ශ්රී ලංකාවේ වාමාංශික ව්යාපාරය බිහිවීම
ජර්මන් ජාතික විද්යාඥයකු වූ කාල් මාක්ස් විසින් ප්රථම වතාවට විද්යාත්මක සමාජවාදය ලෝකයට ඉදිරිපත් කරන ලදී. නමුත් ඔහුට තනි රටක් ලෙස මෙය ප්රායෝගිකව ක්රියාත්මක කිරීමට හැකියාව ලැබුනේ නැත. නමුත් මෙම න්යාය ප්රායෝගිකව V.I. ලෙනින් විසින් ක්රියාත්මක කලේය. ඒ අනුව සෝවියට් රුසියාව සමාජවාදී රාජ්යයක් බවට පරිවර්ථනය විය. ලෝකයේ අනෙකුත් රටවල් මේකී සමාජවාදී රාජ්ය දෙසට අවදානය යොමුකළ අතර ඒකී රටවලද නිර්දන පංතියේ මිනිසුන් විසින් විමුක්ති අරගල ක්රියාත්මක කරන ලදී. ඒකී විමුක්ති අරගල වාමාංශික ව්යාපාර ලෙස අප හදුන්වන්නෙමු. ශ්රී ලංකාවේද එවැනි වාමාංශික ව්යාපාරයක් 1935 දී බිහිවන අතර ලංකා සම සමාජ පක්ෂය ලෙස පසුකාලීනව ප්රචලිත වන්නේ එයයි.
ලංකාවේ වාමාංශික ව්යාපාරය බිහිවීම පිණිස හේතු වු සාධක කිහිපයක් දක්නට ලැබේ. එනම්:
1922 දී ජාතික සංගමයේ සිටි රැඩිකල්වාදී තරුණ පිරිස් ජාතික සංගමයෙන් ඉවත් වී කම්කරු සංවිධානයක් බිහිකරගනී. මෙම සංවිධානයට නායකත්වය සපයන්නේ ඒ.ඊ. ගුණසිංහය. ඔහු විසින් ඇතිකළ මෙම කම්කරු ව්යාපාරය අධිරාජ්යවාදයේ බලපෑමට ලක්වීමට සමත් විය. එය 1923, 1927 සහ 1929 වැඩ වර්ජන වලින් පැහැදිලි වේ. විශේෂයෙන්ම 1929 වැඩ වර්ජනය අතිශය තියුනු මට්ටමක පැවතුනි. එය කෙතරම් සටන්කාමිද යත් ආචාර්ය කුමාරී ජයවර්ධන ලියූ කම්කරු ව්යාපාරයේ නැගීම යන කෘතියේ දක්වා තිබෙන්නේ 1929 වැඩ වර්ජනය කොළඔ ජන ජීවිතය අකර්මන්ය නිරීමටසමත් වූ බවයි. එපමනක් නොව මරදාන පොලීසිය ගිනිබත් කිරීමට තරම් තියුනු විය. සියලුම වැඩ වර්ජන වලට ගුණසිංහ මහතා විසින් නායකත්වය සැපයුවත් අවසානයේ උපරිම මොහොතේ වැඩ වර්ජනය සාමකාමී කිරීමට එතුමා තීරණය කරන ලදි. මෙයින් සිදුවූයේ ගුණසිංහ මහතාගේ නායකත්වය ප්රතික්ශේප වීමයි. ඔහු කර්මාන්ත හිමියන් සමග ගිවිසුම් වලට එළබෙන ලදී. එමනිසා තවදුරටත් කම්කරු සංවිධානය තුළ නායකත්වය දිය වී යනලදී. අවසානයේ සිදුවූයේ කම්කරු සංවිධානය බිදවැටීමයි. එසේ බිදවැටීම නව සංවිධානයක් බිහිවීමට හේතුවිය.
මෙරට ඉංග්රීසි අධ්යාපනය හදුන්වා දීමත් සමගම මධ්යම පාංතික තරුණ පිරිස් මෙරට අධ්යාපනයට අමතරව විදේශ අධ්යාපනය සදහා යොමු වේ. එහිදී ඔවුන් ලිබරල් යයි සම්මත විෂයන් ඉගෙන ගන්නවාට අමතරව තම ගුරුවරුන් හරහා සමාජවාදය ඉගෙන ගනී. සමකාලීනව බ්රිතාන්යයේ පතල් කම්කරුවන්ගේ වැඩ වර්ජනයට ප්රායෝගිකව සම්බන්ද වෙමින් තරුණ හඩ අරගලකාරී ස්වභාවය ප්රායෝගිකව ඉගෙන ගනී. ඒකී පිරිස් මෙම යුගය තුළ ලංකාවට පැමිනෙන අතර ඒ අනුව 1920 එස්.ඒ. වික්රමසිංහ, 1931-32 කාලයේ එන්.එම්. පෙරේරා, කොල්වින් ආර් ද සිල්වා, පිලිප් ගුණවර්ධන, ලෙස්ලි ගුණවර්ධන යන අය පැමිනේ. ඔවුන් මෙරටට පැමින බිදවැටුනු කම්කරු පංතියට නායකත්වය ලබා දේ. එය වාමාංශික ව්යාපාරය වරධනය වීමට හේතු වේ.
