ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය
"ප්‍රජාව" යනු මහජනතාවයි තන්ත්‍රය යනු ආණ්ඩුව හෙවත් පාලන ක්‍රමය ඒ අනුව ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යනු මහජනතාවගේ ආණ්ඩුව,මහජනතාවගේ පාලන ක්‍රමය යන්න අර්ථ දැක්වේ.ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය සංකල්පය දෙයාකාරයකින් විස්තර කෙරේ.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය පිලිබද ඉදිරිපත්වී ඇති විවිධ මත
ඇමෙරිකානු එක්සත් ජනපදයේ 16 වැනි ජනාධිපති ඒබ්‍රහම් ලින්කන් ගේ මතය "මහජනයා විසින්ම මහජනයා උදෙසා පවත්වා ගන්නා මහජනයාගේ පාලන ක්‍රමයයි." 1690 දී ඉංග්‍රීසි විප්ලවයේ දාර්ශනියකු වන ජෝන්ලොක් විසින් රචිත , රාජ්‍ය පිළිබඳ ආකල්ප පොතේ සදහන් වන්නේ
"සියලු නීත්‍යානුකූල රාජ්‍ය පාලන රඳා පවතින්නේ පාලනය කරනු ලබන ජනයාගේ කැමැත්ත මතය."
1789 දී ප්‍රංශ විප්ලවය අවස්ථාවේ දී ප්‍රංශයේ ජාතික මණ්ඩලය දැරූ මතය වන්නේ රට වැසියන් විසින්ම හිමි අයිතිවාසිකම් අතින් සෑම මිනිසෙකුම නිදහස හා සාමානාත්මතාවය ඇතිව උපත ලබයි.
සීලර් නම් දේශපාලන විචාරකයා "සියලුම දෙනාටම අයිතිවාසිකම් හිමිවන ආණ්ඩුක්‍රමයක්"
18 වන සියවසේ ප්‍රංශයේ ජිවත් වූ ජින්ජැක් රුසෝ නම් දාර්ශනිකයා විසින් කරන ලද ප්‍රකාශය "නිදහස්ව උපන් මිනිසා නිදහස්ව ජීවත් විය යුතුය".
විශ්ව කෝෂය දක්වන මතය "ජනතාව වෙත පැවරී ඇති හා ඔවුන් විසින් හෝ ඔවුන්ගේ නියෝජිතයන් විසින් නිදහස් මැතිවරණයක් යටතේ කෙලින්ම ක්‍රියාත්මක කරනු ලබන ජනතා පාලනයක්"
ඉහත සියලුම ප්‍රකාශයන්ගේ පොදු අදහස වන්නේ
පුද්ගලයාගේ පෞද්ගලිකත්වය ගරු කරන
පුද්ගලයාගේ පෞරුෂය වර්ධනය කරන
පුද්ගල අයිතිවාසිකම් සුරකින ආණ්ඩු ක්‍රමයක් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුක්‍රමයක් බවයි
ශ්‍රී ලංකාවේ පැරණි රාජාණ්ඩු ක්‍රම තුල පැවති ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ලක්ෂණ
රජු විසින්ම පාලනය හා නීතී ක්‍රමය ක්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා රාජ්‍යයේ දියුණුව හා එහි කාර්යයන් පවත්වා ගෙන යාමට රාජ සභාවක් පත්කිරීම හා ඔවුනට විශේෂිත බලතල පැවරීම, එම නිළධාරීන් අතර ඈපා ,මාපා,සෙනෙවිරත්,භාණ්ඩාගාරික හා මහලේකම් යන 05 දෙනා ප්‍රමුඛයෝ ය.
රජු නිරන්තරයෙන්ම භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ අවවාද ,අනුශාසනා ආශීර්වාදය ලබා ගැනීම
නගර පාලනය සඳහා නගර ලද්දන් හා ගම පාලනය සඳහා ගම් ලද්දා හෙවත් විදානේ ඇතුළු නිළධාරීන් ගම් වැසියන්ගේ කැමැත්තෙන් තෝරා පත් කිරීම.
විදානේ,ශ්‍රම ගණක ,උණ්ඩියා,ලියන්නා,මනින්නා යන නිළධාරින් පස්දෙනාගේ සමන්විත ගම්සභාවක් ඇති කිරීම.
