ගිණුම්කරණ සමීකරණය
(Accounting Equation)
ගිණුම්කරණ යෙදවුම් හා නිමවුම් ක්‍රියාවලිය
(Process of Accounting input & output)
ගිණුම්කරණය සාමාන්‍ය නිෂ්පාදන ආයතනයක ක්‍රියාවලියට සමාන වුවකි. අමුද්‍රව්‍ය යොදා ගනිමින් නිෂ්පාදන ක්‍රියාවලියක් අනුසාරයෙන් නිමි භාණ්ඩයක් නිපදවීම නිෂ්පාදන ආයතනයකින් සිදු වේ. එහිදී අමුද්‍රව්‍ය යෙදවුම් ලෙස ද නිමිභාණ්ඩ නිමැවුම් ලෙස ද සැලකීමට පුළුවන. ගිණුම්කරණයේදී ද ගනුදෙනු හා සිද්ධීන් යොදාගනිමින් මූල්‍ය ප්‍රකාශ ඇතුලු අනෙකුත් ගිණුම් ප්‍රකාශන පිළියෙල කෙරේ. මෙහිදී ගනුදෙනු හා සිද්ධීන් යෙදවුම් ලෙසත් මූල්‍ය ප්‍රකාශ හා අනෙකුත් ගිණුම් ප්‍රකාශන නිමැවුම් ලෙසත් හැඳින්විය හැකි ය.
ගිණුම්කරණ යෙදවුම් (Accounting Inputs)
මූල්‍ය ප්‍රකාශ පිළියෙල කිරීමේ අරමුණ ඇතිව ගිණුම්කරණ යාන්ත්‍රණයට ඇතුලත් කරනු ලබන ගනුදෙනු හා සිද්ධීන් පිළිබඳ අමුදත්ත ගිණුම්කරණ යෙදවුම් නම් වේ. වෙනත් ආකාරයකට ප්‍රකාශ කරන්නේ නම් ව්‍යාපාරයක් සතු සම්පත්වල ඇතිවන සියලුම මූල්‍යමය වෙනස්වීම ගිණුම්කරණ යෙදවුම් වේ.
ගිණුම්කරණ නිමැවුම් (Accounting Output)
ව්‍යාපාර ගනුදෙනු හා සිද්ධීන් ගිණුම්කරණ යාන්ත්‍රණයට ඇතුලත් කිරීමෙන් නිමැවෙන මූල්‍ය ප්‍රකාශ ඇතුලු ගිණුම් වාර්තා ගිණුම්කරණ නිමැවුම් අතර ප්‍රධාන ස්ථානයක් ගනී. මේවා මගින් ව්‍යාපාරයේ මෙහෙයුම් ප්‍රතිඵල, මූල්‍ය තත්ත්වය හා මුදල් ප්‍රවාහයන් ඉදිරිපත් කරනු ලැබේ.
ගිණුම්කරණ යෙදවුම් හා නිමැවුම් අතර වූ සම්බන්ධතාවය
|
යෙදවුම් අමුදත්ත (ගනුදෙනු හා
සිද්ධීන්) |
→
|
ගිණුම්කරණ (වාර්තා කිරීම,
වර්ග කිරීම, සාරාංශ කිරීම.) |
→
|
නිමැවුම් සංවිධිත
තොරතුරු
(මූල්‍ය ප්‍රකාශ)
|
ගනුදෙනු හා සිද්ධීන් (Transactions & Events)
ව්‍යාපාර ආයතනයක් සතු ආර්ථික සම්පත්වල ඇතිවන සියලුම මූල්‍යමය වෙනස්වීම් ගනුදෙනු හා සිද්ධීන් යන්නට අයත් වේ.
ගනුදෙනු (Transactions)
ව්‍යාපාරය හා බාහිර පාර්ශවයන් අතර ඇතිවන සම්පත් හෝ බැඳීම් හුවමාරුවීම් ගනුදෙනු නම් වේ.
උදා:- අයිතිකරු විසින් ව්‍යාපාරයට ප්‍රාග්ධනය යෙදවීම, භාණ්ඩ මිලදී ගැනීම, භාණ්ඩ විකිණීම, නයගතියන්ගෙන් මුදල් ලැබීම, නයහිමියන්ට මුදල් ගෙවීම, බැංකුවෙන් නය මුදලක් ලබා ගැනීම, සේවකයන්ට වැටුප් ගෙවීම.