සමකාලීනව බිහි වූ සූරිය මල් ව්යාපාරය වාමාංශික ව්යාපාරය ජනතාව අතරට යෑමට පිටුවහලක් විය. ඕනෑම සංවිධානයක් බිහිවූ පමණින් අවශ්ය අරමුනු ඉටුවන්නේ නැත. එසේ වීමට නම් එම සංවිධානය සමාජගත විය යුතුය. ඒ අනුව සූරිය මල් ව්යාපාරය වාමාංශික ව්යාපාරය ජනතාව අතරට ගෙන යාමට සමත් විය. සූරිය මල් ව්යාපාරය පොපි මල් ව්යාපාරයට විරුද්ධව බිහි වූවකි. පොපි මල් ව්යපාරය මෙරට බිහි වූ සංවිධානයක් නොවේ. එය පළමු ලෝක යුද්ධයෙන් මියගිය සෙබළුන්ගේ ඥාතීන්ටත් ආබාධිත සෙබළුන්ටත් ආධාර පිණිස ගොඩනැගූ බ්රිතාන්ය ගැති ව්යාපාරයකි. එසෙ වුවත් පළමු ලෝක යුද්ධයට සහභාගි වූ ලාංකික සෙබළුන්ට ජනතා සේවයක් සිදුවූයේ නැත. එමනිසා ඊට විරුද්ධව සේවා මුක්ත භටයින්ගේ සංගමය යනුවෙන් විශ්රාමික සෙබළ පිරිසක් මගින් සූරිය මල් ව්යාපාරය හදුන්වා දෙනලදී. නමුත් එම සංගටෙ සංවිධාන ශක්තියක් නොතිබූ නිසා ඉහත කී තරුන පිරිස් විසින් එය සියතට ගනී. ඒ අනුව පොපි මල් දිනය වන නොවැම්බර් 11 වන දිනට සූරිය මල් ව්යාපාරය වීදි බසී. මේ කාලයේ ප්රසිද්ධ කියමනක් ලෙස “පයින් යන්නෝ සුරිය මල් පැලද යතී- වාහනවල යන්නෝ පොපි මල් පැලද යතී“ යනුවෙන් දැක්වූයේ ඒ නිසාය. සූරිය මල් ව්යාපාරය තුළින් වැඩි අරමුදලක් බලාපොරොත්තු වූයේ නැත. නමුත් ලැබුනු අරමුදල ශ්රී නේරු චරිතය, අධිරාජ්ය විත්ති යන ග්රන්ථ මුද්රණය කර ගෙන්වූ අතර ඊට අමතරව දුප්පත් ළමයින්ගේ අධ්යාපනය වෙනුවෙන් යොදවන ලදී. මේ කරුණු මත වාමාංශික ව්යාපාරය ජනතාව අතර පදනම් වීමට හේතුවිය. එය වාමාංශික ව්යාපාරයේ නැගීමට හේතුවකි.
ලොව පුරා සිදුවූ ආර්ථික පරිහානියත් සමග ලෝක ආර්ථිකය බිදවැටෙන තත්ත්වයට පත්වන ලදී. මෙම ආර්ථික පරිහානිය හමුවේ බ්රිතාන්යයින් සිදුකලේ තව තවත් යටත් විජිත තුළින් සූරාකෑමයි. යටත් විජිතවලට ලබාදෙන ප්රතිපාදන අවම කරන ලදී. එනම් වෛද්යවරුන් සංඛ්යාව, බෙහෙත් ද්රව්ය ප්රමාණාත්මකව කපාහරින ලදී. ලංකාවේ මේකී අර්බුදය හමුවේ සීඝ්රෙයන් වසංගත රෝග ව්යාප්තිය වර්ධනය විය. ඉන් වඩාත්ම දරුනු වූයේ මැලේරියා වසංගතයයි. මෙය වන්නි ප්රදේශවල සීඝ්රයෙන් පැතිරයාම සිදුවිය. මෙම තත්ත්වය තවදුරටත් පැතිරයාම වැලැක්වීම සදහා සූරිය මල් ව්යාපාරය පියවරගන්නා ලදී. සූරිය මල් ව්යාපාරයෙන් ලැබුනු අරමුදල් තුළින් බෙහෙත් ද්රව්ය, රෝහල් පහසුකම් ඇති කිරීමට පියවර ගැනුනි. මෙයද වාමාංශික ව්යාපාරය වර්ධනය වීමට හේතුවිය. මෙම සියළු කරුනු මත ලංකාවේ වාමාංශික ව්යාපාරය ජනතාව තුළම පදනම් වීම සිදුවිය. ඒ අනුව කම්කරු ව්යාපාරයේ ප්රතිරූපයක් වශයෙන් 1935.12.18 දින ලංකා සම සමාජ පක්ෂය පන්නරය ලබයි.