සෘජු ප්‍රජාත්න්ත්‍රවාදය හා නියෝජිත ප්‍රජාත්න්ත්‍රවාදයේ ලක්ෂණ
නූතන ප්‍රජාත්න්ත්‍රවාදයේ නිජබිම ග්‍රීසිය වේ.එහි ඇතැම් පෙර රාජ්‍යවල සියලුම පුරවැසියන් පාලන කටයුතු වලට සහාභාගී වූහ.මෙය සෘජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ලෙස හැදින්වේ.එහිදී ග්‍රීක සමාජ සංවිධාන තුල පුරවැසියන් සිටියේ සුළු පිරිසකි.ස්ත්‍රීන්ට හා වහලුන්ට හැර අනෙක් සියළුම පුරවැසියෝ පාලන තන්ත්‍රයට සහාභාගී වීම,පාලන තන්ත්‍රය පුරවැසියන් විසින්ම මෙහෙයවීම සෘජු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ලක්ෂණය
වර්තමානය රටක ජනගහනය අධික වීම නිසා එහි සිටින සියලුම ජනතාව රටේ පාලනයට හවුල් විය නොහැකි නිසා ඔවුන් වෙනුවෙන් එහි පාලනය සිදු කිරීමට කිසියම් කාලසිමාවක් සිය කැමැත්තෙන් නියෝජිත පිරිසකට බලය පැවරීම නියෝජිත් ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය ලෙස හදුන්වයි.අද ලොව ක්‍රියාතමක වන මෙම පාලන ක්‍රමය වක්‍ර ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය,නියෝජය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය,පාර්ලිමේන්තු ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය යන නම්ව්ලින්ද සලකනු ලබයි.
නියෝජ්ය ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදයේ ඇති මූලික ලක්ෂණ
- මහජන නියෝජිතයන් තෝරා ගැනීමට මැතිවරණ ක්‍රමයක් තිබිය යුතුය.
- සර්වජන ජන්ද බලය තිබිය යුතුය.
- පාලනය සඳහා නියෝජිතයින් පත් කර ගැනීමට විවිධ නියෝජන ක්‍රම තිබිය යුතුයි.උදාහරණය-කේවල ජන්ද ක්‍රමය ,සමානුපාතික නියෝජන ජන්ද ක්‍රමය
- නියෝජිතයින් තෝරා ගැනීමට ජන්ද කොට්ඨාශ ක්‍රමයක් තිබිය යුතුයි.
- දේශපාලන පක්ෂ ක්‍රමයක් තිබිය යුතුයි.
- විරුද්ධ පක්ෂයක් අවශ්‍යයෙන්ම තිබිය යුතුයි.
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී ආණ්ඩුක්‍රමයක් පවතින රටක බාහිර වශයෙන් දැකිය හැකි ලක්ෂණ
- මහජන ජන්ද බලය හිමිවීම
- නියෝජන ක්‍රමයක් පැවතීම
- දේශපාලන පක්ෂ කිහිපයක් පැවතීම
- රට ජන්ද කොට්ඨාශවලට බෙදා තිබීම.
- ආණ්ඩු පක්ෂයක් හා විරුද්ධ පක්ෂයක් පැවතීම.
- කලින් කලට මැතිවරණ පැවැත්වීම
- නිදහස් මාධ්‍යයක් පැවැතීම
- මානව අයිතිවාසිකම් සුරක්ෂිතවීම
ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදය බහුතර කැමැත්ත මත සිදුවන පාලන ක්‍රමයක් බවට ඉදිරිපත් කල හැකි කරුණු
- මහජන නියෝජිතයන් පත් කිරීමේ දී ඒ සදහා මැතිවරණ ප්‍රතිඵල අනුව ජනතාවගේ වැඩි ජන්දයෙන් තේරී පත්වු අය නම් කිරීම
- මහජන ජන්දයෙන් පාර්ලිමේන්තුවට මන්ත්‍රීන් වැඩි සංඛ්‍යාවක් තේරී පත්වූ පක්ෂයට ආණ්ඩු බලය හිමිවීම
- නිතීය හා සාමය රැකීමටත් පොදු අවශ්‍යතා ඉටු කිරීමටත් අවශ්‍ය නීති සම්පාදනයේදී පාර්ලිමේන්තුවේ බහුතර කැමැත්ත අවශ්‍යවීම.