සිද්ධීන් (Events)
ව්‍යාපාරය තුල අභ්‍යන්තර වශයෙන් ඇතිවන තත්ත්වයක ප්‍රතිඵලයක් ලෙස සිදුවන ව්‍යාපාරයේ සම්පත්වල මූල්‍යමය වටිනාකම් වෙනස්වීම් සිද්ධීන් නම් වේ. මෙවැනි සිද්ධීන් සඳහා බාහිර පාර්ශවයක් සම්බන්ධ නොවේ.
උදා:- අමුද්‍රව්‍ය භාවිතයෙන් නිමිභාණ්ඩ නිපදවීම, ස්ථාවර වත්කම්වල ක්ෂයවීම, ගින්නකින් සිදුවූ අලාභ, නාගරීකරණය හේතුවෙන් ව්‍යාපාරය සතු ඉඩම්වල අගය ඉහල යාම.
ගිණුම්කරණ සමීකරණය
(Accounting Equation)
ව්‍යාපාරයක් සතු වත්කම් ද එකී වත්කම් ලබාගැනීමට මුදල් යෙදවූ පාර්ශවයන්ට ඇති හිමිකම් හෝ බැඳීම් ද අතර වූ සම්බන්ධතාවය මූලික ගිණුම්කරණ සමීකරණය නම් වේ. ශේෂපත්‍ර සමීකරණය යනුවෙන් ද හඳුන්වනු ලබන මෙම සමීකරණයට අනුව ඕනෑම ව්‍යාපාර ආයතනයක ඕනෑම අවස්ථාවකදී මුළු වත්කම්වල අගයත් හිමිකම් ඇතුලු මුළු වගකීම්වල අගයත් සමාන විය යුතු ය.
මේ අනුව මූලික ගිණුම්කරණ සමීකරණය පහත සඳහන් පරිදි ඉදිරිපත් කළ හැකි ය.
|
හිමිකම් E |
+ + |
වගකීම් L |
= = |
වත්කම් A |
මෙහි හිමිකම් යන පදය වෙනුවට ප්‍රාග්ධනය (Capital) හෝ අයිතිකරුගේ ස්කන්ධය (Owner's Equity) යන වචන ද යොදාගත හැකි ය. ඒ අනුව මූලික ගිණුම්කරණ සමීකරණය C + L = A හෝ OE + L = A යනුවෙන් පෙන්නුම් කළ හැකි ය.
අභ්‍යාස- 01
පහත සඳහන් එකිනෙක සෘජු ප්‍රතිඵල ගෙන දෙන ගනුදෙනුවක් බැගින් විස්තර කරන්න.
(1) වත්කමක් වැඩිවීම හා වත්කමක් අඩුවීම.
(2) වත්කමක් වැඩිවීම හා වගකීමක් වැඩිවීම.
(3) වත්කමක් අඩුවීම හා වගකීමක් අඩුවීම.
(4) වත්කමක් වැඩිවීම හා අයිතිකරුවන්ගේ ස්කන්ධය වැඩිවීම.
(5) වත්කමක් අඩුවීම හා අයිතිකරුවන්ගේ ස්කන්ධය අඩුවීම.
(උසස් පෙළ 1983 අගෝස්තු - ලකුණු 10 යි)
අභ්‍යාස- 02
පහත සඳහන් එක් එක් ගනුදෙනුව ගිණුම්කරණ සමීකරණයට ඇතිකරන බලපෑම (වැඩි වේ/අඩු වේ වශයෙන්) දක්වන්න. ගිණුම්කරණ සමිකරණයේ ශීර්ෂයන් පහත සඳහන් පරිදි භාවිතා කරන්න.
වත්කම් = වගකීම් + හිමිකම්
(i) අයිතිකරු විසින් ව්‍යාපාරයට මුදල් ආයෝජනය කිරීම.
(ii) ඉටු කරන ලද සේවා වෙනුවෙන් මුදල් ලැබීම.
(iii) අත්පිට මුදලට භාණ්ඩ මිල දී ගැනීම.
(iv) ව්‍යාපාරය දරා ඇති වියදම් වෙනුවෙන් ගෙවීම.
(v) ණයට භාණ්ඩ මිල දී ගැනීම.
(vi) ව්‍යාපාරය විසින් දරා ඇති එහෙත් මේ දක්වා ගෙවා නොමැති වියදම්.
(උසස් පෙළ 1996 අගෝස්තු - ලකුණු 03 යි)
