ධර්ම සංගායනා - 1
ධර්ම සංගායනා
බුදුවරයෙක් ලෝකයේ පහළවීම යනු ඉතාමත් දුර්ලභ සංසිද්ධියකි. සම්මා සම්බුදු රජාණන් කෙනෙකුන් ලොව පහල වූ පසු දුක්විදින සියලුම ලෝක සත්වයින්හට තමන් විසින් පෙර කළ පව් පින් අනුව සංසාර ගමනෙන් එතෙරවීමට එනම් සියලු කෙලෙස් දුරුකර නිවන් යාමට මහගු අවස්ථාවක් උදාවේ. බුදුවරයෙක් විසින් දේශනාකරන ලද ධර්මය උන්වහන්සේ ජීවමානව සිටින අවදියේ මෙන්ම උන්වහන්සේ පිරිනිවන් පෑ පසුවද යම්කාලසීමාවක් දක්වා පැතිර පවතී. එම කාලය පුරාවටම පින්කරන ලද ධෛර්යය ඇත්තාවූ ලෝක සත්වයින්හට නිවන්යාමේ අවස්ථාව ඇත. අප දැනට ගතකරමින් සිටින්නේද බුද්ධෝත්පාදක කාලසීමාවක් වේ.
බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනාකරන ලද ධර්මය උන්වහස්ගේ පරිනිර්වාණයෙන් පසුව ආරක්ෂිතව රැකගැනීම සදහා යහපත් රාජ්‍ය පාලකයින් මෙන්ම මහ නායක හිමිවරුන්ද දිවිහිමියෙන් නොයෙකුත් ශාසනික සේවාවන් සිදුකරන ලදී. ඒ අතරින් ධර්ම සංගායනා මූලික හා වැදගත් ස්ථානයක් හිමිකර ගනී. ගෞතම සම්බුද්ධ ශාසන ඉතිහාසය තුල ධර්ම සංගායනා පහක් දැකිය හැකි අතර ඉන් වඩාත්ම ප්‍රචලිත හා වැදගත්ම ධර්ම සංගායනා 03 ක් පිළිබදව ශාසන ඉතිහාසයේදී අධ්‍යයනය කිරීමට අවස්ථාව ලැබේ.
පළමුවන ධර්ම සංගායනාව
1. ධර්ම සංගායනාවට හේතු පාදක වූ කරුණු
පළමු ධර්ම සංගායනාවට හේතුවූ කරුණු වශයෙන් මූලිකවම අප දන්නේ සුභද්‍ර නම් භික්ෂුවගේ අභද්‍ර ප්‍රකාශය යන්නයි. එහෙත් මෙම සුභද්‍ර නැමති භික්ෂුව කවරෙක්ද යන්න බොහෝ පිරිස් පටලවාගෙන සිටිති. මෙම සුභද්‍ර භික්ෂුව යනු බුදු රජාණන් වහන්සේ වෙතින් අවසාන වරට ඒහි භික්ඛු භාවයෙන් පැවිද්ද ලැබූ තෙරුන් නොවේ. බුදු සමිදුන් ජීවමානව සිටි කාලයේ අවසන් වරට පැවිද්ද ලැබූ සුභද්‍ර නම් භික්ෂුව බුදු රජාණන් වහන්සේගෙන් බණ අසා අර්හත්වයට පත්වූ බව මහා පරිනිබ්බාන සූත්‍රයේ සදහන් වේ. අභද්‍ර වචනය ප්‍රකාශකළ සුභද්‍ර නම් භික්ෂුව මහළු කළ පැවිදි වූ අයෙකි. බුදු රජාණන් වහන්සේ වෙත කලින් ඇතිකරගත් හිත් අමනාපකමක් හේතුවෙන් එම තෙරුන් මෙම ප්‍රකාශය කරන්නට ඇත.
එහෙත් සත්‍ය වශයෙන්ම පළමු ධර්ම සංගායනාව ගැන කතිකාවතක් බුදුරජාණන් වහන්සේ ජීවමානව සිටි කාලයේදීම තීරණය වන්නට ඇත. ජෛන නායක මහාවීර පාවා නුවරදී කලුරිය කළපසු එතුමාගේ ශිෂ්‍යයන් කොටස් දෙකකට බෙදී නොයෙක් වාද විවාද සිදුකිරීම නිසා ජෛන දහම ඉතා සීඝ්‍රයෙන් පිරිහීමට ලක්විය. මේ සබැදිව බුදුරජාණන් වහන්සේ මහා කාශ්‍යාප තෙරුන් ඇතුළු මහ රහතන් වහන්සේලා සමග සාකච්ඡා කරන ලදී.
තවද බුදුරජාණන් වහන්සේ ජීවමානව සිටි කාලයේදීම දෙව්දත් තෙරුන් විසින් සංඝභේදයක් සිදුකළ අතර එමගින් ගම්‍ය වනුයේ බුදුරජාණන් වහන්සේ ජීවමානව සිටි කාලයේදී පවා ධර්මය හරිහැටි අවබෝධ කර නොගත් භික්ෂුන් සසුන්ගතව සිටි බවයි. ඒ අනුව ධර්ම සංගායනාවක් පැවැත්වීමේ මූලික අවශ්‍යතාවය මහ රහතන් වහන්සේලා විසින් අවබෝධ කරගත් පසුව බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් දේශනා කරන ලද ශ්‍රී සද්ධර්මය සංගීතිකාවක් අසුරෙන් නැවත ඉදිරිපත්කිරීමට මහා කාශ්‍යප මහ රහතන් වහන්සේ ප්‍රමුඛ සංඝ රත්නය තීරණය කළහ.
