැරකින් නැවත දළදා මාලිගය වෙත ගමන් කොට පෙරහැර අවසන් කරනු ලබයි.
පෙරහැර නිම කළ සු එය රජුට දැනුම් දීම අතීතයේ සිට පැවත එන චාරිත්‍රයකි.එය සංකේතවත් කරමින් වර්තමාන දිය වඩන නිලමෙ හා බස්නායක නිලමෙවරුන් මහනුවර ජනාධිපති මන්දිරයට ගොස් ජනාධිපතිට පෙරහැර සාර්ථකව නිම කළ බව පවසති.
පෙරහැරට සහභාගී වූ සියලුම දෙනාගේ වස් දොස් දුරුවීමට විෂ්ණු දේවාලය මුල්කරගෙන දිනකුත් වලියක් මංගල්‍ය පවතී.
රන් දෝලි පෙරහැර පවත්වද්දී සම්ප්‍රදානුකූලවක්‍රමයක් ඇත.
- කසකරුවෝ
- ගිනිබෝල කරුවෝ
- කොඩි ගෙනයන්නෝ
- පෙරමුණේ රාල
- හේවිසි වාදකයෝ
- ගජනායක නිළමෙ
- ඇත්තු. නැට්ටුවෝ හා බෙරවාදකයෝ
- කාරියේ කෝරාළ
- කවිකාර මඩුවේ ශිල්පීහු
- වෙස් නැටුම් කණ්ඩායම
- දළදා කරඩුව රැගත් හස්තියා
- වෙස් නැටුම් කණ්ඩායම හා බෙර වාදකරුවන්
- දියවඩන නිළමෙ
- සතර දේවාල පෙරහැර
