තෙත්බිම් පරිසර පද්ධති.
තෙත් බිම් යනු ස්වභාවිකව හෝ කෘතිම ලෙස හෝ පවතින වගුරු, ගොහොරු වැනි ජලය එකතැන රදා පවතින හෝ මද වශයෙන් ගලායන හෝ කරදිය, මිරිදිය හෝ කිවුල් ජලයෙන් යුක්ත වූ ස්ථානයි. මුහුදු ජලය නම් මීටර් 6 අඩු උසින් යත් තරංග සහිත ස්ථාන මෙම වර්ගයට ඇතුලත් වේ ( ramsar නිර්වචනය )
ප්‍රධාන තෙත් බිම් වර්ගීකරණය.
මිරිදිය
- අභ්‍යන්තර ජලාශ
- ගංගා ඇළදොළ
- මිරිදිය වගුරු
- පිටාර තැන්
- වල්ලු
කිවුල් දිය
- ඩෙල්ටා
- කඩොලාන භූමි
- කලපු
- මුහූදු ආශ්‍රිත තෙත් බිම්
- කිවුල් දිය සහිත තෙත්බිම්
- කොරල් පර
- පිටාර තැනි.
කෘතිම.
- ලේවාය
- ඉදිකරන ලද ජලාශ හා වැව්.
- කෘෂි බිම්.
- කැනීම් වලවල් ( මැණීක් හා මිනිරන් පතල් )
තෙත් බිම් මගින් පරිසර පද්ධතීන්හි පැවැත්ම සදහා දායකත්වය.
තෙත් බිම් වල දැකිය හැකි ප්‍රධානතම ලක්ෂණය වන්නේ ජලජ ශාක ජීවීන් හා වෙනත් ජීවීන් දක්නට ලැබීමයි. මේ අනුව මෙම තෙත් බිම් මගින් පරිසර පද්ධතියක් පැවැත්මට වන දායකත්වයේ ප්‍රධානම සාධකය ලෙස දේශීය ශාක හා සත්තව විශේෂවලට නිජ බිම් වීම දැක්විය හැකිය. ශාක විශේෂ පදුරුවල සිට උස ගස් දක්වා ප්‍රමාණයෙන් වෙනස් වන ශාක ලෙස පිහිටා තිබේ. වෙරළාශ්‍රීතව, කලපු, මෝය, ආශ්‍රිතව දැකිය හැකිය. ශ්‍රී ලංකාවේ බිම් වල ලොව ඇති කඩොලාන 55 න් 23 ක්ම දැකිය හැකිය. විවිධ ජීවීන් විශේෂ සංඛ්‍යාවක් ඇති අතර මොවුන්ගේ යැපීම් හා පැවැත්ම මෙම පරිසර පද්ධති තුලින්ම සිදුවේ. ඇහැටුල්ලා, රජසියක්කාරයා, කිරි ඉබ්බා, වැනි ජීවී විශේෂ නේවාසික හා සංක්‍රමණික පක්ෂීන් විශාල සංඛ්‍යාවක ගේ වාස භුමියක් මෙම පරිසර පද්ධතීන් හි පවැත්මට දයකත්වයක් වීම ප්‍රධාන ලක්ෂණයකි. නේවාසික පක්ෂීන් අතර අළු කොකා, පෝරු දැකෑත්තා, පුංචි දියකාවා, ආදීන් ද සංක්‍රමණික පක්ෂීන් ලෙස රජසියක්කාරයා, කැස්පියන් මුහුදු ලිහිණියා ආදී පක්ෂීන්ද වැදගත් වේ. ශාක වර්ග අතර මහා කඩොල්, හීන් කඩොල්, ගිං පොල්, පුන්කන්ඩ, කිරල, මල් කඩොල් , කැරන් ආදී ශාක ද වැදගත් වේ. මෙම ශාකද පරිසර පද්ධතීන්හි පැවැත්මට කිහිපාකාරයකින් දායක වේ. සතුන්ට ආහාර මල්ගෙඩි, කොළපොතු, මෙන්ම මෙම ප්‍රදේශ අධික සුළගින් ආරක්ෂා වීමට ශාක අතුපතර ඉහළ වියනක් වර්ධනය කරගෙන ඇති අතර මෙම ශාකවල කයිරුමුල් මෙහිදී තවත් මෙහෙයක් ඉටු කරනු ලබයි. එනම් ඉහළ කලාප වලින් රැගෙන එන අවසාදිත රදවාගැනීමේ හැකියාව කරමුල් හා කයිරුමුල් වලට ඇත.
අධික වර්ෂාපතනයකට පසු අතිරික්ත ජලය රදවාගන්නා ස්ථාන ලෙසද මේවා වැදගත් වේ. ගංවතුර පාලනය වීම ද සිදුවේ. ගංගා ඇළ මාර්ග මගින් ගෙන එනු ලබන දියළු රදවා ගන්නා ස්ථාන වේ. එමෙන්ම වෙරළාශ්‍රිත ශාක මගින් සාගර තරංග ඛාදනයෙන් වෙරළ බිම් ආරක්ෂා කරනු ලැබේ. වෙරළාශ්‍රිත සාගරයේ මස්ස්‍ය සම්පත වර්ධනයට උදව් වන කලපු හා මෝ ඉවුරු ඛාදනයෙන් වළකනු ලබයි. වරින්වර ලබන ජලයෙන් වටවන ප්‍රදේශවල හා නිර්වායු හා ආම්ලික පසෙහි වර්ධනය ලබයි. වරින්වර සාගර ලබන ජලයෙන් වටවන ප්‍රදේශවල හා නිර්වායු හා ආමිලික පසෙහි වර්ධනය වීමේ හැකියාව මේ ශාකවලට ඇත. මෙම ශාක මුල් මගින් අපිරිසිදු ජලය පෙරා පිරිසිදු කරනු ලබයි. එවගේම තෙත් බිම් ආශ්‍රිත නිරතුරුවම ජලය රැදී තබා ගැනීම නිසා භූගත ජලය ඉහළ මට්ටමක ඒ ආශ්‍රිත ප්‍රදේශවල පවතී. මේ ආකාරයම තෙත් බිම් මගින් පරිසර පද්ධතීහි පැවැත්ම සදහා දායකත්වය අති මහත්ය. මෙය රැකගැනීම ජාතික සම්පතක් ලෙස සිතන්නේ නම් තෙත් බිම් ආශ්‍රිතව වර්තමානයේ පැන නැගී ඇති ගැටලු ඇති නොවනු ඇත. තවද විවිධ අපද්‍රව්‍ය ද පිරිසිදු කර කාබන් ද්‍රාවණය වීම ද පරිසර පද්ධතියේ පැවැත්මට මහත් දායකත්වයක් ගෙන දෙයි.