2. ධර්ම සංගායනාවේ මූලිකත්වය - මහා කාශ්‍යප මහ රහතන් වහන්සේ
3. දායකත්වය/අනුග්‍රහය දැක්වූ රජු - බිම්බිසාර පුත් අජාසත්ත රජු
4. ස්ථානය - රජගහනුවර සප්තපර්ණි ගුහා දොරකඩ අභියස
5. පැවැත්වූ වර්ෂය - සම්බුද්ධ පරිනිර්වාණයෙන් 03 මසකට පසු (ක්‍රි.පූ 543)
6. සහභාගී වූ රහතන් වහන්සේලා සංඛ්‍යාව - 500 (පංචසතිකා යන නමින් මෙම සංගායනාව හැදින්වෙනුයේ රහතන් වහන්සේලා 500 නමක් සහභාගී වූ නිසාවෙනි)
7. සංගායනාවේ ප්‍රතිඵල -
සංගායනාව සදහා මුලින්ම රහතන් වහන්සේලා 499 කලින් සූදානම්වී සිටි අතර සංගායනාවට කලින් දින රාත්‍රියේ ආනන්ද හිමියන් විදසුන් වඩා අර්හත්වය සාක්ෂාත් කරගත්හ.
පළමුව උපාලි මහරහතන් වහන්සේ ලවා විනය සබැදිව ප්‍රශ්නෝත්තර ක්‍රමයට විනය සංගායනා කළ අතර ධර්ම භාණ්ඩාගාරික තනතුර හෙබූ ආනන්ද මහ රහතන් වහන්සේ ලවා සූත්‍ර, අභිධර්මය සංගායනා කරන ලදී.
ඛුද්ධානුඛුද්දක ශික්ෂා පද පැනවූ අතර ඡන්න තෙරුන් හට බ්‍රහ්ම දණ්ඩනය පැනවූයේ ධර්ම සංගායනාව අවසානයේදීය.
මෙහිදි ආනන්ද මහ රහතන් වහන්සේ හට භික්ෂුන් විසින් චෝදනා පහක් එල්ල කළ අතර ඒ සබැදිව ආනන්ද තෙරුන් කරුණු ඉදිරිපත්කරන ලද්දේ පහත පරිද්දෙනි.
අ. ඛුද්දානු ඛුද්දක ශික්ෂා පද බුදුන්ගෙන් නොවිචාරීම.
බුදු රදුන් ඛුද්දානු ඛුද්දක ශික්ෂා පද පිළිබඳව ප්‍රකාශ කරන අවස්ථාවේදී තමන් ඉතා ශෝකාතුරව සිටි නිසා අසා දැන ගැනීමට නොහැකිවූ බව.
ආ. බුදු රදුන්ගේ වැසි සළුව පයින් මැඩ ගෙන මැසීම.
සිවුර මසද්දී සහාය වීමට කිසිවෙකු නොසිටි බැවින් එසේ කරන්නට සිදු විය.
ඇ. බුද්ධ ශරීරය පළමුව කාන්තාවන් ලවා වැන්ද වීම.
බුදු රදුන්ගේ ශ්‍රි දේහයට බුහුමන් දැක්වීමට පැමිණි මහා ජනකාය බහුල වීම නිසා කාන්තාවන්ට කල්වේලා ඇතිව නිවෙස් වලට යාමට ඉඩ සැලැස්වීම.
ඈ. චේතියේ දී බුදුන් පිරිනිවි පාන බව ඇගවූවත් කල්පයක් ඡීවත් වන ලෙසට බුදුන් වහන්සේට ආරාධනා නොකිරීම.
තමන්ගේ සිත ද එවෙළෙහි මරුට වසඟව තිබු හෙයින් එසේ ඉල්ලා සිටීමට නොහැකි වීම.
ඉ. තථාගත ශාසනයේ ස්ත්‍රීන්ට පැවිද්ද ලබා දීමට උත්සාහවත්වීම.
ප්‍රජාපතී ගෝතමිය කෙරෙහි තිබූ මහත් ගෞරවය නිසා එලෙස කිරීම.
මීට අමතරව එක් එක් ධර්ම කොටස් මහ සංඝ රත්නය විසින් මුඛ පරම්පරාගතව පවත්වාගෙන යාමේ වගකීම පහත සදහන් පරිදි බෙදා වෙන්කරගන්නා ලදී.
අ. දීඝ නිකාය - ආනන්ද තෙරුන් ඇතුළු ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය පරම්පරාවට
ආ. සංයුත්ත නිකාය - මහා කාෂ්‍යප තෙරුන් ඇතුළු ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය පරම්පරාවට
ඇ. අංගුත්තර නිකාය - අනුරුද්ධ තෙරුන් ඇතුළු ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය පරම්පරාවට
ඈ. මජ්ඣිම නිකාය - සැරියුත් තෙරුන් ඇතුළු ශිෂ්‍යානුශිෂ්‍ය පරම්පරාවට
ඉ. ඛුද්දක නිකාය - සියලුම සංඝයා වහන්සේලා එක්ව මුඛ පරම්පරාගතව
